Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876) Final 14. Deneme Sınavı

Sened-i İttifak: Âyan denilen yerel güçlerle merkez bürokrasisi arasında 1808’de imzalanan ve âyanlara bir takım hak ve imtiyazlar veren sözleşmedir. 

Anadolu ve Rumeli kadıaskerleri ilmiye sınıfı hiyerarşisi içerisinde şeyhülislamdan sonra ikinci sırada gelmekteydi. 

İlk örgütlü işçi eylemi olarak 1863’te Zonguldak kömür madeni işçilerinin iş bırakması görülüyor. Ocak 1872’de ise tersane işçileri greve gitti. Beyoğlu Telgraf­hanesi işçilerinin Şubat 1872’deki iş bırakma eylemi, gerçek anlamda ilk grev olarak kabul edilir. 1872­76 yılları arasında tersane ve demiryolu işçilerinin başı çektiği onlarca iş bırakma eylemi yaşandı. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

30 Mart 1856’da imzalanan Paris Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin bütünlüğü ve bağımsızlığı, şeklen de olsa anlaşmayı imzalayan devletlerin ortak garantisi altına alındı. Islahat Fermanı’nın ilânıyla birlikte, Osmanlı devlet adamlarının beklentisinin tersine, büyük güçlerin devletin iç işlerine daha fazla müdahil olduğu yeni bir sürece girildi. 

Gülhane Hatt-ı Hümayunuyla Müslümanlarla teorik olarak eşitlenen gayrimüslimler, 1856 Islahat Fermanı’yla birlikte devlet memuru olma hakkını elde etmiş ve bu tarihten sonra bürokrasideki sayıları hızla artmıştır. Doğru cevap C'dir.

 Islahat Fermanı’yla cizyenin kaldırılması, gayrimüslimlerin devlet memuru olabilmeleri, vilâyet meclislerine üyelik ve bedelli askerlik gibi ye­ ni haklar verilmesi, Müslümanlar arasında ciddi bir tepki doğurdu. Bu hakların, zamanla ve özellikle dış müdahalelerle gayrimüslimleri toplumun siyasi ve iktisa­ di anlamda ayrıcalıklı bir kesimi haline getirmesi, asırların şekillendirdiği “hâkim millet” olma ayrıcalığını kaybettiğini düşünen ve bunu devletin acziyle hüküme­ tin ihanetine bağlayan Müslümanların sayısını gün geçtikçe arttırdı.

Bütün bunlara, hak ettikleri makamların kendilerinden esirgendiğini düşünen sivil ve asker memurlarla muhafazakâr muhalefet de eklenince 1859’da gizli bir cemiyet kuruldu.Bunların amacı, gerekirse silâhlı bir darbeyle Sultan Abdülmecid’in saltanatı­ na son vermedi.

Bu örgütün toplantısını haber alan iktidar  baskın yaparak bunları yakalayıp Kuleli  Kışlasında tutsak tutup yargıladılar.

Panslavizm: Slav kökenli tüm milletleri Rusya’nın şemsiyesi altında bir araya getirme hedefi. 

Osmanlı İmparatorluğu, 18. yüzyılın başında tarihe “Birinci Edirne Vakası” diye geçen 1703 isyanı ile sarsıldı. 

18. yüzyıl için en etkili paradigmayı Lâle Devri oluşturmakla birlikte III. Selim döneminde yaratılan iş sahası ve ödenen yüksek ücretlerle imparatorluğun yabancı mühendisler için bir cazibe alanı haline gelmiştir. Ek olarak Osmanlı iktisat tarihçisi Mehmet Genç’in bulguları Osmanlı sanayiinin bu dönemde zirvede olduğunu ortaya koyar ki, bu tespit bile döneme çoklu bakışın zorunlu olduğunu göstermektedir.Günümüz Osmanlı tarihçiliği, bu dönemdeki gelişmeleri sadece Batı’da meydana gelen hadiselerin bir yansıması ve Avrupa’dan doğrudan veya dolaylı alınan ilhamın bir sonucu  değil, iç dinamiklerin yahut daha başka coğrafyalarla da çoklu etkileşimin bir sonucu olarak kavramak eğilimindedir. Doğru cevap C'dir.

Osmanlı yönetim felsefesine göre daire-i adliyyenin halkalarını oluşturan; adalet, kanun, mutlak iktidar, ordu, servet ve halk, sosyal yapının ve işleyişinde temel dayanaklarını oluştururdu. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Hariciye Nazırı Mustafa Reşid Paşa, 3 Kasım 1839’da Topkapı Sarayı’nın bahçesindeki Gülhane meydanında, vükelâ, rical, ulema, Rum ve Ermeni patrikleri, haham- başı, esnaf temsilcileri, sefirler ve diğer davetlilerin huzurunda Tanzimat Ferma- nı’nı okudu. 

