Denetçiler denetim işlerini yürütürken görüş­lerini oluşturacak kanıtları toplamaları gerekmek­tedir. Kanıtların toplanması için kullanılan çeşitli yordamlar bulunmaktadır. Burada sayılanlarla sı­nırlı olmamakla beraber, kullanılan yordamlar şu şekilde sıralanabilir:

• Fiziki inceleme

• Gözlem

• Soruşturma

• Doğrulama

• Belgeleri inceleme

• Yeniden hesaplama

• Analitik inceleme

Yönetimin ve Üst Yönetimden Sorumlu Olanların Finansal Tablolara İlişkin Sorumlulukları: Bu bölümde işletme yönetiminin finansal tabloların TMS’lere uygun olarak hazırlanmasından, gerçeğe uygun bir biçimde sunumundan ve hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyecek şekilde hazırlanması için gerekli gördüğü iç kontrolden sorumlu olduğu belirtilir. Ayrıca bu bölümde, finansal tabloları hazırlarken yönetimin işletmenin sürekliliği esasını kullanmaktan ve finansal raporlama sürecinin gözetiminden sorumlu olduğu vurgulanmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Muhasebe denetimi başlangıçta sadece belge ve kayıtların hata ve hile açısından incelenmesiyle başlamıştır. 1900’lü yıllara kadar süren bu yaklaşımda işletmenin finansal belge ve kayıtlarının %100’ünün incelenmesi söz konusu idi.

 Bu incelemede belge ve kayıtların yanlış olup olmadığı denetçiler tarafından işletme sahipleri için araştırılmaktaydı

Hazır değerler kaleminde yapılacak tözel testleri şöyle sıralayabiliriz:
• Denetçi kasa hesabının gerçek durumu yansıtıp yansıtmadığını belirlemek amacıyla kasalardaki sayımları tekrarlamalı veya sayımların yapılmasına eşlik ederek gözlemlemelidir.

• Yabancı paranın değerlenmesinde uygun döviz kuru ile değerleme yapılıp yapılmadığı
kontrol edilmelidir. Bu tözel test ile aynı zamanda gelir tablosuna yansıyan Kambiyo Kârları ve Zararları da denetlenmiş olur.
• Bankalardan alınan hesap özetleri ile işletme kayıtları karşılaştırılır. Bankaların, işletmeye verdikleri mevduat faizinin gelir olarak kaydedilip kaydedilmediği denetlenir.
• Verilen çeklere ait dip koçanlarındaki tutarlarla, Verilen Çek ve Ödeme Emirleri hesabına işlenen çekler karşılaştırılmalı, arada tarih, tutar farklılıkları olup olmadığı incelenmelidir. Verilen Çek ve Ödeme Emirlerindeki tutarların bankadan tahsil edilip
edilmediği, bankalar hesabının dökümü ile ayrıca karşılaştırılarak belirlenmelidir.

Kanıta dayanmayan bir denetim raporu hazırlamak

İç kontrol soru kağıdı, denetçiler tarafından iç kontrolle ilgili çok yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir ve kullanımının kolaydır. İç kontrol anket kağıdında,sorular evet veya hayır cevabı verilecek biçimde düzenlenmiştir. Evet cevabı o alanda iç kontrolun varlığını veya kuvvetli olduğu anlamına gelir. Hayır cevabı ise, o alanda iç kontrolün olmadığı veya zayıf olduğunu belirtir.

Denetimde en çok üzerinde durulan denetim alanlarının başında stoklar gelir. Çünkü birçok işletmede bilançoda en büyük veya maddi duran varlıklardan sonraki ikinci büyük kalem stoklar kalemidir. Stokların denetim açısından önemli bir kalem olmasının bir diğer nedeni, stokların aynı zamanda hasılatın elde edilmesinde en önemli maliyet unsuru olmasıdır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

İstatistiki örnekleme türleri temel olarak; Nitelik örneklemesi, Parasal Birim Örneklemesi ve Klasik Değişkenler Örneklemesi (Nicelik örneklemesi) dir. Doğru yanıt B’dir.

Genel Kabul Görmüş Denetim Standartlarında, denetim sürecinin yol haritasını şekillendiren Çalışma Alanı Standartlarının ilki, bilindiği gibi “Planlama ve Yardımcıların Gözlenmesidir.” Doğru yanıt A'dır. 

Ülkemizde Meslek Yasasında, Sermeye Piyasası Kurulunun düzenlemelerinde ve yeni Türk Ticaret Kanununda denetçi sorumluluklarından söz edilmektedir. Bu üç düzenlemede de olması gerektiği biçimde denetçinin denetim çalışmalarını gerektiği biçimde yürütmemesi ve bu durumdan tarafların zarar görmesi halinde denetçilerin sorumlu olacağı belirtilmiştir.

GİRİŞ

İşlem testleri, muhasebede yürütülen işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine ve/veya iç kontrol sisteminin gereklerine uygun olarak yürütülüp yürütülmediğini belirlemek amacıyla yapılan testlerdir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi bu testlerin hedefinde işlemler vardır. Bu nedenle daha çok kontrol testlerinin yürütülmesi sırasında kullanılan bir test türüdür. Ancak işlem testlerinden zaman zaman tözel testlerin yürütülmesinde de yararlanılır.

