Ünite 6: Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemi Güvenliği

Giriş

Haberleşme ve bilgi güvenliği; günümüzde firmaların ve kuruluşların en büyük gereksinimlerden biridir. Dünyada ve Türkiye’de birbirinden bağımsız firmalar ve örgütlerin kullanmış olduğu eski nesil analog sistemler artık yerini yeni nesil sayısal verilerle çalışan haberleşme sistemlerine bırakmaktadır. Günümüzde bilginin ve verinin en güvenilir ve en hızlı bir şekilde iletilebilmesi ihtiyacı önem kazanmaktadır. Gelişen teknoloji ile birlikte mevcut frekans spektrumunu ve iletim ortamını (Troposfer ve İyonosfer) arttıramayacağımızdan dolayı kullanılan frekans spektrumunu en optimum (uygun değer) düzeyde nasıl kullanılacağı konusunda çalışmalar hâlen devam etmektedir.

Bununla birlikte kamu ve özel firmaların/kuruluşların verimliliğini artırmak maksadıyla telsiz kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Bu da doğal olarak frekans kirliliğine ve iletişimin karışmasına sebep olmaktadır. Yeni üretilen cihazların yüksek çıkış güçlü olması ise haberleşme alanında kısa mesafelerde gürültü kirliliğine neden olan etkenlerden bir diğeridir.

Afet Bilgi ve Haberleşme Sistemi Güvenliği Temel Kavramlar

Afet Bilgi Sistemi: olağan dışı durumların öncesi-olayın meydana geldiği an-sonrasını da içerecek şekilde tüm birimlerin kullandığı bütün verinin kaydedildiği, yorumlandığı, analiz edilerek raporlandığı ve dersler çıkartıldığı, yazılım, donanım ve coğrafi bilgi sistemi (CBS) üzerinde çalışılan veri yönetim sistemidir.

Haberleşme: İnsanların çeşitli araçlar kullanarak birbirleriyle kurdukları iletişime haberleşme denir.

Haberleşme Sistemi Güvenliği: her türlü haberleşme alt yapısındaki data, ses ve görsel formatındaki haberleşme bilgisinin, verinin sisteme girmesi, aktarılması, depolanması ve çıkış aşamalarının tamamında her türlü güvenliğinin sağlanması işlemidir.

Kanal Kapasitesi: Bir kanaldan birim zamanda hatasız olarak iletilebilecek bit sayısı o kanalın kapasitesi olarak adlandırılır. Kanal kapasitesi “C” ile sembolize edilir. Birimi b/s’dir.

Frekans: Periyodik yani eşit zaman aralıklarında tekrarlanan bir olayın birim zaman içerisinde (genel olarak bir saniyede) tekrar etme sayısıdır. Haberleşme açısından ise, periyodik bir işaretin bir saniyelik sürede tekrar etme sayısı olarak tanımlanabilir. Frekans “F” ile gösterilir. Birimi Hertz’dir ve “Hz” ile sembolize edilir.

SWL (Short Wave Listener): Kısa dalga dinleyicisi.

SWR: Bir iletken üzerindeki giden ses dalgası ile dönen ses dalgası arasındaki orandır. Duran ses dalgası olarak da tanımlanabilir.

Kriptolamak: Haberleşme verisinin (ses, data, görsel vb.) normal anlaşabilecek formatının dışındaki formatlara sokarak karşı tarafa iletilmesidir.

Analog Haberleşme Sistemi: Haberleşme verisinin yazılımlar ile sayısal hale getirilmeden doğal formlarında karşı tarafa aktarıldığı sistemlerdir.

Sayısal Haberleşme Sistemleri: Haberleşme verisinin yazılımlar ile sayısal hale getirilerek sayısal formlarında karşı tarafa aktarıldığı sistemlerdir.

