İzleme

Denetimin ana unsurları şöyle açıklayabiliriz:

Denetimin konusu: Denetimde öncelikle denetimin konusunu teşkil eden bir takım savlar olmalıdır.

Tanım genel olarak denetimi tanımlama amacında olmakla beraber, çıkış noktası muhasebe denetimi olduğu için işletmeler ve onların dışa sunduğu finansal bilgiler denetimin temel konusu olarak belirtilmektedir. Finansal tablo denetiminde, burada sözü edilen denetimin konusunu finansal tablolardaki yönetimin beyanları oluşturur. Yönetim finansal tablolarda tamlık, eksiksizlik, doğruluk gibi bir takım savlarda (iddialarda) bulunur. Muhasebe denetimiyle eş anlamlı kabul edebileceğimiz finansal tablo denetiminde, denetimin konusunu bu savlar oluşturur. Uygunluk denetiminde ise denetimin konusunu kişilerin yapmış oldukları işlem ve faaliyetler oluşturur.

Önceden Belirlenmiş Ölçütler: Denetim tanımının ikinci temel unsuru denetimin konusunu teşkil eden şeylerin tespit edilebilmesi için önceden belirlenmiş ölçütlerin bulunmasıdır. Finansal tablo denetiminde önceden belirlenmiş ölçütler Genel Kabul Görmüş Muhasebe Kavram ve İlkeleridir. Bu kavram ve ilkelerin uygulanış detaylarıyla ilgili standartlar da ölçütlerin (kriterlerin) bir parçasını oluşturur.

Tarafsız Biçimde Kanıt Toplama: Denetim tanımındaki üçüncü temel unsur, denetimi yapacak kişiyle veya denetimin yapılışıyla ilgilidir. Burada tarafsız biçimde ifadesi, denetimin konusunu oluşturan şeylerle doğrudan ilgili olmayan bir kişi tarafından tarafsız olarak kanıt toplayarak testlerin yapılması gereğini belirtmektedir. Dolayısıyla tarafsızlık ancak denetimin konusu olan bilgi, faaliyet veya işlem gibi şeylerle direkt ilgili olmayan bir kişi tarafından yerine getirilmesiyle sağlanabilir.

Sonuçların İlgili Taraflara İletilmesi: Denetim tanımındaki dördüncü unsur denetim sonucunda elde edilen bulguların bir raporla denetim görevini veren veya konuyla ilgili taraflara iletilmesidir.

Örneğin vergi denetçileri, denetledikleri vergi beyanlarını ve bağlantılı finansal tablolarla ilgili elde ettikleri sonuçları bir tutanakla üstlerine bildirirler. Finansal tablo denetiminde ise denetim sonucunda denetim raporu yazılır ve bu rapor finansal tablolarla birlikte yayınlanır.

Denetim raporu, denetçinin görüşünü açıkladığı önemli bir araçtır.

Bir örneklemden bir evren hakkında çıkarımlarda bulunurken denetçi, evrenin özellikleri hakkında iki tür hata yapabilir.

Denetçi bir evreni temsil etmeyen örneklemden çıkarımda bulunmuşsa bu örnekleme riskini oluşturur.

Muhasebe denetimi çalışmalarının son aşaması, denetimin tamamlanma süreci diyebileceğimiz şu aşamalardan oluşur: • Gelecekte ortaya çıkma olasılığı olan önemli bir belirsizliğin olup olmadığının araştı- rılması, • Bilanço tarihinden sonra meydana gelmiş işletmeyi büyük ölçüde etkileyecek işlemlerin olup olmadığının araştırılması, • İşletme yönetiminden finansal tabloların doğruluğu konusunda beyan mektubu alınması, • Son değerlendirmelerin yapılması ve finaasal tablolarla ilgili görüşün oluşturulması.

Kontrol testleri, denetlenen dönemde iç kontrollerin etkin olarak çalışıp çalışmadığını ve önemli sapmaları ortaya çıkarmada ne kadar güvenilir olduğunu ortaya çıkartmak için tasarlanır. Kontrol testleri niteliksel karakteristikler ve özelliklerle ilgilenir ve kontrol testlerinde nitelik örneklemesi, belli kontrollerden sapma oranının tahmini için kullanılır. Nitelik örneklemesinde denetçi, belirli bir niteliğe sahip evren birimlerinin oranını tahmin eder. Nitelik örneklemesinde önemli olan, hatanın ya da hilenin parasal olarak ne kadar olduğu değil, kaç tane olduğudur. 

Görevlerin ayırımı, mali nitelikteki bir işlemin doğuşundan muhasebe kayıtlarına geçirilmesine kadar olan sürecin tek bir kişinin sorumluluğuna verilmemesini ve böylece hata riskinin veya uygun olmayan fiillerin azaltılmasını ifade eder. Görevlerin ayırımı sırasında şu üç görevin farklı kişilere verilmesine dikkat edilir; – İşlemlerin yapılması (yürütülmesi), – İşlemlerin kaydı, – Bu işlemle bağlantılı aktiflerin korunması.

