Aristo geleneğine uyarak doğa felsefesinin bir bölümü olarak işlemekle birlikte Ibn Sînâ, psikolojiyi (ilmü’n-nefs) düşünce sisteminde merkezi bir konuma oturtarak onu bilgi teorisi, mantık, metafizik, ahlâk ve din felsefesiyle ilişkilendirmiştir. Filozofa göre bu disiplinin konusu nefsin varlığını ortaya koyup onun yapısı, güçleri ve niteliklerini incelemektir. Ibn Sînâ varolanların en değerlisi (eşref-i mevcûdât) saydığı ve beden-nefis ikiliği içinde değerlendirdiği insanın asıl değerinin nefisten ileri geldiği görüşündedir.

Filozofa göre aklın, biri nazarî (teorik), diğeri amelî (pratik) olmak üzere iki işlevi bulunduğu hatırlandığında insanın varlık gayesinin, nazarî ve amelî yetkinliğe ulaşmak olduğu kendiliğinden anlaşılır. Bunlardan ilki “gerçek/doğru bilgi”, diğeri ise “gerçek/iyi amel” ile gerçekleşir.

İşrâkiyye felsefe ekolünün kurucu düşünürü Şehâbeddin Sühreverdî’dir.

Fahreddin Razi’nin kelam-felsefe kaynaşmasını oluşturduğu eserleri şunlardır; el-Mebâhisü’l-meşrıkiyye / el-Muhassal

“Kelam” İbn Rüşd’ün çalşma alanlarından biri değildir.

Taşköprülü-zâde’nin ilim ve felsefeye bakışına gelince; hemen belirtilmelidir ki müellifin eserine koyduğu Miftâhu’s-sa’âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû’âti’lulûm yani “İlimlerin Konuları Bağlamında Mutluluğun Anahtarı ve Yücelmenin Işık Kaynağı” şeklindeki isim dahi, başlı başına onun “ilim”den ne anladığı veya ne beklediği sorusuna cevap teşkil edecek niteliktedir. Eserin dibacesindeki ifadelerinden anlaşıldığına göre müellifin “mutluluk” ve “yücelme” derken öncelikle kastettiği, manevî-uhrevî mutluluk ve yücelmedir.

İbni Sina’ya göre peygamberlerin sahip olduğu akla “kutsal akıl” denmektedir

İbni Sina’ya göre, “Bilme” pratik değil, teorik akıl ürünüdür.

Tanımlanan eser ed-Dürretü’l-fâhire’dir.

İbnül Arabi’nin Füsusul –hikem adlı eserine “Davud-I Kayseri” şerh yazmıştır.

İbn Rüşd “Aristoteles” in eserlerini yorumlamıştır.

Tehafüt’üt-tehafüt isimli eser Osmanlı medreselerinde okutulan kitaplardan biri değildir.

İbn Rüşd’e göre üç ayrı varlık ilkesinden söz edilebilir: Bunlar her türlü değişimi, çokluk ve etkiyi kabul eden, özüne ilişkin yegâne niteliği kuvve yahut imkân hali olan ve varolanların duyulur/somut olmasını sağlayan ilk madde (heyûlâ); fiil halinde olduğu varsayılmakla birlikte ancak maddeyle birleşerek gerçek anlamda varlık alanına çıkabilen, sayısal çokluğa rağmen varolanlardaki birlik, bütünlük, etkinlik ve akledilirliği sağlayan suret ile kendisi sürekli fiil halinde, etkin, sebepsiz ve zorunlu olup madde ile sureti birleştirerek varlık alanına çıkaran/yaratan İlk İlke yani Tanrı’dır.

Avicenna unvanı İbn Rüşd’e ait değildir.

Basit varolan Zorunlu varolandır (Tanrı, varlık ile neliği asla ayrı düşünülemeyen, özü gereği zorunlu; sebebi, faili, cinsi ve faslı bulunmadığı için tanımlanamayan, mutlak anlamda “basit” (salt, yalın) varolandır).

Sebep-Sonuç ilişkisi dini ilkeler açısından tamamen geçersiz olduğunu düşündüğü görüşlerden değildir.