Analitik incelemeler değişik hesaplar arasında orantı veya başka bir şeklinde kurulabilecek iliş­kilerin bulunduğu, bu ilişkilerin bir birini izleyen dönemlerde önemli sapmalar göstermeyeceği man­tığından yararlanılarak gerçekleştirilen denetim yordamlarıdır. Analitik incelemelerle doğrudan ka­nıt elde edilmemekle beraber, denetçiye detaylı in­celeme yapılması gereken noktalara dikkat çeken, pratik ve yararlı bir yoldur. Denetçi değişik hesap­lar arasındaki oranları inceler, gerekirse bu oranla­rı geçmiş yıllardaki oranlarla karşılaştırır. Eğer bir oranda veya kalemde önemli değişiklikler ortaya çıkıyorsa, olası hata ve hile nedeniyle bu alana daha fazla dikkat ederek denetimini sürdürür. Örneğin işletmenin geçmiş yıllarda aylık stok devir hızları ile denetlenen yıldaki aylık stok devir hızı karşı­laştırılarak, satışlarda önemli derecede artış veya azalışlar daha detaylı incelenerek, bunlar hakkın­da daha fazla kanıt toplanması yoluna gidilebilir. Analitik incelemelerde sadece hesaplar arasındaki ilişkilerden yararlanılmaz. Denetçi hesaplar ile bazı finansal olmayan değişkenler arasındaki ilişkileri de analitik incelemelerde kullanabilir. Örneğin geçmiş yıllarda gerçekleşen satış iadeleri ile müşteri şikâyetlerinin sayısı arasındaki ilişkiden yararlanılarak, iadeler konusunda bir hata veya kötüye kullanımın olup olmadığı araştırılabilir.

Diğer seçenekler Denetimin amaçlarıdır.

Bağımsız Denetim Kuruluşları ve Bağımsız Denetçilerin Uyacakları Etik İlkeler;

• Mesleki şüphecilik,
• Bağımsızlık,
• Bağımsızlığı ortadan kaldıran durumlar,
• Mesleki özen ve titizlik,

olarak sıralanabilir. Bağımlılık diye bir ilke söz konusu olmadığı için I. ve III. öncüller doğru olur. Buna göre Doğru Seçenek C seçeneğidir.

Eğer bir işletmede yönetim kurulu ve denetim komitesi iyi biçimde oluşmuş ve çalışmalarını düzenli
biçimde yürütmekte ise, bu durumdan kontrol ortamı olumlu etkilenecektir.

Örneklem büyüklüğünün belirlenmesi ve örneklem sonuçlarının değerlendirilmesi sadece denetçinin yargısı ve deneyimine dayanıyorsa bu İstatistiki olmayan örneklemedir. Doğru yanıt A’dır. Denetçinin kanıtların yeterliliğini ölçmesine yardımcı olması, etkin bir örneklem tasarımı mevcut olması, daha yüksek kalitede denetim sonucu yaratılması, evrendeki her bir birime örneklemede yer almak için eşit şans verecek şekilde (rassal olarak) yapılması istatistiksel örneklemenin özellikleridir.

Aşağıdakilerin hepsi iç kontrolün sınırlılıklarındandır.

1. Karar verme süreçlerinde istemeyerek yanlışlar yapılabilir.
2. Oluşturulacak kontrollerde maliyet-kar dengesinin dikkate alınması zorunluluğu vardır.
3. İnsan zayıflığından ortaya çıkabilecek basit hata veya yanlışlardır.
4. Yapılabilecek hilelerdir.

İşletme amaçları şu üç grup altında toplanabilir: – Faaliyetsel amaçlar: İşletme kaynaklarının etkin ve verimli kullanılışıyla ilgilidir. – Finansal raporlama amaçları: Güvenilir finansal tablolar hazırlanması ile ilgilidir. – Uygunluk amaçları: İşletmenin uyması gereken yasa ve düzenlemelere uyması ile ilgilidir. 

Denetçi bilanço sonrası önemli olayları ortaya çıkarabilmek için şu yordamları kullanabilir:

• Bilanço sonrası işlemler ve kayıtların incelenmesi,
• Ara mali tabloların incelenmesi,
• Yönetim kurulu kararlarının ve toplantı tutanaklarının incelenmesi,
• İşletme avukatlarından bilgi alma,

Doğru cevap C'dir.

DENETİM RAPORUNUN HAZIRLANMASI

Olumlu Görüş Bildiren Denetim Raporu

görüş bildiren standart bir rapor hazırlayacaktır. KGK mevzuatına göre; borsada işlem gören bir işletmenin gerçeğe uygun sunum çerçevesine uygun olarak hazırlanmış olan finansal tablolarına ilişkin denetçi raporu şu bölümlerden oluşur.

Adres: Denetim raporunun kime hitaben yazıldığı belirtilmelidir. Ortaklara,işletmeye veya yönetim kuruluna hitaben yazılabilir.