DENETİMİN TAMAMLANMASI SÜRECİ

İşletme Yönetiminden Beyan Mektubu İstenmesi

Denetçinin üzerinde görüş oluşturmaya çalıştığı finansal tabloların işletme yönetimi tarafından hazırlandığı açıktır. Ancak denetçiler işletme yönetiminden finansal tabloların usulüne uygun düzenlendiğini ve denetçiye çalışmaları sırasında herhangi bir sınırlama getirilmediğine ilişkin yazılı bir beyan almalıdırlar. Bu beyan denetçi için işletmeyle ilgili anlaşmazlık durumlarında güvence teşkil ettiği kadar işletme yönetiminin dikkatini bu hususlara yoğunlaştırmasına katkı sağlar.

Blok seçimde örneklem, evrenden, zaman olarak veya fiziksel olarak birbirine çok yakın birimlerin (belgelerin) seçilmesi ile oluşur. Örneğin, Nisan ayında ve Kasım ayında kesilen tüm çekler, yıla ilişkin nakit ödemeleri örneklem olsun. Bu bir blok örneklemdir, çünkü diğer aylara ait çeklerin seçilme şansı yoktur Blok örneklem temsili değildir; bu nedenle de evren hakkında İstatistiksel tahmin veremez. Blok seçim özenli kullanılmalı ve genellikle bu seçimi kullanmaktan kaçınılmalıdır. Doğru yanıt B’dir.

İstatistiki olmayan örneklemede denetçi örneklem büyüklüğünü belirlerken, örneklem birimlerini seçerken, sonuçları değerlendirirken ve örnekleme riskini ölçerken istatistiki teknikleri kullanmaz. İstatistiksel olmayan örnekleme, olasılık teorisinin veya istatistiksel çıkarımın uygulanmasına dayanmaz; bunun yerine bir örnekleme uygulamasında uygun örneklem büyüklüğünün belirlenmesi ve örneklem sonuçlarının değerlendirilmesi için sadece denetçinin yargısı ve deneyimine dayanır. İstatistiki örnekleme, denetçinin örneklemin alındığı evren hakkında yanlış çıkarım yapma riskini ölçmesine ve tam olarak kontrol etmesine izin verirken, istatistiki olmayan bu tür kontrol ve ölçüme izin vermez. Denetçinin bu iki yaklaşımdan hangisini kullanırsa kullansın denetimini planlarken, yürütürken ve kanıtları değerlendirirken mesleki yargısını kullanması gerekir.

Denetçi, finansal tabloların bütünün genel Kabul görmüş muhasebe ilkelerine veya o ülkedeki geçerli finansal raporlama çeçevesine uygun olarak doğruyu yansıttığına kanaat getirir ise,olumlu görüş bildiren standart bir rapor hazırlayacaktır.

Genel standartlar

Kontrol testlerinde iki alt amaç güdülür. Birinci amaç olarak iç kontrol sisteminin
doğal riskleri önleyebilecek şekilde, gerektiği gibi kurulup kurulmadığı belirlenir. İkinci olarak, bu oluşturulan iç kontrol sisteminin tasarlandığı gibi
işleyip işlemediğini test etmek amaçlanır.

Denetçi işletmenin iç kontrol sistemini değerlendirerek kontrol riskini maksimum, orta
ve düşük olarak tespit eder. Eğer işletmenin iç kontrol sistemi, hata ve düzensizliklerin ortaya çıkarılması ve engellenmesi konusunda yetersiz ise, denetçi kontrol riskini maksimum seviyede belirleyecektir. Bu durumda denetçinin, iç kontrol sisteminin işleyişi konusunda kanıt toplamaya gerek duymaksızın tüm dikkatini tözel testlere vermesi gerekir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Yabancı kaynaklar denildiğinde iki önemli denetim alanıyla karşılaşılmaktadır. Bunlardan ilki Banka Kredilerinin yer aldığı Mali Borçlar kalemidir. Diğeri ticari borçların yer aldığı Ticari Borçlar Kalemi ve ticari olmayan borçların yer aldığı Diğer Borçlar kalemlerinin beraberce oluşturduğu alandır. Banka kredileri için bankalarla hesap mutabakatı yapılması ve bir yanlışlık ve eksiklik olup olmadığının belirlenmesi denetçinin yabancı kaynaklar konusunda uygulayabileceği tözel testlerdir.

