Ünite 7: Çocuklara Yönelik Sosyal Hizmet Uygulamaları I

Giriş

Ülkemizde çocuklara ve gençlere yönelik eğitim, bakım, sağlık, koruma ile sosyal ve kültürel hizmetler farklı programlar çerçevesinde çeşitli kurumlar tarafından yürütülmektedir: Örgün ve yaygın eğitim açısından Milli Eğitim Bakanlığı, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetleri yönünden Sağlık Bakanlığı, serbest zamanları değerlendirme ve spor açısından Gençlik ve Spor Bakanlığı, işe yerleştirme ile ilgili Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, suça bulaşmış çocuk ve gençlerin rehabilitasyonu, eğitim süreçlerinin devamı ve topluma kazandırılması Adalet Bakanlığı ve Emniyet Genel Müdürlüğü çalışmalar yürütmektedir. Çocuklara yönelik hizmetlerde en kapsamlı görevi Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yürütmektedir.

Çocuk Hizmetlerinin Tarihsel Gelişimi

Cumhuriyet Öncesi

İlhanlılar Devletinde, 1295-1304 yılları arasında hükümdarlık yapmış olan Gazan Mahmut Han zamanında açılan yetimhanelerle çocukların ilk olarak korunması ele alınmıştır.

Osmanlı Döneminde çocukların korunması açılan yetimhaneler, barındırma yurtları, koruma yurtları, terbiye ve ıslah evleri ile gerçekleştirilmiştir. Ayrıca düşkünlere maddi yardımda da bulunulmuştur.

Günümüzde Çocuk Esirgeme Kurumu olarak bilinen Himaye-i Etfal Cemiyeti ilk olarak 1917 yılında İstanbul’da dernek statüsünde kurulmuş bir sosyal hizmet kurumudur. Amacı çocuklara eziyet edilmemesi, anne ve babaları çocuklarını istismar etmemeleri, fakir ve hasta çocukların bakımı, tütün ve alkol gibi bağımlılık yapacak maddelerden uzak tutulması vb.’dir.

Cumhuriyet Sonrası

Himaye-i Etfal Cemiyeti 1920 ve 1921 yılında yapılan uluslararası toplantılara katılmak üzere temsilci göndermiştir.

1921’de İstanbul’dakine ek olarak, Ankara’da da bir Himaye-i Etfal Cemiyeti kurulmuştur.

1922 yılında muayene, tedavi, para yardımı, kuruma hizmetleri, 1923 yılında ise yiyecek yardımları başlamıştır. Ayrıca 1924 yılında paralı ve parasız olmak üzere pastörize süt dağıtımına başlanmıştır.

1925 Ankara’da ilk çocuk yuvası açılmıştır. İlk çocuk bahçeleri 1928 yılında, Çocuk Esirgeme Kurumu diş muayeneleri ve diş tedavileri hizmetleri ve çocuk bakıcı okulu 1929 da açılmıştır.

Himaye-i Etfal Cemiyeti 1935 yılında dilde sadeleşme çalışmaları çerçevesinde Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu olarak adını değiştirmiştir.

Başlangıçta gönüllülük esası ile çalışan kurum, daha sonra ücretli personel istihdamına başlamıştır.

Bir çok doğal afette vb. olaylarda hizmet veren Çocuk Esirgeme Kurumu, 5 Mayıs 1981 tarihinde Milli Güvenlik Kurulunun kararı ile feshedilmiş, 1983 yılında tekrar demokratik düzene geçilmesiyle Çocuk Esirgeme Kurumu ve Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü birleşerek yasa ile Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu kanunu yapılmıştır.

Korunmaya Muhtaç Çocuklar

Çocuklar, kendilerine özgü ihtiyaçları ve hakları bulunan, doğduğu andan reşit oluncaya kadar, yani 18 yaşına kadar, bedeni ve ruhi yönleri tam gelişmediğinden, özel olarak korunması gereken insan grubundadırlar.

Bedensel, zihinseli ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi ile kişisel güvenliği tehlikede olan, ihmal ve istismar edilen ya da suç mağduru olan çocuklar korunma ihtiyacı olan çocuk olarak adlandırılmaktadır. 2005 yılında çıkarılan 5395 sayılı kanun Çocuk Koruma Kanunudur.

Çeşitli nedenlerle beden, ruh, sosyal ve duyusal gelişimi için gerekli asgari şartlardan yoksun olan çocuklar muhtaç çocuk olarak adlandırılmaktadır

Koruma altındaki çocuklara yönelik sosyal hizmet faaliyetlerini yerine getiren sosyal çalışma görevlileri, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, psikoloji, sosyal hizmet alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun meslek mensuplarıdır.

