Engellilerin Haklarına İlişkin BM Sözleşmesi’nin 26. maddesi rehabilitasyon hizmetlerine ilişkin esasları düzenlemektedir. “Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmet ve programları mümkün olan en erken evrede başlamalıdır ve bireylerin ihtiyaçları ile güçlü yönlerinin çok disiplinli bir değerlendirmesine dayanmalıdır.” maddesi sağlık ve bakım hizmetleri ile ilgili değil, rehabilitasyon hizmetleri ile ilgili esaslardan biridir.

Pasif dinleme, uzmanın karşısındaki kişiyle göz kontağı kurması, ailenin özelliklerine ilişkin not alması, zaman zaman baş sallayarak görüş birliğini ifade etmesi, gülümsemesi, etkileşimi sürdüren nitelikte yanıtlar vermesi gibi sözel olmayan davranışları içerir. Etkili iletişim becerileri arasında sözel olmayan davranışlar, belki de sözel iletişim becerilerinden daha da önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle etkileşimlerde vücut dili ile olumsuz mesaj verilmemesi etkili iletişim kurulmasına yardımcı olacaktır. Aktif dinleme, iyi bir yardım ilişkisinin temelini oluşturur. Anne babanın söylediklerini yorumlama, değerlendirme, gerektikçe sorular sorma ve yanıt verme gibi etkili sözel iletişim davranışlarını içerir. 

4 yaş fiziksel ve motor özellikleri şunlardır:

• Üç tekerlekli bisikletle becerilerini sergiler.
• Ayaklarını tek tek basarak merdiven çıkar.
• Makasla düz çizgi çizilmiş kâğıdı çizgiden keser.
• Harfleri kabaca çizer.
• Karşıdan atılan topu elleriyle yakalar.
• Kendisi giyinir.

Duygusal ve davranışsal bozukluğu olan bireylerin çevresinde olan ailesi, öğretmenleri ve akranlarına şu öneriler sunulabilir: Bireyin çevresinde olumlu bir atmosfer oluşturma, bireyin sosyal ve akademik yeterliliğini destekleme, olumlu davranışları için somut pekiştireçler (ödüller) kullanma, bireyin olumsuz davranışlarını görmezden gelme ve yönlendirme ve bireye planlı olarak sosyal beceri öğretimi yapma olarak ifade edilmektedir.

Tuvalet becerisinin öğretimine başlarken yürüme, görme, basit sözel yönergelerin anlaşılması gibi beceriler edinilmiş olması bir zorunluluk olmayabilir; ancak bu becerilerin varlığının da yapılacak öğretimi kolaylaştıracağı da bilinen bir gerçektir. Çocukta tuvalet öğretimini kolaylaştırıcı belirtilerin olması (örn., mesane kontrolü,
kuru kalabilme) ve tuvaleti geldi!inde rahatsızlık hissetmesi öğretim sürecini kolaylaştıran en önemli unsurlardır. Ayrıca, çocuğun tuvalete tek başına gidebilmesi, temel soyunma giyinme için gerekli tutma, açma gibi ince motor becerilere sahip olması, 3-5 dk. oturur pozisyonda kalabilmesi, basit yönergeleri anlayabilmesi bu öğretim sürecinin planlamasını kolaylaştıracaktır. 

Bakıma muhtaç özürlünün özellikleri dikkate alınarak aşağıda belirtilen bakım hizmetleri sunulur.
1. Banyo yaptırılması
2. Tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi ve gerektiğinde temizliğinin yapılması,
3. Tırnaklarının kesilmesi,
4. Saçlarının taranması,
5. Dişlerinin temizlenmesi,
6. Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi,
7. El, yüz ve ayak temizliği,
8. Sakal tıraşının yapılması,
9. İstenmeyen tüylerin temizlenmesi,
10. Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması,
11. Burun ve kulak temizliğinin yapılması,
12. Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi,
13. Odasının temizlenmesi,
14. Çamaşırlarının yıkanması, gibi hizmetleri içerir.

Evde bakım hizmetlerinin sağlık servisini kişinin ayağına getirmesi, kişiye özel bir bakım sağlaması, bakım alan aileyi bir arada tutması, bakım maliyetlerini düşürmesi, hasta yakınlarını bakım konusunda bilinçlendirmesi ve zaman açısından ekonomik olması gibi nedenlerle bu bakım türünün daha fazla tercih edildiği bilinmektedir.

