Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876) Ara 11. Deneme Sınavı

Bu dönemde yapılan yeniliklerden birisi de Ticaret Nezareti’nin kurulmasıdır. Nezaretten önce ‹stanbul’un zahire ihtiyacı, Akdeniz ve Karadeniz’deki iskelelerde mübayaacı denilen memurlar tarafından devletçe belirlenen fiyat üzerinden satın alınırdı. 

Osmanlı vatandaşı olan Gayr-i Müslim tüccarlara kapitülasyon haklarının tanınmasıdır. (Konu: Nizam-ı Cedit, s. 13).

İbrahim Müteferrika, I. Mahmud devrinde kaleme aldığı ve askeri ıslahatlar
hakkındaki önerilerini sunduğu Usûlü’l- Hikem fî Nizâmi’l-Ümem isimli eserinde yenilikler için “Nizam-ı Cedid” adını kullandığı gibi, I. Abdülhamid döneminde gerçekleşen bir dizi yenilik de yine aynı isimle anılır.

II. Mahmud, 30 Mart 1838’de yaptığı bir düzenlemeyle bütün vekillerin başı olmak üzere sadareti başvekâlete dönüştürdü; müstakil bir makam olma konumuna da son vererek duruma göre hangi nezaret uygun olursa ona eklenmek suretiyle idare edilmesini kararlaştırdı. Yani, padişahın hükümet başkanlığına lâyık gördüğü nazır, aynı zamanda başvekil olacaktı.Yapılan bu düzenlemelerle oluşturulan hükümetin (Meclis- i Mahsus, Meclis- i Vükelâ) Avrupadakilere benzetilmesi amaçlandı. Ancak, başvekil başkanlığındaki hükümetin kolektif sorumluluğu, yani, hükümet olarak icraatın tamamından nazırların birlikte sorumlu olma durumu yoktu; zira, hükümet üyeleri (nazırlar) başvekil tarafından değil, padişahça atanmaktaydı. Doğru cevap D'dir.

Humbaracı ocağı I.Mahmut Döneminde Humbaracı Ahmet Paşa tarafından kurulmuştur. Doğru cevap E dir.

Pek çok ıslahat girişiminin altında Halil Hamid Paşa'nın imzası vardır. Doğru cevap B dir.

Osmanlı ordusuna komutan yetiştirecek
Mekteb-i Harbiyye, yani Harp Okulu, 1835 yılının ortalarında geçici olarak Râmi Kışlası içindeki odalarda faaliyete geçti.

Musıla-ı Sahn Medreseleri ile Sahn-ı Serman Medreselerini yaptıran padişah Fatih Sultan Mehmed dir. 

O dönemde Avrupa’nın başlıca kara gücü olduğu için, Nizam-ı Cedid gibi, Asâkir-i Mansure için de Fransız piyadesi örnek alındı. Savaş meydanlarında etkinliğini kanıtlamış ordular “paradigma ordusu” haline gelir, yani, çağdaşı diğer ordularca model alınır. Bu yüzden 18. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı ordusu için Fransız ordusunun örnek alınmasına şaşmamak gerekir. 

Sultan III. Selim’in kanlı bir ayaklanmayla tahttan indirilmesinden sonra yerine geçen IV. Mustafa’nın kısa süren saltanatı, III. Selim’i tekrar tahta çıkarmak üzere Rumeli’den birlikleriyle İstanbul’a gelen Alemdar Mustafa Paşa’nın müdahalesiyle sona erdi. III. Selim’in katledilmesini engelleyemeyen Alemdar, II. Mahmud’u tahta çıkardı.

kadı yetiştirmek üzere yeni bir kadı mektebi (Mekteb-i Nüvvab) açıldı. 

İbrahim Paşa’nın sadareti, literatürde, İstanbul’un imar edildiği bir dönem olarak yansıtılır. Oysa 18. yüzyıl Osmanlı padişahları arasında İstanbul’un imarı için çalışmayan yok gibidir. 

1838 yılında yayınlanan Tarik-i İlmiyyeye Dair Ceza Kanunamesi ile kadılık mesleğinde bulunanlarla bu mesleğe gireceklerin sınavla belirlenmesi hükme bağlandı.