Çocukların haklarının korunması amacıyla yapılan Çocuk Koruma Kanunun temel aldığı ilkelerden bazıları şunlardır:

• çocuğun yaşama, gelişme, korunma ve katılım haklarının güvence altına alınması
• çocuğun herhangi bir ayrımcılığa tabi tutulmaması
• çocuğun yarar ve esenliğinin gözetilmesi
• insan haklarına dayalı, adi, etkili ve süratli bir usul izlenmesi vb.

Hakkında kovuşturma başlatılmış olan çocuklar hariç, suça sürüklenen çocuklar hakkında uygulanacak tedbir kararlarını veren çocuk mahkemesi hakimi, çocuk hakimi olarak adlandırılmaktadır.

Yukarıda örnek verilen temel ilkeler kapsamında, koruyucu ve destekleyici tedbirleri, çocuğun öncelikli olarak kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirleri içermektedir:

• Danışmanlık tedbiri (yol gösterici olarak)
• Eğitim tedbiri (meslek sahibi yapmaya yönelik)
• Bakım tedbiri (bakımının yerine getirilmesiyle ilgili)
• Sağlık tedbiri (fiziksel ve ruhsal sağlığının korunmasına yönelik)
• Barınma tedbiri (barınma yeri sağlamaya yönelik)

Çocuklarla ilgili koruma ve bakım hizmetlerini yürüten Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının görevlerinden bazıları şunlardır:

• Çocuklara yönelik koruyucu, önleyici, eğitici, geliştirici, rehberlik ve rehabilite edici sosyal hizmet faaliyetlerini koordine etmek ve yürütmek
• Bu alanda politika ve stratejiler belirlenmesine yönelik çalışmaları yürütmek
• İlgili ilke, usul ve standartları belirlemek
• Çocukları ihmal ve istismardan koruyacak önleyici ve telafi edici mekanizmaları oluşturmak
• Aile ortamından mahrum çocuklara özel bakım ve koruma hizmeti sunmak
• Evlat edindirme ve koruyucu aile hizmetlerini koordine etmek...

Çocuk Bakım Hizmetleri

Hassas ve karmaşık olarak tanımlanabilecek çocuk bakım hizmetleri yasa ile belirlenmiştir. Korunmaya muhtaç çocukların kurum bakımları çeşitli şekillerde ve değişik kurumlarda yapılmaktadır.

Kurum Tipleri

1. Kapalı Tip Kurumlar: Çocuğun dış dünya ile ilişkisinin neredeyse tamamen kesildiği kurumlardır. Tüm ihtiyaçlar tek bir kompleks içinde gerçekleştirilmektedir.
2. Açık Tip Kurumlar: Çocukların çeşitli sosyal ihtiyaçlarının toplum içinde yer alan kurumlar aracılığıyla giderildiği kurumlardır.

Kurum türleri şu şekilde sınıflandırılabilir:

1. Kışla Tipi Kurumlar
2. Okul Tipi Kurumlar
3. Site Tipi Kurumlar
4. Ev Tipi Kurumlar

Kurum Bakımının Sakıncaları

Maddi ihtiyaçları ve bakımları kurumlar tarafında kolayca karşılanabilen çocukların, bir aileye ait olma ihtiyacı (sevgi, şefkat ve değer yargıları) eksik kalmaktadır. Bu nedenle kurum bakımının bazı sakıncaları vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Çocuğa aile şefkati, anlayışı ve güvencesini verememesi
• Anne özleminin olması; bakıcıların sık değişmesinin çocuk üzerinde olumsuz etkisi olması
• Ortamın gürültüsünün çocuğu huzursuz kılması
• Özellikle 3 yaşın altındaki çocukların özel bakıma ve anne kucağına ihtiyaç duyması

Çocuklara Yönelik Bakım Hizmetlerinde Dönüşüm

Yukarıda bahsedilen sakıncaları gidermek için hizmet veren kuruluşlar şunlardır:

Çocuk Yuvaları

Çocuk Yuvaları, koruma altındaki çocukları yeterince mutlu edemediğinden hizmet dönüşümü ve iyileştirme politikası kapsamında 2014 yılı sonu itibarıyla kapatılmışlardır.