Yetersizliği olan çocuğun bakım sürecinde anne babaların sorumluluklarını şu şekilde sıralayabiliriz: Yetersizliği olan çocuğun bakımını üstlenme: Anne baba için yetersizliği olan bir çocuğun bakımını üstlenmek çok zor bir sorumluluktur. Özel enerji gerektirir. Bazen çocuklarının bakımı için günün yirmi dört saatini çocukla geçirmek gerekebilir. Bu durum anne babanın kendine ve diğer sorumluluklarına zaman ayırmasını engellemektedir.
Çocuklarının öğrenme ve davranış sorunlarına karşı destek alma: Aileler okula devam eden çocuklarının davranış ve öğrenme sorunlarını giderebilmek veya azaltmak için desteğe ihtiyaç duyabilirler. Bunun için farklı uzmanlardan destek alabilirler. Yetersizliği olan çocukları için psikolojik danışmanlık desteği alma: Anne babalar yetersizliği olan çocuklarının tutumları ve yaşadıkları duygularıyla ilgili çocuklarına psikolojik destek sağlamak zorundadırlar. Bazen çocuklarının duygularını kontrol etmede yetersiz kalabilirler. Bunun için doğru kaynaklara ulaşıp destek almak gerekmektedir. Yetersizliği olmayan çocukları ile ilgilenme: Anne babalar gün içerisinde zamanlarının büyük bir kısmını yetersizliği olan çocuklarıyla ilgilenerek geçirmektedirler. Bu durum karşısında yetersizliği olmayan çocukları kendilerini ihmal edilmiş gibi hissedebilirler. Anne babalar için çocukları arasındaki sorumluluk dengesini kurmak oldukça yorucu bir süreçtir. Bu konu ile destek almaları gerekebilir. Çocuklarının eğitimiyle ilgili yasalar hakkında bilgi sahibi olma: Anne babalar çocuklarının ve kendilerinin yasal hakları konusunda haberdar olmalıdırlar. Yetersizliği olan çocuklarını bir okula yerleştirmede ve okula devam etmede yapılması gereken işlemler ve yasal haklarının neler olduğunun farkında olmalıdırlar. Aile yasa ve yönetmeliklerle ilgili bilgi sahibi olduğunda gerekli yaptırımda bulunabilecektir. Anne babalar yasal haklarını bilmediklerinde ve uygulamadıklarında bürokrasi içinde
kendilerinin ve çocuklarının gereksinimlerini karşılamakta sorun yaşayabilirler. Çevresindeki kişileri bilgilendirme: Anne baba ve kardeşler dışında özel gereksinimli çocuğun
çevresinde bulunan kişilerin çocuk üzerinde önemli etkileri vardır. Bu kişiler anneanne, babaanne, amca, teyze hala gibi akrabaların yanı sıra komşular, servis şoförü gibi pek çok kişi olabilir. Anne babalar ev ve iş yaşantılarına ilişkin sorumluluklarının yanında çevrelerinde bulunan kişileri çocuklarının yetersizlikleri, genel davranış özellikleri hakkında bilgilendirmeleri gerekmektedir.

Bilişsel gelişim, bilgiyi işleme, düşünme, hatırlama ve neden-sonuç ilişkisi kurma, zihinsel becerileri geliştirme ile ilgili gelişim alanıdır.

Ekip anlayışı, oldukça interaktiftir ve analiz, sentez ve tüm ekip üyeleri arasında uyumu sağlar.

Bireyin işitme yetersizliğine sahip olabileceğini gösteren bazı belirtiler; çevresine karşı ilgili görünmeme, konuşulduğunda tepki göstermeme, annesinin sesini tanımama/ayırt edememe, doğrudan iletişim girişimlerine tepki vermeme, çok yüksek ya da çok yavaş sesle konuşma, söylenilenlerin tekrar edilmesini isteme, sözel istekleri anlayamama, konuşan kişinin dudaklarına dikkatlice bakma, sınırlı sözcük dağarcığına sahip olma, derse ve tartışmalara katılmama, dil gelişiminde gecikme, arkasından seslenildiğinde cevap vermemedir.

Dil ve konuşma güçlükleri yaşayan çocukların davranışları; sorulara uygun cevaplar verememe, sözlü olarak sunulan bilgiyi kullanamama, sözlü yönergeleri takip edememe, nitelik, sıralama, karşılaştırma bildiren kavramları anlamada zorlanma, karmaşık cümleleri anlamada zorlanma, dil bilgisi kurallarını yanlış kullanma, bir konudan başka bir konuya atlama, sözcük dağarcıklarında sınırlılık, konuşurken doğru sözcüğü bulmada zorlanma, soru sormaktan çekinme, hangi soruyu soracağını, soruyu nasıl soracağını bilememe, konuşurken aynı bilgiyi defalarca tekrarlama ve konuşurken karşılarındakilere yeterli bilgiyi aktaramama gibi davranışlar olabilir. Bu durumda “sözcük dağarcığında sınırlılık” hem işitme yetersizliğine hem de dil ve konuşma güçlüğüne sahip olan bir çocuğun davranışlarından biri olabilir.