Telsiz Sistemlerinde Yasal Mevzuat

Ülkemizde kullanılan ve yasal mevzuatla tanımlı telsiz sistemleri Resmi Gazetenin 05.11.2008 tarih ve 5809 sayılı yayımlanan “Elektronik Haberleşme Kanunu “ ve “17.07.2009 tarih ve 27291 sayılı Teliz İşlemlerine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” çerçevesinde T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından yurt genelinde bulunan Bölge Müdürlükleri eliyle bu alanda yapılan faaliyetler düzenlenir ve denetlenir.

Afet Bilgisinin Güvenliği Neden Önemlidir

Afet haberi alındıktan sonra ilgili birimlerin doğru, zamanında ve etkin bir şekilde teyakkuza geçirilmesi, etkin bir müdahale sağlanması ve maliyet etkililik açısından afet bilgi ve haberleşme güvenliği büyük önem arz etmektedir.

Aft Bilgi Güvenliği

Gizlilik: Bilginin yetkisiz kişilerin eline geçmemesidir.

Bütünlük: Bilginin sahip olduğu formatının dışına çıkarılmamasıdır.

Erişilebilirlik: Bilginin ilgili ya da yetkili kişilerce ulaşılabilir ve kullanılabilir durumda olmasıdır.

Haberleşme Güvenliği

Haberleşme Güvenliği afet ve acil durum hallerinde kesintisiz ve sağlık bir şekilde sağlanması gereken hizmettir. Ancak büyük afetlerde ve acil durumlarda altyapı hasarları ve kullanım yoğunluğu gibi nedenler ile haberleşme kesintiye uğramaktadır. Afet ve acil durumlarda müdahalenin yapılabilmesi, koordinasyonun sağlanabilmesi, kaynakların etkin kullanımı ve yetkililerin durumdan haberdar olması, kısaca afet ve acil durumun tümüyle yönetilmesi açısından haberleşme sistemlerinin daima faal olması hayati önem taşımaktadır.

Kesintisiz ve Güvenli Haberleşme Sistemi (KGHS) (Uninterrupted and Secure Communication System): Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri arasında sürekli ve güvenli iletişimi sağlayan iletişim altyapısıdır. Kablolu ve kablosuz kademeli iletişim altyapıları kullanılarak, merkezler arasında her türlü veri iletişiminin kesintisiz ve güvenli olarak sağlandığı sistemlerdir.

Haberleşmede kodlama sistemi (communication coding system) ise haberleşme güvenliği açısından bir bilginin/verinin anlaşılmayacak bir formata sokularak (yazılımsal veya isimlendirme şeklinde olabilir) karşı tarafa iletildiği sistemdir.

Uydu Haberleşmesi Güvenliği

Mobil Uydu Haberleşmesi Güvenliği

Uydu sistemleri ses, görüntü ve data aktarımı için kullanılabilir bant genişliğine sahiptirler. Kullanılan sisteme göre güvenlik kriterleri değişiklik gösterebilmektedir. Mobil uydu haberleşme sistemleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Mobil uydu telefonları, bireysel kullanımdan ziyade kamu kurumları ve özel şirketlerin daha çok tercih ettiği telefonlardır. Haberleşme güvenliği sağlanmamış telefonlarla yapılacak tüm sesli görüşme ve data aktarımlarına dışardan ulaşma imkanı olacaktır. Sabit ve hareketli uyduların her türlü bilgi ve data alt yapısının dışarıdan müdahaleye maruz kalması güvenlik açısından aynıdır.

Telsiz Haberleşmesi Güvenliği

Telsiz Güvenliği

Telsiz haberleşmesi güvenliği sadece aktarılan bilgi/datanın değil, tüm sistemin güvenliğini kapsamaktadır. Öncelikle yapısal ve donanımsal olarak; sistemin kurulu olduğu yerin, enerji altyapısının, fiziksel olarak anten ve kulesinin, kabloların, dublexer sisteminin, sayısal sistemlerde bağlı olduğu internet ve paratoner altyapısının bütünsel olarak güvenliğinin sağlanmış olması gerekir.