Yuvalarda çocukların farklı faaliyetler için kullanabileceği alanlar vardı. Ayrıca fiziki şartlarının çocukların gereksinimlerine ve yaş özelliklerine uygun olmasına dikkat edilmişti. Uzun yıllar hizmet veren çocuk yuvaları istenen verim alınamadığından ve yaşanan sorunlar çözülemediğinden kapatılmıştır. Yerine daha fonksiyonel hizmet verebilecek ortamlar olan sevgi ve çocuk evleri açılmıştır.

Yetiştirme Yurtları

13 - 18 yaş arası korunmaya muhtaç gençlerin himaye edildiği, bakıldığı, bir iş veya meslek sahibi edildikleri yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır. Birlikte yaşamanın gerekliliklerinden dolayı çocukların uymaları gereken bir sürü kural ve yasak vardır. Aile sıcaklığının da ortama hakim olduğu söylenemez. Bu nedenle sevgi evleri ve çocuk evleri projeleri geliştirilmiştir.

Çocukların Evde Bakım Hizmetleri

Evlat Edinme

Durumu evlat edinmeye uygun olan kişi/eşler ile durumu evlat edindirmeye uygun çocuklar arasındaki hukuki bağların sağlanması ile çocuk ebeveyn ilişkisinin kurulmasıdır.

Evlat Edinme Yolları

• Koruma altındaki bir çocuğun evlat edinilmesi
• Kişilerarası anlaşma ile evlat edinme Her iki grup içinde başvuru koşulları aynıdır.

Sorumlu Birim

Aracı Kurum yetkisi ile evlat edinme işlerinde aracılık eden kurum Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüdür. Ülkeler arası evlat edinme işlemler kabul eden veya menşe devlet merkezi makamları arasında iş birliği yapılarak gerçekleştirilir.

Evlat Edinme Şartları

• Evlat edinilecek çocuğun, evlat edinecek aile tarafından en az bir yıl süreyle bakılmış ve eğitilmiş olması
• Evlat edinmenin küçüğün yararına olması
• Evlat edinecek kişilerin, evlatlık alınacak olan küçükten en az 18 yaş büyük olması
• Evlat edinen ile edinilen arasında en fazla 40 yaş fark olması
• Ayırt etme gücüne sahip olan küçüğün onayının alınması
• İlgili kanunlar gereği küçüğün ana-babasının rızasının olması

• Küçüğün, eğer uygunsa, vesayet izninin alınmış olması
• Evlat edinecek eşlerin en az beş yıldır evli olmaları ya da her ikisinin de 30 yaşını doldurmuş olmaları

Başvuru Yeri

• TC vatandaşları ikamet ettikleri şehirdeki il müdürlüklerine
• Yurt dışında ikamet eden TC vatandaşları ile yabancı ülke vatandaşları kabul eden Devletin merkezi makamına
• Türkiye’de bir yıldan fazla bir süre için oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarının Merkezi makama gönderilmek üzere bulundukları yerin il müdürlüğüne yazılı olarak başvurması gerekmektedir.

Evlat Edinmek İsteyenlerden İstenen Belgeler

• Nüfus kayıt örneği
• Sabıka kaydı
• Mal varlığını gösterir belge
• İkamet belgesi
• Öğrenim durumu belgesi
• Sağlık kurulu raporu
• (yabancı uyruklu vatandaşlar için) Oturma izni belgesi

Başvuruların İncelenmesi

Belgeler en geç iki ay içinde tamamlanıp sunulur. Başvuru sahiplerinin belgeleri teslim etmesinden itibaren en geç altı ay içinde yerleşim yerlerinde ziyaret edilerek haklarında sosyal inceleme başlatılır. İncelemede karar vermeye yardımcı olacak he türlü belge başvuru sahiplerinden istenir. En az beş görüşme gerçekleştirilir.

Sıralamada küçüğün yaşı, cinsiyeti, sağlık durumu, varsa kardeşi vb. sıralamayı belirlemede dikkate alınır

Küçüğün Yerleştirilmesi ve İzleme

Sözleşmenin imzalanmasından sonra evlat edinilecek küçük evlat edinenlerin yanına en az bir yıl süreyle yerleştirilir. Bu süre içerisinde evlat edineceklerin küçüğe karşı tutum ve davranışları ilgili kurum tarafından izlenir ve denetlenir. Gerektiğinden danışmanlık ve rehberlik hizmetleri de verilir.

