Ünite 8: Ac¸ık Harita Kaynaklarına Ulas¸ım ve Verilerin U¨c¸ Boyutlu Go¨sterimi

Farkı Kaynaklardakı· Harı·taların QGIS Yazılımı İçine Aktarılması

QGIS yazılımı ic¸inde OpenLayers eklentisi (plugin) ile Google Maps, Bing Maps, MapQuest, OSM/Stamen, Apple Maps gibi harita kaynaklarına ulas¸ılabilir ve bu eklenti sayesinde kendi projelerinizdeki verilerin altında istedigˆiniz harita kaynaklarını go¨ru¨ntu¨leyebilirsiniz. Farklı harita kaynaklarını QGIS’de görüntülemek ic¸in aşağıdaki adımlar takip edilir:

• QGIS Menu¨ bar’da Eklentiler menüsu¨ altında Eklentileri Yu¨kle ve Yo¨net ifadesi sec¸ilir,
• Eklentiler diyalogˆunda Yu¨klenmeyenler sekmesi fare ile sec¸ilir.
• Aras¸tır bo¨lu¨mu¨ne OpenLayers yazılır,
• OpenLayers Plugin fare ile sec¸ilir
• Eklentiyi Yu¨kle butonuna basılır.
• Yükleme işlemi tamamlandıktan sonra Close butonuna basılarak diyalog kapatılır.

GIS menü bar’da yer alan Web menüsu¨ altında OpenLayers plugin ic¸inde harita kaynakları sec¸ilerek harita ekranında ac¸ılması sagˆlanır. I·stenilirse OpenLayers Overview ifadesi işaretlenerek QGIS ana ekranında, sol alt köşede c¸ıkan diyalog ile harita kaynakları yo¨netilir. Google Maps > Google Streets sec¸ilir ve harita ekranında Google Streets haritası go¨ru¨ntu¨lenir. Google Maps > Google Satellite sec¸ilir ve harita ekranında Google Satellite haritası go¨ru¨ntu¨lenir. o¨zatıcı bölu¨mu¨nde Unite 8 verilerini kopyaladığınız disk alanındaki dizine fare ile ulaşılır. C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8\ dizini altında RASAT_20121004.tif ve RASAT20130729.tif uydu go¨ru¨ntüleri klavyenin Ctrl tus¸una basılarak birlikte sec¸ilir ve farenin sagˆ tus¸una basılarak Sec¸ilen Katmanları Ekle ile harita ekranına eklenir. Harita ekranına eklenen göru¨ntüler, katmanlar bölu¨mu¨nde o¨nce RASAT 2012 yılına ait go¨rüntu¨ kapatılır. Sonra RASAT 2013 yılına ait göru¨ntü kapatılır. Tarihı^ yarımadada ve Halic¸’teki metro köprüsünün degˆişimi izlenir. Katmanlar bo¨lu¨mu¨ndeki tu¨m katmanlar kaldırılır.

Gözatıcı bo¨lu¨münde Unite8 verilerini kopyaladıgˆınız disk alanındaki dizine fare ile ulas¸ılır. C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8\ dizini altında bina.shp katmanı sec¸ilir ve farenin sağ tuşuna basılarak Katman Ekle ile harita ekranına eklenir. Menü bar’da Web menu¨su¨ altında OpenLayers Plugin > Bing Maps > Bing Aerial with Labels sec¸ilir. Bina. shp katmanı katmanlar bo¨lümu¨nde u¨ste c¸ıkarılır.

O¨rnek Verı· Setlerı· U¨zerı·nden U¨ç Boyutlu Verı· Go¨rüntüleme

U¨c¸ Boyutlu (3D) modelleme son yıllarda cogˆrafi bilgi teknolojileri ic¸inde c¸ok fazla uygulama alanı bulmaktadır. U¨c¸ boyutlu CBS olarak adlandırılan bu teknoloji ile yu¨kseklik degˆerleri girilen iki boyutlu verilerin u¨c¸ boyutlu go¨ru¨ntu¨leri elde edilmektedir. U¨c¸ boyutlu go¨ru¨ntu¨ler mekanın farklı yu¨kseklik, o¨lc¸ek, detay ve ac¸ıdan daha dogˆru algılanmasına imka^n vermektedir. Dolayısıyla o¨zellikle;

• kent bilgi sistemleri projelerinde kentlerin u¨c¸ boyutlu modellenmesi
• bu modellerin web portalleri aracılığı ile kullanıcılara sunulması,
• yol projelerinde,
• imar,
• peyzaj,
• arazinin u¨c¸ boyutlu modellenmesi,
• as¸kın hesapları,
• drenaj hesaplaması,
• heyelan analizleri,
• yerles¸im planları gibi

bir c¸ok konuda, CBS ic¸erisinde üc¸ boyutlu uygulamalar kullanılmaktadır. Ayrıca ilgili meka^na ait uydu go¨ru¨ntu¨su¨ veya hava fotogˆrafı arazi u¨zerine giydirilebilmekte ve arazinin yu¨kseltisinde farklı oranlarda abartı uygulanabilmektedir.

