Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876) Ara 2. Deneme Sınavı
Toplam 17 Soru1.Soru
1869 yılında kurulan Tabiiyet Kaleminin görevi aşağıdakilerden hangisidir?
Bürokrasi için yabancı dil bil kalifiye eleman yetiştirmek.
|
Yurt dışından Osmanlı bürokrasisi için kalifiye eleman devşirmek.
|
Osmanlı vatandaşları hakkında sicil tutmak ve ilgili birimlerle paylaşmak.
|
Yerli ve yabancı basını takip etmek ve raporlar tutmak.
|
Yabancı uyruğu iddiasında bulunanların gerçek uyruğunu ortaya çıkarmak.
|
Dış ilişkilerle yakın irtibatı ve mühim evrakın saklandığı bir yer olması dolayısıyla önemini sürdüren Âmedi Odası Tanzimat döneminin önemli bürokratlarını yetiştiren bir mektep oldu. Daha sonraları oluşturulan Mezahip Odası, Beylik Kalem’inin yaptığı, gayrimüslim tebaanın kayıtlarını tutma vazifesini üstlendi. 1869’da nezarete bağlı olarak kurulan Tabiiyet Kalem’inin görevi yabancı uyruğu iddiasında bulunanların gerçek uyruğunu bulmak ve Hariciye Matbuat Kalem’ininki ise, yerli ve yabancı basını takip etmekti.
2.Soru
28 Mehmed Çelebi hangi ülkeye büyükelçi olarak gönderilmiştir?
Almanya |
İngiltere |
İtalya |
Rusya |
Fransa |
Mehmed Çelebi, padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni onarmaları için Fransızlara izin verdiğini bildirmek, Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konusunu görüşmek, Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek ve Osmanlı Fransız münasebetlerini güçlendirmek üzere Paris’e gönderilmişti.
3.Soru
Osmanlı Devleti'nde askeri bürokrasiyi tanımlamak için aşağıdaki kavramlardan hangisi kullanılmıştır?
Mabeyn |
Seyfiye |
İlmiye |
Kalemiye |
Nişancı |
Osmanlı Devleti açısından değerlendirildiğinde ise, padişah ve saray görevlilerinden (mabeyn), askeri (seyfiye), dini (ilmiye) ve sivil bürokrasiye (kalemiye) kadar geniş bir yelpazeyi kucaklar.
4.Soru
1840'da sancaklara gönderilen ve toplanan vergileri doğrudan merkezi hazineye gönderen görevli aşağıdakilerden hangisidir?
Nişancı |
Defterdar |
Muhassıl-ı emval |
Kethüda |
Çavuşbaşı |
1840’ta iltizam usulü kaldırılarak merkezden taşraya muhassıl-ı emval denilen görevliler gönderilmeye başlandı. Sancağın idari ve mali yöneticisi olan muhassıllar, topladıkları vergileri doğrudan merkezi hazineye göndermekteydi. Vergilerin tespit ve toplanmasında muhasssıllara yardımcı olmak üzere sancak merkezlerinde muhassıllık meclisleri kuruldu.
5.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Lale Devri’nde gerçekleştirilen düzenlemelerden biri değildir?
Tulumbacı Ocağı’nın kurulması
|
Nüfus sayımı yapılması
|
Çini fabrikası açılması
|
Kumaş üretimi için fabrika açılması
|
Çiçek aşısının hastalığın tedavisinde kullanılması |
Osmanlı Devleti’nde ilk nüfus sayımı 1831’de II. Mahmud tarafından gerçekleştirildi. Vergi verecek ve askere gidecek kişileri belirlemek üzere yapılmıştır. (Konu: Tercüme Faaliyetleri, s. 7).
6.Soru
Askeri ıslahatlar hakkında önerilerin sunulduğu "Usûlü’l- Hikem fî Nizâmi’l- Ümem" isimli eserin sahibi aşağıdakilerden hangisidir?
İbrahim Müteferrika |
Kaymak Mustafa Paşa |
Müstakimzade Mustafa Vefa Efendi |
Mirzazade Mehmed Salim Efendi |
Çelebizade Âsım Efendi |
İbrahim Müteferrika, I. Mahmud devrinde kaleme aldığı ve askeri ıslahatlar hakkındaki önerilerini sunduğu Usûlü’l- Hikem fî Nizâmi’l- Ümem isimli eserin sahibidir. Doğru cevap A'dır.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisi tevcihat usülünü doğru açıklamaktadır?
Memurların gerekçesiz olarak azledilmesi
|
Çocuk yaşta devlette memur olarak girme
|
Memuriyete alımın sınav esaslı yapılması
|
Padişahın himayesinde yetişme
|
Kur’an’ı Kerime el basarak göreve başlama
|
Sultan Abdülmecid döneminde açılan Dârülmaarif ile rüştiyelerden mezun olanlara da memur olma imkânı tanındı. Böylece, eski sistemde dağarcığı çalıştığı büronun pratik bilgisiyle sınırlı olan memurların yeni gelişmelerden haberdar olmaları amaçlandı ve memuriyete giriş ve yükselmelerin de sınavla olması kararlaştırıldı. Ayrıca, memurların korkulu rüyası olan tevcihat usulü 4 Nisan 1838’de II. Mahmud tarafından ortadan kaldırılarak memurların sebepsiz yere azledilmelerine son verildi.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 19. yüzyılda birçok Avrupa ülkesinde imparatorluk ve krallıkların ulus-devlet esaslı cumhuriyete dönmesinin önemli sebeplerinden değildir?