Evlat Edinmek İsteyen Kişi/Çiftlerin Çocukla Karşılaşması ve İşlemin Tamamlanması

Evlat edinmek isteyenler sadece önerilen çocuğu görebilirler. Ailelerin beklentileri yüksek ise zaman zaman hayal kırıklıkları yaşanabilir. Ya da evlat edinilen bebek ise fiziksel özellikleri tam olarak belli olmadığı için sonradan çok albenili ya da sıradan bir görünümü olup olmayacağı belli olmaz.

Evlat Edinilen Çocuğun Sahip Olduğu Haklar

• Yasal olarak öz çocukların sahip olduğu haklara sahiptirler.
• Ana ve babaya ait olan haklar ve hükümlülükler evlat edinene geçer.
• Evlat edinilen, evlat edinenin mirasçısı olur.
• Evlat edinilen küçük ise evlat edinenin soyadını alır.

Koruyucu Aile

2828 sayılı SHÇEK kanunu’nun Koruyucu Aile Yönetmeliği’nin 4. maddesi (e) bendine göre “koruyucu aile” şöyle tanımlanmaktadır: Mahkemece hakkında korunma kararı alınan çocuğun, geçici veya sürekli, gönüllü ya da ücretli olarak aile ortamında bakımını gerçekleştirecek ve öz ana-baba yerini tutabilecek, çocuğun-çocukların sevgi dolu bir aile ortamında büyüyüp sağlıklı bir yetişkin olarak topluma kazandırılmasına yardımcı olan aile veya kişidir.

Koruyucu aile hizmeti hemen hemen bütün dünyada tercih edilen bir koruma bakım sistemidir.

Koruyucu aile çocuklara, öz ailesi, okulu ve çevresiyle ilişkilerini devam ettirmelerini sağlayarak yardımcı olur.

Koruyucu Ailelerin Yükümlülükleri

• Çocuğun fiziksel ve psikososyal gelişiminin sağlıklı olması için gerekli koşulları sağlamak
• Çocuğun yetenek ve becerisine göre gerekli eğitim ve öğretimi almasını ve bir meslek sahibi olmasını sağlamak için gerekli çabayı göstermek
• Varsa eğer çocuğun öz akrabaları ile uygun görülen zaman ve şekillerde görüşmesini sağlamak
• Çocukla ilgili işleri yürüten sosyal çalışmacıya gerekli koşulları sağlamak
• Adres ve ikamet değişikliklerini bildirmek

Hukuki Zemin

BM Çocuk Hakları Sözleşmesi, geçici ve sürekli olarak aile çevresinden yoksun kalan veya kendi yararına olarak bu ortamda bırakılması kabul edilmeyen çocuklar için ülkelerin kendi ulusal yasalarına göre uygun olan bakımı sağlamalarını istemektedir. Bu tür bakım, başkaca benzerleri yanında, bakıcı aile yanına verme, evlat edinme ya da gerekiyorsa çocuk bakımı amacı güden uygun kuruluşlara yerleştirmeyi de içerir. Türk Medeni Kanunu “çocuğun bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunur veya çocuk manen terk edilmiş hâlde kalırsa hâkim, çocuğu ana ve babadan alarak bir aile yanına veya bir kuruma yerleştirebilir (m. 347) demektedir

2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu da “mahkemece korunma kararı alınan korunmaya muhtaç çocuğun bakımı ve yetiştirilmesi bu Kanuna göre kurulmuş kuruluşlarda olduğu kadar kurumun denetim ve gözetiminde bir “Koruyucu Aile” tarafından da yerine getirilebilir” der.

5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununa göre çocukları korumaya yönelik hizmetler öncelikli olarak aile ortamında sağlanmalıdır ve bu yönde danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında tedbirler alınmalıdır.

Koruyucu Aile Olmanın Şartları

Koruyucu aile adaylarında aranan şartlar;

• T.C. vatandaşı olmak
• Sürekli Türkiye’de ikamet etmek
• 25-65 yaş aralığında olmak
• En az ilkokul mezunu olmak
• Düzenli gelire sahip olmak
• Çocuğun öz anne-babası ya da vasisi olmamak

Evli ya da bekâr, çocuklu ya da çocuksuz herkes koruyucu aile olmak üzere ikâmet ettiği ilde bulunan il müdürlüğüne başvurabilir.

Eşlerin ise birlikte başvurmaları gerekmektedir. Koruyucu aile müracaatlarında öncelikle çocuğun yakın çevresinde olan akrabalar, komşular ya da aile dostları değerlendirilmektedir..

