Ünite 5: Veri Görüntüleme Fonksiyonları ve Çıktı Hazırlama İşlemleri

İlişkisel Veritabanlarının Birbirlerine Bağlanması (Join)

İlişki (Relationship); bir veritabanı içinde yer alan iki nesne arasındaki bir birliktelik ya da bağlantıdır. İlişkisel veritabanı (Related Database): Paylaşılan öznitelikler yolu ile her bir diğeri ile mantıksal olarak ilişkili tablolara ait koleksiyonlar şeklinde veriyi yapılandırmak için kullanılan bir yöntemdir. İlişkisel Katılım (Join); bir birincil anahtar olarak da bilinen bir ortak alan yoluyla iki veri tablosunu kalıcı olarak birleştirmek için yapılan bir işlemdir. Join, her iki tabloda da ortak olan bir alan ya da bir öznitelik yolu ile bir tabloya ait alanların bir diğer tabloya eklenmesi fonksiyonudur. İlişki Kurmak (Relate): Relate fonksiyonu ise tablolar arasında ortak olan alanlar üzerinden bir bağ kurma fonksiyonudur. Join fonksiyonunda olduğu gibi bir tablodaki bilgiler diğer tabloya eklenmezler. Tablolardaki ortak alanlar üzerinden tanımlanan bir bağlantı adı ile ilişkilendirme yapılarak sorgulamalar gerçekleştirilebilir. Turkiye_nufus.dbf verisini katmanlar bölümüne eklemek için Vektör Katman Ekle diyaloğunda Gözat butonuna bastıktan sonra açılan QGR Desteği Olan Vektör Katmanı Aç diyaloğunda QGIS yazılımının açabileceği tüm formatları gösteren kısmına Tüm dosyalar (*) ifadesi girilir. Katmanlar bölümünde turkiye_il.shp ve turkiye_nufus.dbf dosyalarının üzerine farenin sağ tuşuna basarak Öznitelik Tablosunu Aç ifadesi seçilerek her iki verinin veri tabanlarının ekrana açılması sağlanır. Ekrana açılan veri tabanları incelendiğinde turkiye_il.shp vektör katmanına ait öznitelik tablosunda sadece il isimleri ve il kodlarına ait bilgiler olduğu görülür. Katmanlar bölümünde turkiye_il shape katmanı üzerine farenin sağ tuşu ile basılır ve Özellikler ifadesi seçilerek Katman Özellikleri diyaloğunun açılması sağlanır. Katman Özellikleri diyaloğunda Joins sekmesi seçilir. Katman Özellikleri Joins diyaloğunda Vektör Bağlantı Ekle butonuna basılır. Ekrana açılan Vektör Bağlantı Ekle diyaloğunda, Bağlantı Katmanı bölümüne Turkiye_nufus seçilir. Bağlantı alanı bölümünde join yapılacak veritabanındaki ortak field olan il_kod seçilir. Hedef Alan bölüme ise shape dosyasındaki ortak field olan il seçilir. Böylece vektör verinin veritabanı ile dbf veritabanı, vektör katmanın veritabanında birleştirilir. Vektör Bağlantı Ekle diyaloğunda Cache join layer in virtual memory ifadesi işaretlenir. Join yapılacak veritabanındaki fieldları seçmek için Choose which fields are joined ifadesi işaretlenir ve join yapılacak fieldlar seçilir. Katmanlar bölümünde Turkiye_il vektör katmanı üzerine fare ile gelinir ve sağ tuşuna basılarak Öznitelik Tablosu Aç ifadesi seçilir. Ekrana açılan Turkiye_il vektör katmanının öznitelik tablosunda nüfus bilgileri ile join olduğu gözlenir. Join yapılan turkiye_nufus.dbf dosyası, turkiye_il vektör katmanının veritabanında geçici olarak durur. QGIS programı kapatılıp açıldığında veya turkiye_il vektör katmanı QGIS programından kaldırıldığında join özelliği kaybolur. Ayrıca yapılan join işlemini kaldırmak için Katmanlar bölümünde Özellikler diyaloğu açılır. Joins sekmesi üzerinde Join kaldır butonu ile join işlemi sonlandırılır.