QGIS yazılımı ic¸inde verilerin u¨c¸ boyutlu go¨sterimleri Qgis2threejs isimli eklenti fonksiyonları ile yapılır. Bu eklentiyi yu¨klemek ic¸in; Menu¨ bar’ da Eklentiler menu¨su¨ altında Eklentileri Yu¨kle ve Yo¨net ifadesi sec¸ilir. Eklentiler diyaloğunda Yüklenmeyenler sekmesi fare ile sec¸ilir. Araştır bo¨lu¨mu¨ne 3d yazılır. Qgis2threejs eklentisi fare ile sec¸ilir ve Eklentiyi Yu¨kle butonuna basılır. Yu¨kleme işlemi tamamlandıktan sonra Close butonuna basılarak diyalog kapatılır. Katmanlar bo¨lu¨mu¨ndeki tu¨m katmanlar kaldırıp, gözatıcı bo¨lu¨mu¨nde Unite8 verilerini kopyaladığınız disk alanındaki dizine fare ile ulaşılır. C:\AU_Egitim_Veri_Seti\ Unite_8\ dizini altında turkiye.shp ve yu¨kseklik.tif verileri klavyenin Ctrl tus¸una basılarak birlikte sec¸ilir ve farenin sagˆ tus¸una basılarak Sec¸ilen Katmanları Ekle ile harita ekranına eklenir. Google Maps > Google Satellite sec¸ilir ve harita ekranında Google Satellite haritası go¨ru¨ntu¨lenir.

Katmanlar bölu¨mu¨nde en u¨stte Turkiye.shp sonra Turkiye_dem ve en altta Google Satellite olacak şekilde du¨zenlenir. Katmanlar bölu¨mu¨nde turkiye.shp fare ile sec¸ilir ve O¨zellikler diyalogˆu farenin sagˆ tus¸una basılarak ac¸ılır. O¨zellikler diyaloğunda Stil sekmesi sec¸ilerek, Basit Dolgu ifadesi fare ile sec¸ilir. Renkler Doldurma bo¨lu¨mu¨ S¸ efaf Doldurma yapılır. Sınır rengi kırmızı sec¸ilir. Sınır Genis¸ligˆi 0,46 olacak s¸ekilde set edilir. Etiketler sekmesi sec¸ilir. Katman etiketlenecek sütunu sec¸ > AD sec¸ilir. Apply butonu ve sonrasında OK butonuna basılır. Böylece dolgu renkte olan Türkiye il sınırlarının sadece dış sınırları kırmızı olarak ayarlanmış ve il merkezlerinin isimleri harita ekranına yazdırılmıs¸ olunur. Agˆrı ili sınırlarına Yaklaştır butonu ile yakınlaşılır. Agˆrı-Iğdır il sınırı arasında zirvesi beyaz olan Agˆrı dagˆı göru¨lu¨r.

QGIS menu¨ bar’ da yer alan Web menu¨su¨ altında Qgis2threejs eklentisi c¸alıs¸tırılır. Qgis2threejs diyalogˆunun ac¸ılması sagˆlanır. Qgis2threejs diyalogˆundaTemplate File bo¨lu¨mu¨ne 3DViewer.html set edilir. World sekmesi fare ile sec¸ilir. Map Canvas bo¨lu¨mu¨nde varsayılan degˆerler kabul edilir. Scale and Shi bo¨lmesinde Base size = 100, Vertical exaggeration (Dikey abartı degˆeri) = 2.5 degˆeri girilir. Digˆer degˆerler varsayılan olarak kabul edilir. Controls sekmesinde OrbitControls.js sec¸ilir. Go¨sterim sırasında farenin ve klavyedeki okların go¨revleri bu sekmede ac¸ıklanır. DEM sekmesi fare ile sec¸ilir. DEM Layer bo¨lu¨mu¨ne Tu¨rkiye_dem set edilir. Resampling sekmesi en sona getirilir. Display Type bo¨lu¨mu¨nde Map canvas image olarak set edilir. Sides and frames bo¨lu¨mu¨nde Build sides (Kenar olus¸tur) sec¸enegˆi is¸aretlenir. Run butonuna basılır. Ekrana ac¸ılan web browser’ da u¨c¸ boyutlu go¨sterim gerc¸ekles¸mis¸tir. U¨c¸ boyutlu go¨sterimin ekranda ayarlanması ic¸in fare’nin sagˆ, sol ve orta tekerlek (scroll) tuşları kullanılır.

Bu uygulamada kullanılan sayısal yu¨kseklik modeli (DEM) 90 metre c¸özu¨nu¨rlu¨kteki SRTM yu¨kseklik verisidir. Google uydu göru¨ntüsünu¨n altında bulunan SRTM DEM verisi sayesinde yüzey, 3 boyutlu olarak go¨ru¨lmektedir.