Komisyon ve Görevleri

Koruyucu aile ile ilgili tüm işlemler komisyon aracılığıyla yürütülür. Komisyon başvuru dosyasını inceledikten sonra aşağıdaki konularda karar alır:

• Başvuru sahibi ailenin uygunluğu
• Koruyucu Aile belgesinin düzenlenmesi
• Çocuğun yerleştirileceği aile
• Koruyucu Aile Belgesinin geçerliliği
• Çocuğun koruyucu aile ile birlikte yurt dışına çıkması
• Çocuğun koruyucu aileden geri alınması
• Koruyucu aile statüsünün iptali
• Koruyucu aile hizmeti sırasında görülen şüpheli durumların değerlendirilmesi

Koruyucu Hizmet Bakım Türleri

1. Akraba veya Yakın Çevre Koruyucu Aile Modeli
2. Geçici Koruyucu Aile Modeli
3. Süreli Koruyucu Aile Modeli
4. Uzmanlaşmış Koruyucu Aile Modeli

Çocukla Tanışma ve Yerleşme Süreci

Sözleşme imzalanıncaya kadar çocuk ve koruyucu ailenin birbirlerini tanımaları için uygun ortam sağlanır. Birlikte geçirilecek süre önce saatlik daha sonra günlük ve daha sonra daha uzun zaman dilimleri şeklinde tasarlanır.

Koruyucu aile birimi görevlerini şu sıraya göre yapar:

1. Başvurular alınır
2. Sosyal inceleme yapılır
3. Dosya oluşturulur
4. Çocuk ve aile uyumu sağlanır
5. Çocuk aileye yerleştirilir
6. Çocuk aile yanında izlenir
7. Koruyucu aile eğitimleri planlanır
8. Koruyucu aile ile ilişkiler düzenli yürütülür
9. Çocuğun öz ailesi ve yakınlarıyla görüştürülmesi ile ilgili planlamalar yapılır ve uygulanır

Hizmetin Sonlandırılması

• İhmal, istismar ve kötü muamele,
• Ailenin sosyal ilişkilerinin toplumun norm ve değerlerine aykırı düşen davranışların olması,
• Çocuğun fizik ve ruh sağlığının bozulduğunun sağlık raporu ile belgelenmesi,
• Çocuğun toplumdaki konumunu olumsuz etkileyecek bir suçtan ceza almak,
• Koruyucu ailenin kurumla işbirliği yapmaması

gibi gerekçeler oluştuğunda bir daha koruyucu aile olunamaz.

Çocukların Eğitimi İçin Ailelere Yapılan Sosyoekonomik Destek Hizmetleri

Sosyal ve Ekonomik Destek (SED)

Yoksulluk içinde olup temel ihtiyaçlarını karşılayamayan ve hayatını sürdürmekte zorluk çeken çocuk ve gençlerin bakımı konusunda ailelerin desteklenmesi için verilen destek sosyal ve ekonomik destek olarak adlandırılmaktadır. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler İl Müdürlükleri tarafından yerine getirilir.

Sosyal inceleme raporu sonucunda müracaatçının ihtiyacı belirlenip ve geçici veya süreli olarak yapılan destek ekonomik destek olarak adlandırılır.

Sosyal ve Ekonomik Destekten Yararlanma Şartları

1. Sosyal hizmet kuruluşlarında bakılan ve destek halinde ailesinin yanına verilebilecek çocuklar
2. Ekonomik destek olmadığı takdirde korunmaya muhtaç olacak çocuklar
3. Destek almadığı takdirde korunmaya muhtaç olacak gençler
4. Felaket, doğal afet vb. durumlarla karşılaşan veya vefat eden kişilerin çocukları

Reşit olup tedbir kararı kaldırılan gençler de bazı koşullar gerçekleştiğinde yardım alabilirler.

Ekonomik Destek Miktarı ve Yararlanıcıların Destek Oranları

Bu yardımlar iaşe, ibate, eğitim, giyecek, harçlık, servis desteği olarak verilir. Verilecek destek oranları çocuğun yaşına göre belirlenmektedir.

Sosyal Hizmet Desteği

Sosyal hizmet, psikoloji, çocuk gelişimi, psikolojik danışmanlık ve rehberlik, sosyoloji alanlarında eğitim veren kurumlardan mezun olan meslek mensuplarına meslek elemanı denir. Meslek elemanları aile içi sorunların çözümlenmesinde destek olur, ailenin ve çocuğun çevreye uyumunu sağlamak, çocuğun okula uyumunu sağlamak ve aileye rehberlik etmek, kriz durumunda aileye destek ve rehberlik yapmak ve bireyin sosyal işlevselliğini ve tekrar iş ve meslek edinmesini sağlamak için gerekli müdahaleyi ve rehberliği yapmaktadır.