Galata ve Beyoğlu bölgesindeki gayrimüslim ve zengin nüfusun yoğunlaşmasıyla Beyoğlu semtinde refah düzeyi yüksek elit bir yaşam tarzı doğdu ve semt iktisadi ve siyasi gücün sembolü olarak gelişti. Paris belediyesi örnek alınarak oluşturulan ilk modern belediye teşkilatı da burada kurulmuştur. 

Sultan Abdülmecid’i tahttan indirmek için gizli çalışmalar yapan örgüt Fedailer Cemiyeti’dir. Doğru cevap E'dir.

Yeni Osmanlılar terimi, önderliğini Namık Kemal, Ziya Bey (Paşa), Ali Suavi ve Âgâh Efendi gibi fikir adamlarıyla gazetecilerin yaptığı siyasi hareketi tanımlar. Avrupalıların Genç Osmanlılar veya Genç Türkler (Jeunes Turcs) olarak tanımladığı bu muhalif grup, Tanzimat’tan sonra kurulan eğitim kurumlarından mezun olan ve ekseriyetle Tercüme Odası’nda yetişip öğrendikleri yabancı dil sayesinde dış dünyayı tanıyan yeni bir nesildi. Dolayısıyla dış dünya, iktidar, toplum ve siyaset hakkında, önceki nesillerden ve bu arada Tanzimat bürokrasisinden farklı görüş ve fikirlere sahiptiler. Doğru cevap E’dir.

19. yüzyılın ikinci yarısıyla birlikte sosyal hayatın belirgin bir biçimde değişime uğrayan bir diğer unsuru, Osmanlı toplumunun temel dayanağı olan aile yaşantısıydı. Modernleşmenin getirdiği yeni davranış kalıpları ve dünya görüşü, Osmanlı ailesinin değer yargılarını ve otorite algısını değiştirmeye başladı. 

1789’da patlak veren Fransız İhtilâli yaydığı eşitlik, özgürlük ve ulusçuluk fikirleri nedeniyle Balkan coğrafyasında Osmanlı Devleti açısından yeni sorunlar ortaya çıkarmıştır. 

Mağşuş sikke içeriğindeki değerli maden miktarı azaltılmış ve tağşiş edilmiş sikke için kullanılan bir tabirdir. Alım gücü sınırlı olduğu ve alışverişlerde kabul edilmek istenmediği için sorunlara ve zaman zaman da isyanlara neden olmuştur. 19. yüzyıl Osmanlı piyasalarının da en önemli sorunlarından birisiydi. Doğru cevap E'dir.

Mustafa Fazıl Paşa’nın desteğini kesmesinden dolayı maddi açıdan zorlanan Yeni Osmanlılar, bu şartlar altında Avrupa’da kalmalarına gerek kalmadığı düşüncesiyle dönüş için fırsat kollamaya başladı. Önce Sadrazam Âli Paşa’nın af­fettiği Namık Kemal 24 Kasım 1870’te döndü. Doğru cevap C dir.

Bu ortamda uluslararası baskıları artık geçiştiremeyeceğini anlayan hükümet, 24 ve 26 Mart 1855 tarihlerinde Meşveret Meclisi’ni toplayarak Hıristiyanların şahitliği, devlet memuriyetine alınmaları, kilise tamir ve inşası, cizye ve askerlik gibi son derece ciddi ve stratejik konuları ele aldı. Neticede meclisin aldığı kararlar Sultan Abdülmecid’in 28 Mart 1855 tarihli iradesiyle onaylandı. Böylece, Hıristiyanların memuriyette birinci rütbeye (rütbe-i ûlâ) kadar yükselmelerine, elçiliklerde istihdam -edilmelerine, kilise tamir ve inşası konusuna daha hoşgörülü yaklaşılmasına imkân tanındı. Şer’i bir vergi olan cizye konusu çok hassas bir sorun olduğu için mecliste bununla ilgili ayrı bir oturum yapıldı ve Hz. Ömer’in Beni Tağlib kabilesine yaptığı özel bir uygulama örnek gösterilerek cizyenin iane-i askeriyye adıyla tahsili kararlaştırıldı. Yapılan bu düzenlemelerle, uluslararası baskıların yoğunluk noktasını oluşturan pek çok husus açıklığa kavuşturulduğu gibi, yapılacak reformların önündeki engellerin büyük bir kısmı da Islahat Fermanı’nın ilânı öncesinde ortadan kaldırıldı. 

1850’de kurulan ve Şirket-i Hayriyye olarak adlandırılan vapur şirketi, Kabataş-Üsküdar ve Eminönü-Boğaziçi hatlarında başlattığı seferlerle uzun süredir birbirinden kopuk bölgeleri birbirine bağladı. Eyüp-Hasköy hattında çalışan Haliç Vapur Şirketi ve Marmara-Adalar hattında çalışan Fevâid-i Osmaniyye (İdare-i Aziziyye, İdare-i Mahsusa), tabii şartlar ile mesafeyi, İstanbul, Galata ve Üsküdar arasındaki sosyal, kültürel ve ekonomik bütünleşmenin engeli olmaktan çıkardı. Doğru cevap C’dir.