Zorunlu askerliğin gelmesi
|
Siyaset diline giren eşitlik kavramı
|
Millet kavramının ortaya çıkması
|
Vatan kavramının ortaya çıkması
|
İmparatorların tahtlarını gönüllü olarak bırakması |
Dünya askerî tarihinde her erkek yurttaşın askerlik hizmetiyle mükellef tutulmasına dayanan zorunlu askerlik ilk kez Fransa’da 1793’te ortaya çıktı ve 19. yüzyılda başta Avrupa olmak üzere pek çok ülkede uygulanır oldu. İmparatorluk ve krallıkların ulus-devlet esaslı cumhuriyetlere dönüşmesinin en önemli sebeplerinden biri, zorunlu askerlikle birlikte siyaset diline giren eşitlik, millet ve vatan kavramlarıydı.
9.Soru
Nizam-ı Cedit reformlarını sona erdiren ayaklanma aşağıdakilerden hangisidir?
Vaka-yı Selimiyye
|
31 Mart Vak’ası
|
Vaka-yı Hayriye
|
Vaka-yı Vakvakiye
|
Talebe-i Ulum İsyanı |
25 Mayıs 1807’de çıkan ve Nizam-ı cedide esas darbeyi indiren ayaklanma Vaka-yı Selimiye’dir. Bu isyan özünde bir iktidar çatışmasını içerir. (Konu: Selimiye Cami Vakası, s. 14).
10.Soru
İdari bir birim olarak taşra teşkilatında kaza hangi dönemde kurulmuştur?
Tanzimat Dönemi |
I. Meşrutiyet |
II. Meşrutiyet |
II. Abdülhamid Dönemi |
Nizam-ı Cedid Dönemi |
1842’de muhassıllık sisteminin ortadan kaldırılmasıyla sonuçlanan düzenlemenin ardından taşra teşkilâtında yeni bir organizasyona gidildi; Tanzimat’ın uygulandığı bölgelerde bir kaç köyün idaresi birleştirilerek ilk defa idari bir birim olarak kazalar oluşturuldu.
11.Soru
I."Sadrazamın padişahın emrini almak istediği konuyu kısaca özetlediği yazısına denir."
II." Topkapı Sarayı’nın dış hizmetlere mahsus olan Bâb-ı Hümayun ile Bâbüssaade arasındaki kısmı. Padişah hocası, hekimbaşı, cerrahbaşı gibi devletin merkez görevlileri ve büroları burada bulunurdu."
Yukarıda verilen iki açıklama aşağıdakilerden hangisinde doğru ifade edilmektedir?
I . Birun II. Telhis |
I. Hatt-ı hümayun II. Enderun |
I. Telhis II. Enderun |
I. hatt-ı hümayun II. Birun |
I. Enderun II. Birun |
Doğru cevap A olacaktır. Sayfa 47- 48 Giriş bölümünde İdari Reformlar konu başlığında Sayfa kenar bilgi notlarında " Birun: "Sadrazamın padişahın emrini almak istediği konuyu kısaca özetlediği yazısına denir. Telhis: Topkapı Sarayı’nın dış hizmetlere mahsus olan Bâb-ı Hümayun ile Bâbüssaade arasındaki kısmı. Padişah hocası, hekimbaşı, cerrahbaşı gibi devletin merkez görevlileri ve büroları burada bulunurdu " şeklinde açıklanmaktadır.
12.Soru
Osmanlı Devletinde İbrahim Mütteferika'nın matbaasında türkçe olarak basılan 17 kitabın konuları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde tam olarak doğru verilmiştir?
Dil, Felsefe ,Astronomi, |
Tarih , Matematik,Geometri, |
Dil, Tarih ,Coğrafya, |
Coğrafya,Matematik,Astronomi, |
Hadis, Felsefe,Tefsir, |
Müteferrika, 1493’ten, II.Bayezid devrinden (14811512) beri imparatorlukta zaten var olan matbaacılık alt yapısına Türkçe harfli ilk matbaayı kazandırmıştır. Ayrıca, Batı’da Türkçe harfli eserlerin önceden beri basıldığını da ifade etmek gerekir.
Matbaada basılan temelde dil, tarih ve coğrafya konulu toplam 17 kitap ba sılış sırasına göre şunlardır:
13.Soru
Lale devri ve Nizam-ı cedid döneminde en kısa süre padişahlık yapan aşağıdakilerden hangisidir?
III. Ahmed |
I. Abdülhamid |
I. Mahmud
|
III. Osman
|
III. Mustafa |
Üç yıla yakın padişahlık yapan Sultan III. Osman devrinden hatırda kalan, İstanbul’un üçte ikisini harap eden Eylül 1755 tarihli Hocapaşa ve Temmuz 1756 tarihli Cibali yangınlarının dışında fazla bir şey yoktur.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi I. Mahmut dönemiyle ilgili doğru bir ifadedir?