Vektör Katmanların Öznitelik Bilgilerine Göre Tematik Haritalar Oluşturulması

Tematik haritalar bir topografik altlık üzerinde o bölge ile mekânsal referanslı olan her konuda bilgi aktaran kartografik ürünlerdir. Tematik harita, verileri göstermek ve analiz etmek için haritalara farklı bir güç katar. CBS’nin en büyük unsurlarından biri olan tematik haritaları oluşturmanın amacı insan beyninin algılamada en büyük yetisi olan görsel algıyı ön plana çıkararak haritaları daha kolay anlaşılır ve analiz edilebilir hâle getirmektir. Tematik harita, haritanın altlık verisinin taşıdığı bilgiye göre renk, grafik (chart), boyut veya noktasal yoğunluk olarak görselleştirilip daha kolay anlaşılır hâle gelmiş halidir. Katman Özellikleri penceresinde yer alan Stil fonksiyonu altında hem sayısal (numeric) hem de sayısal olmayan sözel bilgilere göre tematik haritalama yapabileceğimiz sınıflandırma fonksiyonları yer almaktadır. Tek Sembol sınıflandırma fonksiyonu ile faklı objelerin sahip olduğu hem de sayısal hem de sayısal olmayan sözel bilgileri aynı semboloji ile temsil edebileceğiniz, aynı zamanda Sınıflandırılmış fonksiyonu ile birden fazla field’ da yer alan aynı bilgileri taşıyan objeleri aynı semboloji ile görüntüleyebileceğiniz fonksiyonları içerir. Katmanlar bölümünde yer alan Turkiye_il katmanın üzerine farenin sağ tuşu ile basılarak Özellikler diyaloğunun açılması sağlanır. Stil sekmesi içinde Sınıflandırılmış fonksiyonu seçilir. Sütun kısmına turkiye_il.shp veritabanında il isimlerinin yazılı olduğu AD fieldı seçilir. Sınıflandır butonuna basılarak 81 ilin farklı renklerde sınıflandırması yapılır. Renkler değiştirilmek istenirse il isimlerinin yanındaki renk sembolü fare ile çift tıklanarak açılan Sembol Seçici diyaloğunda istenilen renk ve sembol değiştirilebilir. Apply butonundan sonra OK butonuna basılarak değişim harita ekranında görülür. Etiketler sekmesi içinde Katman etiketlenecek sütunu seç fonksiyonu seçilir. Turkiye_il.shp veritabanında il isimlerinin yazılı olduğu AD fieldı seçilir. İl isimlerinin rengi, büyüklüğü, fontu, şekli gibi hususların ayarlamaları yapıldıktan sonra Apply butonuna basılır. OK butonuna basılarak diyalog kapatılır. Katmanlar bölümünde yer alan Turkiye_il katmanın üzerine farenin sağ tuşu ile basılarak Özellikler diyaloğunun açılması sağlanır Stil sekmesi içinde Derecelendirilmiş fonksiyonu seçilir. Sütun kısmına turkiye_il.shp veritabanında join yapılan fieldların olduğu Turkiye_Nufus_Nuf_2012 fieldı seçilir. Sınıf Sayısı 5 yazılır, Mod > Natural Breaks olarak tanımlanır. Sembol ve Color Ramp seçiminden sonra Sınıflandır butonuna basılır. Böylece il merkezlerinin 2012 yılına ait nüfusu, 5 grupta sınıflandırılmış olur. İsterseniz sınıf aralığı değerini değiştirebileceğiniz gibi, MOD fonksiyonu içinde yer alan sınıflandırma seçenekleri dışında, sınıflandırılmış satırı fare ile seçip istenilen sınıf sınırları kullanıcı tarafından tanımlanabilir. Sınıf renkleri Sembol altındaki kutucuklar fare ile çift tıklanarak değiştirilebilir. Layer Transparency seçeneği ile harita ekranındaki şeffaflık ayarlaması yapılabilir. Apply butonundan sonra OK butonuna basılarak değişim harita ekranında görülür. Turkiye_ilMerkez.shp vektör katmanının katman özellikleri diyaloğunda Diyagrams sekmesi seçilir. Çizelgeleri göster ifadesi işaretlenir. Çizelge türü >Pasta diyagram olarak seçilir. Öznitelikler bölümünde “Turkiye_tarim_toplam_ala” ve “turkiye_tarim_ekili_alan” fieldları butonu ile Assigned attributes bölümünün altına eklenir. Pasta diyagram renkleri istenilen şekilde tanımlanır. Görünüm sekmesinde varsayılan değerler kullanılır. Boyut sekmesinde Sabit Boyut ifadesindeki işaret kaldırılır. Öznitelik > Turkiye_Tarım_Toplam_alani tanımlanır. En Büyük Değeri Bul butonuna basılır. Boyut > 20 , Ölçek > Alan olarak set edilir. Apply, OK butonuna basılarak sonuç gözlemlenir.