Mabeyn sözcüğü saray teşkilâtında padişahın resmi bürolarının bulunduğu, elçi, sadrazam ve diğer ziyaretçileri kabul ettiği, eğlendiği ve dinlenip yemek yediği daireyi nitelerdi. I. Abdülhamid çalışma, oturma, dinlenme, yemek yeme, kabul, eğlence ve musiki gibi günlük mesaisini burada geçirirdi. Mabeyni bu şekilde ön plana çıkarması, eleştirilere neden oldu. Muhalif bir grup, mabeyincilerin devlet işlerine müdahale ettiklerini belirterek Osmanlı tarihinde ilk defa İstanbul’un değişik yerlerine yönetimi eleştiren bildiriler bırakmıştır. Saray görevlilerinin maaşlarından, bayramlarda kesilen kurban ve dağıtılan şekerlere kadar mabeyn için yapılan masraf­lar hazineden karşılanırdı. Doğru cevap C'dir.

Daha önce Asâkir-i Mansure ve Asâkir-i Hassa olarak ikiye ayrılmış olan ordu, 1843 yılında coğrafi bölgeler esas alınarak beş ordu komutanlığı şeklinde yeniden teşkilatlandırıldı. Bu beş ordunun ve merkez karargâhlarının bulunacağı şehirler şu şekildeydi: Hassa Ordusu, İstanbul; Dersaadet Ordusu, İstanbul; Rumeli Ordusu, Manastır; Anadolu Ordusu, Harput (sonradan Erzincan) ve Arabistan Ordusu, Şam. Her ordunun hangi sancak ve kazalardan asker toplayacağı da belirlendi. 

1874’te de yetim mallarını muhafaza ve işletmek üzere şeyhülislâmın nezaretinde Meclis-i İdare-i Emval-ı Eytam kuruldu.

I. Abdülhamid döneminde Topkapı Sarayı’ndaki Hünkâr Sofası; mabeyn adını aldı; ayrıca, I. Selim dairesi bazı eklerle “yeni mabeyn” adıyla düzenlendi. Padişah, çalışma, oturma, dinlenme, yemek yeme, kabul, eğlence ve musiki gibi günlük mesaisini burada geçirirdi. 

Enderun: Sarayın iç hizmetlerini ifade için kullanılan bir terim olup Topkapı Sarayı’nın üçüncü kapısı olan Bâbüssaade (Akağalar Kapısı)’den sonra başlardı. 

Nizam-ı Cedid hareketi ve III. Selim’in saltanatı, 1805 Selimiye Camii Vakası, 1806 II. Edirne Olayı ve 1807 Kabakçı isyanı diye meşhur olan Vaka-yı Selimiyye gibi birbirini takip eden üç büyük hadisenin ortaya çıkardığı karmaşık bir muhalefet süreci neticesinde sona erdi.

1730 isyanı, klasik Osmanlı tarihyazımında Patrona Halil’in omuzlarına yüklenmiş ve  tarihsel bağlamından koparılmıştır. Dönemin kaynaklarının dikkatli  bir analizi, bu isyanın, hakim bakışın aksine, dönemin “batılılaşma” hareketlerine ya da lüks tüketim alışkanlıklarına yönelik  bir tepki olmadığını ortaya çıkarmaktadır. İsyan, hükümet içindeki ve dışındaki odaklar arasındaki bir güç çatışması olup dünyeviliğe (sekülarizme) savaş açan kişi olarak resmedilen Patrona Halil’in liderliğinde değil, Kaymak Mustafa Paşa gibi hükümet içinden ve İspirizade Ahmed Efendi ile Zülâli Hasan Efendi gibi ulemadan kimselerin organizasyonu ile ve yeniçerilerin fiili katılımıyla gerçekleşmiş ve İbrahim Paşa’nın uzun yıllar devletin ana mekanizmalarında tuttuğu gücün değişmez sahipleri devrilmiştir. İbrahim Paşa ile dönemin elitlerinin tüketim alışkanlıkları ve gündelik yaşam kalıpları, kendisinden önceki devlet adamlarından çok farklı ve aşırı değildi. Bu durum, İbrahim Paşa ve dönemin elitlerine ait muhallefat [ölenin bıraktığı mallar] kayıtlarıyla kişisel masraf def­terlerinin karşılaştırmalı incelenmesi sonucunda açıkça ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap E'dir.