Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876) Ara 9. Deneme Sınavı
Toplam 20 Soru1.Soru
Aşağıdaki nezaretlerden hangisini II. Mahmud kurmamıştır?
Evkaf-ı Hümayun
|
Divan-ı Deavi
|
Dahiliye
|
Hariciye
|
Seyfiye
|
II. Mahmud birçok yeni nezaret kurmasına karşın Osmanlı devletinde Sevfiye (askeri) çok daha önce kurulmuştu.
2.Soru
Aşağıdakilerden hangisi sadrazamın güçlü konumunu kaybettiği yıldır?
30 Mart 1838
|
29 Nisan 1775
|
14 Haziran 1826
|
3 Temmuz 1839’
|
25 Ağustos 1836 |
Sadrazam, devlet işlerini padişah adına yürüten ve hiyerarşide ondan sonra gelen en yetkili kişiydi. Görevinin sembolü olarak padişahın altın mührünü taşırdı. Yüzyıllardan beri sürdürdüğü bu güçlü konumunu 1838 yılına kadar korudu. II. Mahmud döneminde sadrazamın yetkilerinin önemli bir kısmı kurulan yeni nezaretlerce üstlenildi. Hâl böyle olunca, II. Mahmud, 30 Mart 1838’de yaptığı bir düzenlemeyle bütün vekillerin başı olmak üzere sadareti başvekâlete dönüştürdü; müstakil bir makam olma konumuna da son vererek duruma göre hangi nezaret uygun olursa ona eklenmek suretiyle idare edilmesini kararlaştırdı.
3.Soru
Aşağıdakilerden hangisi II. Mahmut’un tüm vakıfları Evkaf-ı Hümayun Nezaretine bağlamasındaki amacı ifade etmektedir?
Askeri bürokrasiyi ortadan kaldırmak
|
Merkezi yönetimi güçlendirmek
|
Devlete alternatif güç olan ulemayı etkisizleştirmek.
|
Bürokrasinin işleyişini hızlandırmak
|
Padişahın bürokraside azalan nüfuzunu güçlendirmek.
|
II. Mahmud, 15 Haziran 1826’da yeniçeriliği ortadan kaldırarak muhalif güçlerin önde geleni olan askeri bürokrasiyi etkisizleştirdi. 1826 Ekiminin başında yaptığı diğer bir düzenlemeyle, daha önce bağımsız olan ve mütevellilerin elinde bulunan vakıfların idaresini merkezîleştirmek amacıyla Evkaf-ı Hümayun Nezareti’ni kurarak vakıfları yavaş yavaş nezaretin denetimine aldı. Böylece bir diğer alternatif güç olan ulemayı da devlete bağlayarak etkisizleştirmeyi amaçladı.
4.Soru
İbrahim Müteferrika’nın I. Mahmud döneminde kaleme aldığı ve “Nizam-ı Cedid” kavramını kullandığı eser aşağıdakilerden hangisidir?
Mizanü’l-Hak fi İhtiyar’l-Ehakk
|
Usûlü’l Hikem fi Nizami’l-Alem
|
Usûlü’l Hikem fi Nizami’l-Ümem
|
Risale-i Vazife-haran ve Merâtib-i Bendegân-ı Âl-i Osman
|
Tevarih-i Âl-i Osman |
İbrahim Müteferrika’nın eseri Usûlü’l Hikem fi Nizami’l-Ümem’dir. Bu eserde Osmanlı Devleti’nin bozulmasının, Avrupa Devletlerinin güçlenmelerinin nedenleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca kalkınmak için Osmanlı Devleti’nin neler öğrenmesi ve alması gerektiği belirtilmiştir. (s. 8).
5.Soru
Aşağıda verilen kuruluşlardan hangisi Danıştay Kuruluşun temelini oluşturur?