Üretilen Haritalardan Farklı Ölçeklerde Harita Çıktı Hazırlama

Harita çıktı hazırlama ekranı önceden tanımlayacağınız bir kağıt ortamında, ölçekli veya ölçeksiz harita baskı tasarımı yapacağınız fonksiyonları sunan QGIS arayüzünden farklı bir ekrandır. cikti_hazirlama.qgs proje dosyası Menü Bar > Aç ile açılır. Menü Bar > Proje > Yeni Çıktı Düzenleyici fonksiyonu seçilir. Ekrana açılan Düzenleyici Başlığı diyaloğuna cikti yazılır ve OK butonuna basılır. Ekrana açılan çıktı diyaloğunda Düzenleme alanında kağıt boyutunu A1, Yerleştirme ayarı Yatay olarak set edilir. Dışa Aktarma Çözünürlüğü 300 dpi olarak tanımlanır. Tümünü Göster butonuna basılarak A1 olarak ayarlanan kağıt boyutunun ekranda tam gösterimi sağlanır. Menübar’ da yer alan Layout menüsü altındaki Add Map fonksiyonu seçilir. Aynı işlem çıktı diyaloğunda sol yanda bulunan Yeni Harita Ekle kısayol butonuyla da yapılabilir. Boş ekranda farenin sol tuşuna basılı tutarak sol üst köşeden sağ alt köşeye kadar sürükleyerek işaretlenir. Ekranın sağ tarafında bulunan Items sekmesi seçilir. Öge ifadesinin altındaki Harita 0 satırı fare ile işaretlenir. Obje Özellikleri sekmesi işaretlenir. Temel Özellikler bölümünde 3 seçenek bulunur. Bunlar Önbellek, Görüntüle ve Dikdörtgendir. Önbellek seçilmesi durumunda QGIS harita ekranından çağrılan katmanlar düşük çözünürlükte görüntülenir. Bu şekilde düşük çözünürlük sayesinde çıktı hazırlama sürecindeki işlemler bilgisayarı yormadan hızlı yapılır. Görüntüle seçilmesi durumunda QGIS harita ekranından çağrılan katmanlar kendi çözünürlüklerinde gelir. Dikdörtgen seçilmesi durumunda QGIS harita ekranından çağırılan katmanlar görüntülenmez. Sadece boş bir dikdörtgen gösterilir. Ama gerçekte QGIS harita ekranındaki katmanların hepsi bu dikdörtgenin içinde mevcuttur. Bu sayede çıktı hazırlama sürecinde yapılan işlemlerin çok hızlı olması sağlanır. Ölçek bölümünde A1 kağıt boyutuna göre program bir ölçek getirmiştir. Hangi ölçekte çıktı alınmak isteniyorsa o ölçek bu alana tanımlanır. Ölçek kısmına 2000000 (iki milyon) girilir. QGIS harita ekranından getirilen katmanların, çıktı ekranında belli bir dönüklük açısı ile gösterilmesi durumunda Map rotation bölümüne açı değeri girilir. Bizim uygulamamızda herhangi bir dönüklük uygulanmayacaktır. Diğer değerler varsayılan olarak kabul edilir. Items sekmesi altındaki kilit işaretlenmesi durumunda Harita 0 ile ilgili herhangi bir değişiklik yapılamayacağı anlamına gelir. Hazırlanan çıktıya başlık eklemek için Menü Bar’ da yer alan Layout menüsü altında Add Label ifadesi seçilir. Aynı işlem tool bar’ da yer alan Yeni etiket ekle butonu ile de yapılabilir. Haritanın başlığının geleceği yer işaretlenir. Items