FAALİYET DÖNGÜLERİ VE FİNANSAL TABLO KALEMLERİ YAKLAŞIMI

Denetimin genel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

Sahiplik: Bu denetim amacı, finansal tablolarında yer alan varlıklar üzerindeki hakların sahibinin işletme olduğu, bir başka ifade ile işletmenin finansal tablolarında gösterilen varlıkların sahibinin işletme olduğu; finansal tablolarda gösterilen borç ve yükümlülüklerin de işletmeye ait (sahibinin işletme) olduğu savını araştırmaya yöneliktir.

Parasal birim örneklemesi; evrenden seçilen parasal tutarların her biri, örneklem birimlerini oluştururlar, bununla birlikte denetçi, örnekleme yoluyla seçtiği parasal tutarları değil, bu parasal tutarları içeren hesapları ve işlemleri test eder. Evrendeki her bir parasal birimin örnekleme girme şansı eşit olduğundan, her bir kaleme parasal değerine orantılı seçilme olasılığı sağlanır. PBÖ’de yüksek tutarlı kayıtların örnekleme girme şansları küçük tutarlı kayıtlara göre daha fazladır. Doğru yanıt B’dir.

DENETİM RAPORUNUN HAZIRLANMASI

Olumlu Görüş Bildiren Denetim Raporu

görüş bildiren standart bir rapor hazırlayacaktır. KGK mevzuatına göre; borsada işlem gören bir işletmenin gerçeğe uygun sunum çerçevesine uygun olarak hazırlanmış olan finansal tablolarına ilişkin denetçi raporu şu bölümlerden oluşur.

Başlık: Denetim raporu bir başlığı içermelidir ve bu başlıkta raporun bağımsız denetim raporu olduğu vurgulanmalıdır.

Uygunluk testleri

Risk analiz süreci iç ve dış kaynaklardan doğacak risklerin belirlenmesiyle başlar. Risk doğuran iç faktörler;

• Bilgi sistemlerinin süreçlerindeki bir bozulma,
• Yeni işe alınan personelin niteliği,
• Yönetimin sorumluluklarındaki bir değişim,
• İşletmenin eylemlerinin niteliği ve varlıklara erişebilen iş gören,
• Etkin olmayan bir yönetim kurulu veya denetim komitesi, 

biçiminde sıralanabilir. Müşteri ihtiyaçları ve beklentilerinin değişmesi durumu ise dış kaynaklardan doğacak riskler arasında yer almaktadır. Bu nedenle Doğru Cevap C seçeneği olur.

Belirlenen kontrol riski düzeyi, bulma riskini ve bulma riski düzeyine göre daha sonra yapılacak tözel testlerin şekillenmesini doğrudan etkileyecektir. Bunun nedeni, bulma riskinin kontrol risk düzeyine göre belirlenmesidir. Bulma riski 

biçiminde formüle edilebilir. Buna göre Doğru Cevap A seçeneği olur. 

Dönen varlıklarda yer alan başlıca kalemler;

• Hazır Değerler,
• Menkul Kıymetler,
• Stoklar,
• Ticari ve Diğer Alacaklar 

biçiminde sıralanabilir. Yabancı kaynaklar bu kalemler arasında yer almadığından Doğru Cevap C seçeneği olur. 

Bu süreçteki en önemli aşama denetimin yürütülmesi aşamasıdır. Çünkü bu aşamada denetim görüşüne temel teşkil eden kanıtlar toplanır ve denetim çalışmasının çok büyük bölümü gerçekleştirilir.

Kontrol riskinin maksimumda belirlenmesi demek, iç kontrolün çok zayıf veya yetersiz olduğu anlamına gelir.

Sistematik seçim, denetçinin öncelikle bir örnekleme aralığı hesapladığı ve bu örnekleme aralığının büyüklüğüne göre örneklem birimlerini seçtiği seçim yöntemidir. Örneğin 750 birimden (N) oluşan bir evrenden 75 birimin (n) örnekleme seçilmesi isteniyorsa, örnekleme aralığı 750 / 75 = 10 ( N / n ) dur. Bu durumda başlangıç rassal sayısı 1’le 10 arasında bir sayı olacaktır.

İç kontrolle ilgili 1980’li yıllardan sonra yapılan çalışmalar detaylı bir tanım yapmak yerine onun un­surlarını açıklamaya yönelmiştir. COSO’da bu çalışmaların son halini oluşturmuştur. Bu çalışmaya göre iç kontrol beş temel unsurdan oluşmaktadır. COSO’ya göre iç kontrol unsurlarını şöyle sıralayabiliriz:

• Kontrol çevresi,
• Risk değerleme,
• Kontrol eylemleri,
• Bilgi ve iletişim,
• İzleme