Fârâbî’ye göre “varlık” insan aklının ulaşabildiği en genel kavram olup tanımlanamaz. Çünkü tanım, cins ile fasıldan oluşur; oysa varlığı kuşatan ve onun cinsi konumunda bulunan daha külli bir kavram bulunmamaktadır.

İslam düşünce tarihinde hekim-filozof tipinin olduğu kadar tabiatçı/natüralist felsefenin de en başarılı temsilcisi olan Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ er-Râzî, 865 yılında Tahran yakınlarında bulunan Rey şehrinde doğdu. Batılıların Rhazes diye andıkları Râzî’nin hayatı hakkında bilinenler gençlik yıllarında edebiyat ve musiki ile ilgilendiği ve geçimini kuyumculuk yaparak sağladığı ile sınırlıdır. Kuyumculuk mesleği dolayısıyla kimyaya ilgi duymaya başlamış, yaptığı deneyler sırasında ortaya çıkan buhar ve gazlar gözlerinin rahatsızlanmasına yol açmış, hayatı boyunca süren bu rahatsızlık onu tıbba yöneltmiştir. Tıp tarihinin önemli simaları olan Hipokrat ve Galen ‘den (Câlînûs) sonra tıp ilmine yaptığı önemli katkılar Râzî’ye “Arapların Galeni” unvanını kazandırmıştır.

Aktif ve şekil verici olan suret ile pasif ve verilen şekli kabul edici konumdaki maddenin birleşmesiyle, ay-altı âlemde öncelikle her biri ikişer nitelik taşıyan toprak, su, hava ve ateşten ibaret dört unsur (element) oluşur. Dört unsurdan ikisinin karışımı sonucunda ise ilk somut madde yani cisim meydana gelir. Bunu da ilk aşamada cansız varlıkların, sonra canlı varlıkların oluşumu takip eder. Ay-altı âlemi oluşturan cisimlerin ana maddesi dört unsur iken ay-üstü âlemdeki gök cisimlerinin ana maddesi havadan da hafif olan “esîr”dir.

Artarak devam eden verimli çalışmaların ürünü olan eserlerin sığmaması üzerine sürekli genişletilen Hizânetü’l-hikme, nihayet halife Me’mûn (809-833) döneminde Beytülhikme (Felsefe Evi) adıyla anılan bağımsız bir kuruma dönüştürülür (830).

Filozofa göre gerçeğe ulaşabilmek için her şeyden önce haz ve şehvet duygusunu yenerek ahlakını düzeltmek, sağlam bir iradeye sahip olabilmek için zihnî melekelerini geliştirip güçlendirmek, hırs derecesinde bir istekle sürekli çalışmak, başlıca meşguliyet alanının ilim olması gerekir.

Râzî’nin varlık anlayışına göre sûret beş ilke arasında yer almaz.

Filozofun ömür boyu devam eden göz rahatsızlığı nedeniyle tıbba yöneldiğini görüyoruz.

İslam felsefesi terminolojisinde dış dünyadaki nesnel gerçekliğe “hakikat” denir.

Kur’an’ın pek çok ayetinde insanlar hem kendi beden ve ruhları üzerinde hem diğer varlık ve olaylar üzerinde gözlem yapmaya, olup biteni anlayıp anlamlandırmaya, düşünüp yorumlamaya insanin sahip olduğu duyu, duygu ve akıl gücünü kullanarak doğru bilgilere ulaşabileceğini vurgulayan İslam dini, buna karşılık sırf atalarından öğrenildiği için herhangi bir inceleme, değerlendirme ve temellendirme yapmaksızın taklit edilen bilgilerle hak inanç ve doğru davranışla ulaşılamayacağını ısrarla vurgular.

Nicelik bakımından sonlu/sınırlı olan iki cismin toplamları da “sonsuz” değil “sonlu” olur.

Dinî hassasiyetlere bağlı olarak ortaya çıkan ahlak hareketi VIII. Yüzyılın ortalarından itibaren tasavvuf adıyla anılmıştır.

İslam düşüncesinin Grek felsefe ekolleri arasından ilk tanıştığı ekol ve akımlar Yeni Eflâtunculuk, Yeni Pisagorculuk ve Hermetik din felsefesi olmuştur.

İslam düşünce tarihinde hekim-filozof tipinin olduğu kadar tabiatçı/natüralist felsefenin de en başarılı temsilcisi olan Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ er-Râzî, 865 yılında Tahran yakınlarında bulunan Rey şehrinde doğdu.

İlk dört şıkta bilinen 4 elementi saymamıza ragmen Farabi’ye göre ay-üstü alemdeki gök cisimlerinin ana maddesi Esirdir.

Fiir, Cedel, Hitabet ve Safsata, Farabi’nin sanatlarındandır ama Musiki bu sanatlardan değildir.

Adalet, Fıtrat, Ontolojik, Biyo-organik teorileri Farabinin Teorisidir.

Kindî, duyu ve akıl dışında sezginin de bir bilgi kaynağı olduğunu savunur.

Kindi’nin bilginin kaynağı ve çeşitleri sorununu incelemek için başvurduğu kavramlar Akıl idraki, duyu algısı, sezgi ve vahiydir.

Fârâbî’ye göre, felsefe yapan kimsenin nihaî amacı kendi ahlakını düzeltmek, hatta bununla da yetinmeyip yakın çevresi ve toplumun da ahlaken iyileşmesine katkıda bulunmak olmalıdır. Dolayısıyla görmek istedikleri ahlaki değişimleri kendilerinde uygulamayan insanlar için örnek olarak Madde I ve II verilebilir. Madde III ise toplumun da ahlaken iyileşmesine katkıda bulunmak ve kendi ahlakını düzeltmek amacıyla zıt olan başkalarının yaşam ve beden bütünlüğü hakkını gasp eden, sadece tıp bilimi gelişimi yani teorik ilerleme mazereti arkasına saklanan insanlar örneğini görüyoruz.

Râzî için ahlaki erdemlerle donanmanın esas yolu, akıl ve iradenin yerli yerinde kullanılması yani bilgiyle aydınlanmak ve adaleti ilke edinmekten geçer.