Zamanında yapılan ıslahatlar genelde askeri ağırlıktaydı.
|
Tebriz ve Bağdat tekrar İran’dan geri alınmıştır.
|
Yeniçerilerin maaşlarının ödenmesine azami önem gösterilmiştir.
|
Topçu ocağında ıslahatlar yapılarak yeni toplar dökülmüştür.
|
İbrahim müteferrika ordunun modernizasyonundan sorumlu kılınmıştır. |
Sultan I. Mahmud, İran, Rusya ve Avusturya savaşlarındaki başarısızlığın nedenlerini İbrahim Müteferrika’ya danışmış ve onun Usûlü’l-Hikem fî Nizâmi’l-Ümem isimli eserinin yazılmasına önayak olmuştu. Onun zamanında yapılan ıslahatlar çoğunlukla askeri alanda idi. 1733-1735 savaşları neticesinde Tebriz ve Bağdat’ın tekrar İran’ın eline geçmesi, ordunun ıslahına karar verilmesinde etkili olmuş olmalıdır. Bu dönemde Yeniçeri Ocağı’na yönelik düzenlemeler gündemdeki yerini korurken, maaşların aksamadan ödenmesi için de hassasiyet gösterilmişti. Topçu Ocağı’na yönelik bazı tedbirler alınarak yeni toplar döküldü.
15.Soru
1840’ta kaldırılan iltizam usulünün yerine getirilen sistem hangisidir?
Vilayet meclisleri |
Muhassıllık |
Mütesellim |
Menzil Teşkilatı |
Eyalet Defterdarlığı |
1840’ta iltizam usulü kaldırılarak merkezden taşraya muhassıl-ı emval denilen görevliler gönderilmeye başlandı. Sancağın idari ve mali yöneticisi olan muhassıllar, topladıkları vergileri doğrudan merkezi hazineye göndermekteydi. Doğru yanıt “B” şıkkıdır
16.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Paris’e gönderilmesinin altında yatan gerekçelerden birisi değildir?
Avrupa medeniyeti ve eğitim sistemini incelemek.
|
Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesinin Fransızlar tarafından onarılmasına dair verilen izni iletmek.
|
Fransızlara verilmesi söz konusu olan yeni kapitülasyonlar hakkında görüşmeler yapmak.
|
Osmanlı yönetimini Fransız siyaseti hakkında bilgilendirmek.
|
Osmanlı-Fransız ilişkilerini güçlendirme maksatlı girişimlerde bulunmak. |
Çözüm: Yirmisekiz Mehmed Çelebi, klasik Osmanlı tarih yazımında, kendinden önce Avrupa’ya gönderilen Osmanlı sefirlerinden ayrı tutulur ve onun diplomatik ya da askeri bir nedenle değil, Avrupa medeniyetini ve eğitimini izlemesi için Damad İbrahim Paşa tarafından özel bir misyonla Paris’e gönderildiği ileri sürülür. Oysa, dönemin kaynaklarında İbrahim Paşa’nın bu tür bir emir verdiğine dair henüz bir veri tespit edilemedi. Mehmed Çelebi, padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni onarmaları için Fransızlara izin verdiğini bildirmek, Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konusunu görüşmek, Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek ve Osmanlı-Fransız münasebetlerini güçlendirmek üzere Paris’e gönderilmişti.
17.Soru
Mahmut’un mehterhane ve mehter takımını kaldırmasındaki amaç aşağıdakilerden hangisinde doğru ifade edilmiştir?
Yeniçeri ocağını hatırlatan her tür sembolü ortadan kaldırmak.
|
Yeni bir bando takımının kurulmasına ön ayak olmak.
|
Yabancı müzisyenler eşliğinde müzik okulları açmak.
|
Enderun mektebini müzik konusunda teşvik etmek.
|
Musika-i Humayun mektebinin kuruluşunu hızlandırmak. |
Mahmud, Yeniçeri Ocağı’nı kaldırdıktan sonra ocağı hatırlatan her işareti silmeye gayret ettiği için Mehterhane ve mehter takımını da kaldırdı. Asakir-i Mahsure-i Muhammediyye ile birlikte bir bando takımının kurulması gündeme geldi. 25 Aralık 1831’de yeni ordu için bando takımı oluşturulması ve bu birime eleman yetiştirmek üzere bir mektebin açılması kararlaştırıldı. Enderun ile Bâbüssaade ağaları arasından müziğe yeteneği olanlar seçilerek İtalya’dan getirtilen besteci Guiseppe Donizetti’nin maiyetine verildi. Avrupa’dan getirtilen yeni çalgı aletleriyle Dolmabahçe Sarayı’nın yerinde bulunan köşklerden birinde 40-50 civarında bir öğrenci grubuyla eğitime başlayan Musika-i Hümayun mektebinde müziğin dışında, Arapça, Farsça ve din dersleri de verilmekteydi.