Analog Telsiz Haberleşme Güvenliği

Analog telsiz sistemlerinde aktarılan bilgiye ulaşmak kolaydır. Analog sistemlerde ton kullanarak aynı frekans üzerinden by-pass filtre sistemlerinde yardımıyla gürültü ve dış müdahalelerin önüne geçilmeye çalışılmaktadır.

Telsizle muhabere yaparken tedbir amacıyla bir güvenlik önlemi olarak sözcüklerin kodlanması gerekebilir. Özellikle kişi adı ya da yer adlarının bildirilmesinde ulusal/uluslararası fonetik alfabe sayesinde kısa kodlar kullanılır. Afet personeli için fonetik alfabenin bilinmesi zorunludur.

Sayısal Telsiz Haberleşme Güvenliği

Sayısal sistemlerde ise taşınan/aktarılan bilgiye ulaşmak daha zordur, ancak mümkündür. Sayısal telsiz haberleşme sistemlerinde; işaret işleme ve hata düzelme teknikleri sayesinde ses kalitesi ve performansının artırılması, IP tabanlı veri uygulamaları entegrasyonu veya GPS gibi uygulamalar ile kolay kullanım imkânları, sesin sayısal olarak iletilmesi sayesinde ses kaydı gibi yeni uygulamaların gerçekleştirilmesi imkân dâhilindedir.

Sayısal telsiz haberleşmesi için yaygın olarak kullanılan dört adet standart bulunmaktadır. Bunlardan üçü Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü (ETSI) tarafından tanımlanan TETRA, Sayısal Mobil Radyo (DMR) ve Sayısal Hususi Mobil Radyo (dPMR). Dördüncüsü ise ABD Telekomünikasyon Endüstri Birliği (TIA) tarafından tanımlanan APCO 25 (P25)’dir sistemidir.

Simulcast (simultaneous Broadcast) Alt Yapısı

Eş zamanlı yapılan yayın sistemleridir. Sistem; analog veya sayısal sistemlerde aynı frekansların senkronize edilerek yayınlanması prensibi ile çalışır. Yayınlar üst üste gelse dahi bozulmalara neden olmazlar. Geniş kapsama alanı sağlarken en yüksek sinyal gücü ve en düzgün modülasyonun sürüldüğü link üzerinden görüşme imkânı sağlar. İnternet altyapısı kullanılarak sistem iletişim sağlar. Bölgeler arası geçişte frekans değiştirmek gerektirmez. Coğrafi şartlar altyapı kurulumunu güçleştirir. Üçüncü kişiler tarafından kolaylıkla dinlenebilir ve müdahale edilebilir. Diğer elektronik cihazların yaymış olduğu elektromanyetik dalgalar tarafından kolaylıkla enterferans (olumsuz yönde etkilenme) oluşabilir.

Personel ve Saha Güvenliği

Sahada Operasyon Ekiplerinin Haberleşmesi

Ekiplerin içinde en az bir mümkünse iki haberleşme personeli bulunmalıdır. Bu personel mümkün olduğu kadar elektrik/elektronik teknikeri/ teknisyeni olmalıdır. Ayrıca ekibin tamamı telsiz kullanabilmelidir. Radyo amatörü lisansı olmalıdır. Uluslararası standart haberleşme algoritmalarına hakim olmalıdır.

Sahada Haberleşme Ekipman Güvenliği

Sahaya çıkmadan önce haberleşme araçlarının günlük sistem kontrollerinin yapılması ve her an göreve çıkacak şekilde hazır olarak bekletilmelidir. Sistemin enerji, anten, rotor kabloları ve konnektörlerinin kontrol/bakımı günlük olarak yapılmalıdır. SWR (dönen dalga) ölçümleri periyodik olarak kontrol edilmelidir. Anten ve şase bağlantıları, şase taşıyıcı kısımların periyodik bakımları yapılmalıdır.