Genel standartlar denetçi ile ilgili standartlardır. Muhasebe denetimini meslek olarak seçecek bağımsız bir dış denetçinin hangi eğitim ve uzmanlıklara sahip olması gerektiği ve denetim çalışmasını yürütürken nasıl davranması gerektiği konuları genel standartlar içerisinde düzenlenmiştir. Bu nedenle bu grup standartlara kişisel standartlar adı da verilir. Genel standartlar EĞİTİM VE YETERLİLİK STANDARDI, BAGIMSIZLIK STANDARDI, MESLEKİ DİKKAT VEÖZEN STANDARDI olmak üzere üç standarttan oluşur.

Doğru Cevap B seçeneğidir.

Denetçiler denetim işlerini yürütürken görüşlerini oluşturacak kanıtları toplamaları gerekmektedir. Kanıtların toplanması için kullanılan çeşitli yordamlar bulunmaktadır. Burada sayılanlarla sınırlı olmamakla beraber, kullanılan yordamlar;
• Fiziki inceleme
• Gözlem
• Soruşturma
• Doğrulama
• Belgeleri inceleme
• Yeniden hesaplama
• Analitik inceleme

biçiminde sıralanabilir. Bu yordamlar arasında rapor hazırlama yer almadığından Doğru Cevap C seçeneği olur. 

Kullanılabilecek denetim yordamlarından bazılarını şöyle sıralayabiliriz: (Bozkurt,356) • İşletme çalışanlarıyla görüşmeler yapılabilir, • Yönetim kurulu ve genel kurul toplantı tutanakları ve karar defterleri incelenebilir, • Maliyeden işletmeyle ilgili bilgi alınabilir, • İşletme avukatlarıyla görüşülebilir, • İşletmenin ilişkide olduğu bankalardan bilgi alınabilir

İç kontrolün incelenmesi çalışma alanı standartlarından ikincisinde emredilmiştir.

Meslek Yasası’nın onikinci maddesi yeminli mali müşavirlerin tasdikten doğan sorumluluklarından bahsetmektedir.

İşlem testleri muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir.

Kontrol çevresine ilişkin unsurlardır.

Mesleki davranış: Meslek mensubunun mevcut yasa ve yönetmeliklere uymasını
ve mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü davranıştan kaçınmasını ifade etmektedir.

Hazır değerler kaleminde yapılacak tözel testler şunlardır:

• Denetçi kasa hesabının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla kasalardaki sayımları tekrarlamalı veya
  sayımların yapılmasına eşlik ederek gözlemlemelidir.
• Yabancı paranın değerlenmesinde uygun döviz kuru ile değerleme yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.
• Bankalardan alınan hesap özetleri ile işletme kayıtları karşılaştırılır. Bankaların, işletmeye verdikleri mevduat faizinin gelir olarak kaydedilip kaydedilmediği denetlenir.
• Verilen çeklere ait dip koçanlarındaki tutarlarla, Verilen Çek ve Ödeme Emirleri hesabına işlenen çekler karşılaştırılmalı, arada tarih, tutar farklılıkları olup olmadığı incelenmelidir. Verilen Çek ve Ödeme Emirlerindeki tutarların bankadan tahsil edilip edilmediği, bankalar hesabının dökümü ile ayrıca karşılaştırılarak belirlenmelidir.

GİRİŞ

Tözel testler, finansal tablolarda yer alan tutar ve açıklamalarından oluşan savların, gerçeği yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Tözel testler, doğrudan finansal tablolardaki tutar ve açıklamaların doğruluğunu belirleyen ayrıntılı testlerdir.

Denetçinin işletmenin personeli ile görüşmeler yaparak kanıt elde etme yolu, soruşturmadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Hazır değerler kaleminde yapılacak tözel testleri;

• Denetçi kasa hesabının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığını belirlemek (I.) amacıyla kasalardaki sayımları tekrarlamalı veya sayımların yapılmasına eşlik ederek gözlemlemelidir.

• Yabancı paranın değerlenmesinde uygun döviz kuru ile değerleme yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir (II.). Bu tözel test ile aynı zamanda gelir tablosuna yansıyan Kambiyo Kârları ve Zararları da denetlenmiş olur.

• Bankalardan alınan hesap özetleri ile işletme kayıtları karşılaştırılır (III.). Bankaların, işletmeye verdikleri mevduat faizinin gelir olarak kaydedilip kaydedilmediği denetlenir.

• Verilen çeklere ait dip koçanlarındaki tutarlarla, Verilen Çek ve Ödeme Emirleri hesabına işlenen çekler karşılaştırılmalı, arada tarih, tutar farklılıkları olup olmadığı incelenmelidir. Verilen Çek ve Ödeme Emirlerindeki tutarların bankadan tahsil edilip edilmediği, bankalar hesabının dökümü ile ayrıca karşılaştırılarak belirlenmelidir.

biçiminde sıralanabilir. Bu nedenle Doğru Cevap E seçeneği olur.