sekmesi altında QGIS yazan etiket satırı fare ile seçilir. Obje Özellikleri sekmesi altında bulunan Temel Özellikler bölümü altında QGIS yazan ifade TÜRKİYE YÜKSEKLİK HARİTASI olarak değiştirilir. Hazırlanan çıktıya ölçek çubuğu eklemek için Menü Bar’da yer alan Layout menüsü altında Add Scalebar ifadesi seçilir. Ölçek çubuğu gelecek yer fare ile işaretlenir. Ölçek çubuğu genelde haritanın alt kısmında yer alır. Items sekmesi altında yazan ölçek satırı fare ile seçilir. Obje Özellikleri sekmesi altında bulunan Temel Özellikler bölümü altında ölçek çubuğunun hangi haritaya ait olduğu ve stili set edilir. Bizim bu uygulamada kullanacağımız ölçek çubuğunun stili tek kutu olacaktır. Birimler bölümü Metre olarak set edilir. Etiket bölümüne metre yazılır. Her çubuk birimi için harita birimleri 1 olarak set edilir. Parçalar bölümü altında Sol1 ve Sağ4 olarak set edilir. Bu 0’ dan sonra sol tarafa 1 parça, sağ tarafa 4 parça çubuk olacağı anlamına gelir. Çubuğun yüksekliği 5mm olarak girilir. Yazı tipi ve renkler isteğe bağlı olarak ayarlanır. Fare ile konum ve boyut belirlemenin haricinde konum ve boyut istenirse koordinat belirleyerek de ayarlanabilir. Hazırlanan çıktıya lejant eklemek için Menü Bar’ da yer alan Layout menüsü altında Add Legend ifadesi seçilir. Obje Özellikleri sekmesi altında bulunan Temel Özellikler bölümü altında Başlık > Lejand, Başlık Hizalama > Orta, Harita > Harita 0 olacak şekilde set edilir. Hazırlanan çıktıya resim eklemek için Menü Bar’da yer alan Layout menüsü altında Add Image ifadesi seçilir. Items sekmesi altında yazan satır fare ile seçilir. Obje Özellikleri sekmesi altında bulunan Temel Özellikler bölümü altında Image source kısmında resim bilgisayarınızda ilgili alandan seçilir. Hazırlanan çıktıya canlı web sayfası eklemek için Menü Bar’da yer alan Layout menüsü altında Add HTML ifadesi seçilir. Items sekmesi altında yazan satır fare ile seçilir. Obje Özellikleri sekmesi altında bulunan Temel Özellikler bölümü altında html source kısmında URL adresi girilir. Çıktı için herhangi bir katmanın veritabanındaki bilgilerinin harita çıktı ekranında olması istenmesi durumunda Menü Bar’da yer alan Layout menüsü altında Add Attribute Table ifadesi seçilir. Aynı işlem tool bar’ da yer alan Görüntü ekle butonu ile de yapılabilir. Çıktı için haritaya kuzey oku eklenmesi istenmesi durumunda Menü Bar’ da yer alan Layout menüsü altında Add Arrow ifadesi seçilir. Aynı işlem tool bar da yer alan Ok ekle butonu ile de yapılabilir. Bastırılmak istenilen çıktı direkt olarak Yazdır butonu ile plotter ve printer’a gönderilebileceği gibi Görüntü olarak dışarı aktar butonu ile tiff, bmp, jpg gibi resim formatlarında export edilebilir.