Meclis-i Tanzimat |
Meclis-i Ahkâm-ı Adliyye |
Meclis-i Vükelâ |
Şûra-yı Devlet |
Divan-ı Ahkâm-ı Adliyye |
Doğru cevap D olacaktır. Sayfa 58-59 da Şûra-yı Devlet konu başlığındaki açıklamalarda ilk paragrafta " Meclis-i Vâlâ ile başlayıp Meclis-i Tanzimat ve Meclis-i Ahkâm-ı Adliyye ile devam eden gelenek üzerine oturan Şûra-yı Devlet, Danıştay’ın temelini oluşturur. " şeklinde konu anlatılmıştır.
6.Soru
Padişah, bürokrasi ve halk arasındaki ilişkiler hukuk çerçevesinde yeniden ele alındığı 1839 tarihli belge aşağıdakilerden hangisidir?
Gülhane Hatt-ı Hümayunu |
Islahat Fermanı |
Kanun-i Esasi |
Asakir-i Nizamiyye-i Şâhâne |
Asâkir-i Berriyye-i Mülûkâne Tekaüd Kanunnamesi |
II. Mahmud’un yerine tahta geçen oğlu Sultan Abdülmecid’in saltanatının (1839-1861) hemen başında, 3 Kasım 1839’da ilân edilen Gülhane Hatt-ı Hümayunu veya Tanzimat Fermanı olarak bilinen siyasi belge ile, padişah, bürokrasi ve halk arasındaki ilişkiler hukuk çerçevesinde yeniden ele alındı.
7.Soru
Aşağıdakilerden hangisinde / hangilerinde III. Selim’in programına göre ıslahat yapılmasını öngörüyordu?
I. Humbaracı
II. Lağımcı
III. Topçu
Yalnız I
|
Yalnız II
|
Yalnız III
|
I ve II
|
I, II ve III |
III. Selim’in programı, humbaracı, lağımcı ve topçu ocaklarında, yani askeriyenin tamamında ıslahat yapılmasını öngörüyordu.
8.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Lale devrinde yapılan yeniliklerden biri değildir?
Humbaracı Ocağı'nın kurulması |
Matbaanın açılması |
İstanbul'un imar edilmesi |
Tercüme faaliyetleri yapılması |
Rüştiyeler açılması |
Rüştiyeler (ortaokullar) II. Mahmud döneminden itibaren açılmaya başladı
9.Soru
I. Sadaret Başvekâlete dönüştürüldü
II. Hükümet kolektif sorumluluğa sahipti
III. Başvekil başkanlığındaki hükümetin kolektif sorumluluğu yoktu
IV. Hükümet üyeleri başvekil tarafından atanmaktaydı
Hangileri II. Mahmud’un 1838’de yaptığı düzenlemelerle oluşturulan yeni hükümetin özelliklerindendir?
I, II |
I, III |
I, III, IV |
II, IV |
III, IV |
II. Mahmud, 30 Mart 1838’de yaptığı bir düzenlemeyle bütün vekillerin başı olmak üzere sadareti başvekâlete dönüştürdü. Başvekil başkanlığındaki hükümetin kolektif sorumluluğu, yani, hükümet olarak icraatın tamamından nazırların birlikte sorumlu olma durumu yoktu; zira, hükümet üyeleri (nazırlar) başvekil tarafından değil, padişahça atanmaktaydı. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.
10.Soru
Osmanlı Devleti’nde gayrimüslimler hangi tarihte devlet memuru olma hakkını elde etmiştir?
1838 |
1840 |
1856 |
1876 |
1908 |
Gülhane Hattı Hümayunuyla Müslümanlarla teorik olarak eşitlenen gayrimüslimler, 1856 Islahat Fermanı’yla birlikte devlet memuru olma hakkını elde etti ve bu tarihten sonra bürokrasideki sayıları hızla arttı. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.
11.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Yirmisekiz Mehmed Çelebinin,Nevşehirli Damat İbrahim Paşa tarafından Avrupaya gönderiliş nedenlerinden biri değildir?
