Kindî, Farâbî, İbn Sînâ ve İbn Rüşd gibi çok tanınan filozofların temsil ettiği bu ekol Meşşâiyye’dir.

Farabiye göre, Denizcilik, çiftçilik, hekimlik, marongozluk gibi sanat ve teknik içeren meslekler beşeri başarı örnekleridir ve Pratik akılla mümkündür.

İslam felsefesi terminolojisinde bir şeyin dış dünyadaki nesnel gerçekliğine genellikle “hakikat” (gerçeklik), onun zihindeki tümel kavramına “mahiyet” (nelik), nesnel gerçekliklerin belli niteliklerle birbirinden ayrılmasına “hüviyyet” (o’luk/o olmaklık) denilir.

Mısır’ı da içine alan geniş bir coğrafyaya yayılması, Müslümanların çok farklı inanç ve kültür çevreleriyle tanışmalarını sağlamış, bu da bazı önemli gelişmeleri beraberinde getirmişti. Bu gelişmeler, Kelâmın doğuşu, Zühd hareketinin başlaması, Tercüme hareketinin başlaması, Müslümanların farklı inanç ve kültürlerle tanışması olarak sıralanabilir.

“Bir, değişmeyen, ezelî” olan ile “çok, değişen ve sonradan” olan varlık arasında- ki ilişkinin tutarlı ve anlaşılabilir bir yaklaşımla temellendirilmesi hususu, düşünce tarihi boyunca varlık sorunun önemli bir boyutu olarak daima filozofların gündeminde yer almıştır. Râzî bu meseleyi, onun felsefesini de karakterize eden beş ezelî ilke (el-kudemâû’l-hamse) adını verdiği bir sistemle açıklamaya çalışır. Harranlı Sâbiî ve Antik Yunan düşünürlerinden yararlanarak ortaya koyduğu iddialarına karşı Râzî, ısrarla kendisine ait olduğunu savunduğu sistemin temel unsurları Yaratıcı (el-bâri), nefis (küllî nefis), heyûlâ (şekilsiz ilk madde), hâlâ (boşluk, mutlak mekân) ve dehr (mutlak zaman) olarak belirlemiştir.

Râzî’nin atomlara yahut mutlak maddeye dönmek üzere âlemin çözülüp dağılacağı şeklindeki yaklaşımıyla âlemin yaratılmış olduğunu kabul etmekle birlikte onun ebedî olduğunu söyleyen Efâtun’dan ayrıldığı belirtilmelidir.

Âlemin sonluluğu açısından

Kindî’nin “sürekli fiil halindeki akıl” (el-aklü’llezî bi’l-fi’l ebeden) adını verdiği etkin akıl, insana dışarıdan etki eden bir şey değildir. Maddeden bağımsız soyut bir cevher olan nefis, varlığın tür ve cinslerine ait tümel kavramları algılayıp onlarla özdeşleşir ki insan aklını güç halinden fiil alanına çıkaran işte bu tümeller olup etkin akıl (bilfiil akıl) işlevi görürler.

Mutluluğun Kazanılması (Tahsîlü’s-sa’ade) adlı eserinde yetkin bir filozofun niteliklerini dile getiren şu ifadelerde o adeta kendisini anlatır: “ Öğrenim sırasında karşılaştığı güçlüklere katlanmalı, üstün bir zekâ ve kavrayış sahibi, doğruluğu ve doğruları, adaleti ve âdil olanları seven onurlu bir şahsiyet olmalı; altın, gümüş ve benzeri şeylere değer vermemeli, yeme içme konusunda aç gözlü ve nefsanî arzularına düşkün olmamalı, doğruya ulaşmak için azim ve iradesi güçlü bulunmalıdır.”

Kindî, felsefeyi “insan sanatlarının en üstünü ve en değerlisi” olarak görür.

Kindî’nin, “varlığın hakikatini kavrayan basit [yalın] cevher” şeklinde tanımladığı akıl, insan nefsinin en önemli gücü ve işlevi olup duyu algısını aşan cins ve tür gibi tümeller ile önsel (a priori) bilgileri idrak eder.

İslam düşüncesi tarihinde dini epistemoloji zemininde, ahlakı da bir felsefe problemi olarak ele alan ilk düşünür Kindî olmuştur. Deist dünya görüşü dolayısıyla bir dine ve peygamberlik kurumuna inanmayan Râzî’nin ahlakı dinden bağımsız ve tümüyle bir felsefe sorunu olarak ele alması doğaldır.

İslam filozofu Raziye göre,yaradılış için “mekansızlık” değil “mutlak mekan” gerkeliydi.

Kozmolojik işlevi dolayısıyla “sûretlerin vericisi” (vâhibu’s-suver) olarak da adlandırılan “fa’âl akıl” olup Fârâbî’nin bilgi, ahlak ve vahiy anlayışında merkezî konuma sahiptir. Bu bakımdan filozof onu vahiy meleği Cebrâil ile özdeş sayar.

Hiç evlenmeyen, mala mülke değer vermeyen, şöhret ve gösterişten nefret eden filozofun, ruh ve ahlak temizliğini her şeyin üstünde tutan bir kişiliği vardı. Dolayısıyla Madde I ve II filozofun kişiliğiyle örtüşen maddelerdir. Ayrıca Madde III ise eserinde belirttiği üzere ahlak değerleri ve kişinin kendi davranışları açısından da erdemli, bütüncül olması gerektiğini göstermektedir.

Beyânî veya zâhir akıl Kindî’nin tasnifine özgü olup ne önceki yorumcular da ne de sonraki meşşâilerde görülür.

Filozofumuz kozmik varlığı değişen ve değişmeyen şeklinde ikiye ayırır. Ona göre, fizik değişen, metafizik ise değişmeyen varlıkları araştırır.