Gözatıcı bo¨lu¨münde Unite8 verilerini kopyaladıgˆınız disk alanındaki dizine fare ile ulas¸ılır. C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8\ dizini altında bina.shp verisi farenin sağ tuşuna basılarak Katman Ekle ile harita ekranına eklenir. Katmanlar bölu¨mu¨nde bina katmanı fare ile sec¸ilir ve sagˆ tus¸a basılarak Zoom to Layer ifadesi sec¸ilir. QGIS menü bar’ da yer alan Web menüsu¨ altında Qgis2threejs eklentisi c¸alıştırılır. Qgis2threejs diyaloğunun ac¸ılması sagˆlanır. Qgis2threejs diyalogˆunda Template File bölu¨müne 3DViewer.html set edilir. World sekmesi fare ile sec¸ilir. Map Canvas bölu¨mu¨nde varsayılan değerler kabul edilir. Scale and Shi bölmesinde Base size = 100, Vertical exaggeration (Dikey abartı değeri) = 0.1 değeri girilir. Diğer degˆerler varsayılan olan kabul edilir. Controls sekmesinde OrbitControls.js sec¸ilir (S¸ekil 8.19). Web browser’ daki gösterim sırasında fare’nin ve klavyedeki okların go¨revleri bu sekmede ac¸ıklanır. DEM sekmesi fare ile sec¸ilir. DEM Layer bölümüne Tu¨rkiye_dem set edilir. Resampling sekmesi en sona getirilerek en yu¨ksek c¸özu¨nu¨rlük değeri sec¸ilir. Display Type bo¨lu¨mu¨nde Map canvas image olarak set edilir. Sides and frames bölümünde Build sides (Kenar oluştur) sec¸eneği is¸aretlenir. olygon sekmesinde bina sec¸ilir. Object Type > Extruted, Z Coordinate Mode > Relative to DEM, Height = 0, Style bölu¨mu¨nde Color > Random, Transparency > Feature Type, Height > Yükseklik, Multiplier = 10 degˆerleri set edilir. RUN butonuna basılır. Ekrana ac¸ılan web browser’ da üc¸ boyutlu gösterim gerc¸ekles¸mis¸tir. Web menu¨su¨ altında Qgis2threejs eklentisi c¸alıs¸tırılır. Qgis2threejs diyaloğunda Template File bölümu¨ne 3DViewer(Dat-gui).html set edilir.

Digˆer go¨sterimden farklı olarak web browser u¨zerine katmanları kontrol edebilecek arac¸lar gelmis¸tir. S¸imdi Google Hybrid haritası u¨zerinde Anadolu U¨niversitesi 2 Eylu¨l Kampu¨su¨nu¨n binaları sayısallas¸tırılacak, binalara rastgele yu¨kseklik degˆerleri verilecek ve u¨c¸ boyutlu go¨sterim yapılacaktır. O¨nce Anadolu U¨niversitesi 2 Eylu¨l Kampu¨su¨nu¨n binaları sayısallas¸tırılacaktır. Bunu ic¸in QGIS harita ekranında Google Hybrid haritası altlık olarak ac¸ılır. Katman menu¨su¨nde Create Layer > Yeni Shape Katmanı ifadesi sec¸ilir. Anadolu_bina. shp isminde bina katmanı olus¸turulur. Veritabanına Yukseklik field’ı ac¸ılır. nadolu_bina.shp katmanı Du¨zenlemeyi Ac¸/kapa butonuna basılarak sayısallas¸tırmaya hazır ha^le getirilir. Obje Ekle butonu ile binalar sayısallas¸tırılır. Ayarlar menu¨su¨ altında Yakalama sec¸enekleri ayarları yapılır. Tu¨rkiye_dem.tif DEM katmanı QGIS harita ekranına eklenir. QGIS menu¨ bar’da yer alan Web menu¨su¨ altında Qgis2threejs eklentisi c¸alıs¸tırılır. Template file 3Dviewer(dat-gui).html sec¸ilir. World sekmesinde Base size = 100, Vertical exaggeration = 0.1 girilir. DEM sekmesinde DEM Layer olarak Turkiye_dem set edilir. Polygon Anadolu_bina sekmesinde Color > Random, Height > Yukseklik, Multiplier = 20 degˆeri girilir. Multiplier degˆeri binaların yu¨kseklik degˆerini 20 kat arttır demektir. Digˆer degˆerler varsayılanlar kabul edilir. RUN butonuna basılır.

Binalara rastgele verilen yu¨kseklik bilgilerine go¨re Anadolu U¨niversitesi 2 Eylu¨l Kampu¨su¨nu¨n u¨c¸ boyutlu go¨sterimi gerc¸ekleştirilmis¸tir.