Avrupa medeniyetini ve eğitimini izlemesi için, |
Padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni (SaintSépulcre) onarmaları için Fransızlara izin verdiğini bildirmek için, |
Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konu sunu görüşmek için, |
Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek için, |
Osmanlı Fransız münasebetlerini güçlendirmek için, |
Yirmisekiz Mehmed Çelebi, klasik Osmanlı tarihyazımında, kendinden önce Av rupa’ya gönderilen Osmanlı sefirlerinden ayrı tutulur ve onun diplomatik ya da askeri bir nedenle değil, Avrupa mede niyetini ve eğitimini izlemesi için Da mad İbrahim Paşa tarafından özel bir misyonla Paris’e gönderildiği ileri sürü lür. Oysa, dönemin kaynaklarında İb rahim Paşa’nın bu tür bir emir verdiği ne dair henüz bir veri tespit edilemedi. Mehmed Çelebi, padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni (SaintSépulcre) onarmaları için Fransızlara izin verdi ğini bildirmek, Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konu sunu görüşmek, Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek,OsmanlıFransız münasebetlerini güçlendirmek üzere Paris’e gönderilmişti.
12.Soru
Aşağıda verilen hangi tarihte Yeniçeri Ocağı kaldırılıp yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediyye ordusu kurulmuştur?
22 Ekim 1827
|
2 Ağustos 1826
|
15 Haziran 1857
|
15 Haziran 1826
|
30 Mart 1838 |
15 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağının kaldırılması üzerine yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediyye ordusu kuruldu.
13.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 18. Yüzyıl Osmanlısında taşra teşkilatında yapılan değişikliklerden birisi değildir?
Her vatandaştan gelirine göre vergi tahsil edilmeye başlandı.
|
Yeni vergi sisteminin esasları net bir şekilde belirlendi.
|
Merkezden taşraya görevliler gönderilmeye başlandı.
|
Vergilerin toplanmasında muhasssıllara yardımcı olmak için muhassıllık meclisleri kuruldu.
|
Valiler vergi toplama konusunda taşrada tek yetkili kılındı. |
Merkez yönetiminde yapılan reformlardan hedeflenen başarı, bunların taşrada uygulanmasına bağlı olduğu için Tanzimat’la beraber taşra idaresinde de önemli düzenlemeler yapıldı. Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nda iltizam sisteminin halkı zarara uğrattığı belirtilerek kaldırılacağının işareti verildiği gibi, herkesten gelirine göre vergi alınacağı ifadesiyle de, yeni vergi sisteminin esasları belirlendi. 1840’ta iltizam usulü kaldırılarak merkezden taşraya muhassıl-ı emval denilen görevliler gönderilmeye başlandı. Sancağın idari ve mali yöneticisi olan muhassıllar, topladıkları vergileri doğrudan merkezi hazineye göndermekteydi. Vergilerin tespit ve toplanmasında muhasssıllara yardımcı olmak üzere sancak merkezlerinde muhassıllık meclisleri kuruldu. Böylece vali, mütesellim ve diğer yöneticilerin mali sorumluluklar› muhassıllarca üstlenilerek vergi işinin düzene kavuşturulması amaçlandı.
14.Soru
Aşağıdakilerden hangisi 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesinin getirdiği bir düzenleme değildir?
Maarif sandıklarının kurularak eğitimin finanse edilmesi
|
Sıbyan mekteplerinin ilköğretim aşamasını oluşturması
|
Rüştiyelerin ortaöğretim kademesini oluşturması
|
Özel okulların açılmasına son verilmesini
|
İdadi ve sultanilerin lise kademesini oluşturmasını |
1869’da neşredilen Maarif-i Umumiyye Nizamnamesi eğitim sistemini baştan sona yeniden düzenledi. Bu nizamnameyle, İstanbul’da ve vilâyetlerde kurulacak olan maarif sandıklarıyla eğitimin finansmanının sağlanması; sıbyan mekteplerinin ilköğretimi, rüştiyelerin ortaöğretimi, idadi ve sultanilerin liseyi ve Darülmuallimin, Darülmuallimat ve Darülfünun’un da yüksek eğitimi oluşturması; ayrıca, özel okulları n açılması kararlaştırıldı. Aşamalı olarak hayata geçirilen bu düzenleme Osmanlı eğitim sisteminin temelini oluşturdu. 1857’den 1861’e kadar Anadolu’da 13, Rumeli’de 33, İstanbul’da da 10’u erkek, 1’i kız olmak üzere toplam 57 rüştiye açıldı.
15.Soru
Aşağıdakilerden hangisi Tanzimat Fermanı sonrası dönem için ifade edilemez?
Adil vergi dağılımı ve askerlik için genel bir nüfus sayımına ihtiyaç vardı
|
İmparatorluk bünyesinde bulunan gayri Müslimler Müslümanlardan farklı şekilde zorunlu askerliğe karşıydı.
|
Ülke nüfusunun büyük çoğunluğu kırsaldan ziyade şehirlerde yaşar bir hal almıştı.
|
Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye ismi aynen korunarak askeri yeniliklere devam edildi.
|
Ordu içinde Asâkir-i Nizamiyye-i Şâhâne adında bir alt birim kuruldu. |
Tanzimat Fermanı’nda yer alan bu hükmün hayata geçirilmesi kolay değildi. Çünkü vergi ve askerlik yükümlülüklerinin herkese eşit dağıtılabilmesi için imparatorluğun her yerinde nüfus sayımının yapılması gerekiyordu. Ayrıca nüfusunun büyük bir kısmı kırsal ya da göçebe hayat süren Osmanlı Devleti’nde sadece gayrimüslimler değil, Müslümanlar da uzun süreli askerliğe sıcak bakmıyordu. Tanzimat Fermanı’ndan ancak dört sene sonra beklenen düzenleme yapılabildi. Öncelikle II. Mahmud döneminde verilen “Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye” ismi değiştirilerek yerine “Sultanın Düzenli Askerleri” manasına gelen Asâkir-i Nizamiyye-i Şâhâne tercih edildi.
16.Soru
Lale devrinde Osmanlı-Fransız ilişkilerini görüşmek üzere Paris'e gönderilen elçi aşağıdakilerden hangisidir?
Yirmi Sekiz Mehmed Çelebi |
Sadık Rıfat Paşa |
Ebubekir Ratıp Efendi |
Mustafa Reşit Paşa |
Mustafa Sami Efendi |
Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, Yirmi Sekiz Mehmed Çelebi'yi 1720-1721'de Paris'e göndermiştir. Mehmed Çelebi, Padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni
(Saint-Sépulcre) onarmaları için Fransızlara izin verdiğini bildirmek, Fransa’ya
verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konusunu görüşmek, Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek ve Osmanlı- Fransız münasebetlerini güçlendirmek üzere Paris’e gönderilmişti.
17.Soru
Tanzimat dönemi aşağıdaki hangi tarih aralıklarını kapsamaktadır?
1856-1876 |
1839-1876 |
1878-1908 |
1908-1918 |
1876-1878 |
Geç Osmanlı askerî tarihinde 1826-1839 arasındaki bu ilk dönemi takip eden ikinci aşama Osmanlı tarihinde Tanzimat dönemi olarak bilinen 1839-1876 arasıdır.
18.Soru
Mahmud döneminde vakıfların idaresini merkezîleştirmek amacıyla kurulan nezaret hangisidir?
Maliye Nezareti
|
Dahiliye Nezareti
|
Evkaf-I Hümayun Nezareti
|
Hariciye Nezareti
|
Divan-ı Deavi Nezareti |
Mahmud, daha önce bağımsız olan ve mütevellilerin elinde bulunan vakıfların idaresini merkezîleştirmek amacıyla Evkaf-I Hümayun Nezaretini kurmuş ve vakıfları yavaş yavaş nezaretin denetimine almıştır.
19.Soru
"ilk zamanlarda zihniyetten kaynaklanan bazı sorunlar ortaya çıktı; üyeler arasındaki rütbe farkları nedeni ile müzakere ve oylamalar olumsuz etkilendi. Düşük rütbeli üyeler üst rütbelilerin yanında fikirlerini açıklayamadığı için bütün üyeler aynı seviyeye getirildi. Faal olmayan bir çalışma hayatının ardından 1839’da lağvedildi.
Yukarıda verilen bilgiler aşağıda verilen kurumlardan hangisine aittir?
Dâr-ı Şûra |
Meclis-i Hâss-ı Vükelâ |
Meclis-i Maarif-i Umumiyye |
Meclis-i Vâlâ |
Meclis-i Mahsus-i Vükelâ |
Doğru cevap A olacaktır. Sayfa 57 de birinci paragrafta Reformların Dinamosu: Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye konu başlığındaki açıklamalarda Devlet yönetiminde meşveret meclislerinin dışında kurumsallaşmış meclis uygulaması olmadığı için ilk zamanlarda zihniyetten kaynaklanan bazı sorunlar ortaya çıktı; üyeler arasındaki rütbe farkları meclislerdeki müzakere ve oylamaları olumsuz etkiledi. Düşük rütbeli üyeler üst rütbelilerin yanında fikirlerini açıklayamadığı için bütün üyeler aynı seviyeye getirildi. Dâr-ı Şûra, faal olmayan bir çalışma hayatının ardından 1839’da lağvedildi. " şeklinde açıklanmaktadır.
20.Soru
I. Politik sistemin daha otoriter ve merkeziyetçi bir hal almasına sebep olmuştur.
II. Yabancılarla yapılan serbest ticaret anlaşmalarına ve yeni vergilere karşı çıkışlar artmıştır.
III. Müslüman ahalinin savaş, ordu ve devlete bakışında büyük bir manevi boşluk doğmuştur.
IV. Osmanlı ordunsunun talim sistemi ile birlikte teşkilat yapısında değişikliklerin önü açılmıştır.
Yukarıdakilerden hangileri Yeniçeri ocağının kaldırılmasının sonuçları arasında yer alır?
Yalnız I |
I ve II |
I, II ve III |
I, II ve IV |
I, III ve IV |
Osmanlı vakanüvisleriyle (tarih yazıcıları) dönemin Avrupalı gözlemcilerine göre,Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasının etkileri askerî alanla sınırlı değildi ve en örgütlü muhalif grup olan yeniçerilerin kaldırılması politik sistemin daha otoriter ve merkeziyetçi bir hal almasına sebep olmuştu.
Böylece, devaülasyonlara, yabancılarla yapılan serbest ticaret anlaşmalarına ve yeni vergilere karşı çıkacak organize bir güç kalmamıştı. Yeniçeri Ocağı Osmanlı Devleti’nde halk müslümanlığının ve savaşçı ruhunun da taşıyıcısıydı. Yüzyıllar içinde askerî açıdan etkinliğini yitirmiş
olsa da, askerliğe ve orduya dair gelenek ve değerler ocak bünyesinde korunup yeni nesillere aktarılırdı. Ocağın hükmi şahsiyetiyle sembollerine karşı yürütülen mücadele, başta İstanbul olmak üzere Müslüman ahalinin savaş, ordu ve devlete bakışında büyük bir manevi boşluk doğuracaktı. Doğru cevap E'dir.
-
- 1.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 2.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 3.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 4.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 5.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 6.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 7.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 8.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 9.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 10.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 11.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 12.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 13.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 14.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 15.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 16.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 17.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 18.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 19.SORU ÇÖZÜLMEDİ
- 20.SORU ÇÖZÜLMEDİ