Hizmetin Başlatılması ve Yürütülmesi

Başvuruda bulunan ailelerin çocuklarının korunmaya muhtaç olmasının sebebi ekonomik yoksunluktan kaynaklandığı tespit edilirse sosyal ekonomik destek hizmetinden yararlandırılırlar.

Ailenin ihtiyacı kayıtlara girdiğinde en geç bir ay içerisinde gerek görülmesi halinde okul, iş yeri ve toplumsal çevresi hakkında sosyal ve ekonomik durumlarını kapsayan ayrıntılı bir sosyal inceleme yapılır. Yardım onayı alındıktan sonra 7 iş günü içinde yardım yapılır.

Şartlı Nakit Transferi (ŞNT)

Halk arasında öğrenci parası ya da çocuk parası olarak bilinir. Şartlı Gebelik Yardımı, Şartlı Sağlık Yardımı ve Şartlı Eğitim Yardımı adı altında üç grupta yapılır. Şartlı nakit transferinde amaç çocukların sağlık ve eğitim hizmetlerinden düzenli yararlanmalarının ve ailelerin mutat muayeneleri düzenli yamalarını sağlamasıdır.

Çocuğun Korunması İçin Çocuk Mahkemelerinin Önemi

Mevzuat Alt Yapısı ve Önemi

1945 yılında başlayan çalışmalar, 1979 yılında 2253 sayılı kanunla Çocuk mahkemelerinin hukuksa dayanağı oluşturulmuştur. 2005 tarihli 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu çıkarılmış, suç öncesi ve sonrası güvenlik tedbirleri ile cezalandırma yönleri birlikte düzenlenmiştir.

Çocuk Mahkemesi

Her il merkezinde bulunan çocuk mahkemelerinde tek hakim vardır. Yoğunluğa göre bazı ilçelerde de çocuk mahkemeleri açılabilir. Çocuk mahkemelerine hem hukuki hem de cezai görevler verilmiştir. Bu mahkemeler suça sürüklenmiş ancak cezai sorumluluğu olmayan çocuklar için uygulanacak tedbir kararlarını vermek ve suça sürüklenen çocuklar için asliye ceza ve sulh ceza mahkemelerinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalar bakımından görevlidirler.

Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi

Bir başkan ve yeteri kadar üyeden oluşur. Çocuklar tarafından işlenen ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakar.

Mahkemelerin Görevi

Suça sürüklenen çocukların davalarına bakmak; çocuk ağır ceza mahkemesi çocuklar tarafından işlenen ve ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarla ilgili davalara bakmak; kanuna yer alana tedbirleri almak; çocuklar hakkında açılan kamu davalarına bakmak.

Mahkemenin temel felsefesine göre cezalar rehabilitasyona yönelik olmalı, çocuklara yetişkin suçlu gibi davranılmaması, ıslah evine yerleştirilmeden çocukların gözetim altında tutulması ve çocukları sorunlarını anlayacak bir mahkemeye göndermek.

Mahkemede Sosyal Çalışma Grevlilerinin Görev, Rol ve Yükümlülükleri

Çocuk hukuku alanında görev yapan sosyal çalışma görevlileri, görev yerlerine göre bazı kategorilere ayrılı: mahkemeye atanan sosyal çalışma görevlisi; ASPB de çalışan sosyal çalışama görevlisi; Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan sosyal çalışma görevlisi; Denetimli serbestlik görevlisi olarak işe alınan sosyal çalışma görevlisi.

Sosyal Çalışma Görevlilerinin Görevleri

• Çocuk hakkında sosyal inceleme yapmak
• Çocuğun ifadesi alınırken yanında bulunmak
• Sosyal incelemeyi, gözetimi ve denetimi engelleyen durumların ortaya çıkması durumunda çocuğu yargılama süreci hakkında bilgilendirmek
• Çocukla ilgili kararların amacına ulaşmasını sağlamak üzere ilgili kişilerle işbirliği yapmak
• Kanun kapsamında verilen görevleri yapmak

Sosyal Çalışma Görevlisinin Mahkeme Süresince Temel İşlevleri

• Çocuğa ve ailesine danışmanlık yaparak çocuğa yardımcı olmak
• Kendisine verilen görevleri yerine getirmek
• Hakimin vereceği tedbir kararı veya hüküm açısından önerilerde bulunmak
• Hüküm verilen çocuğa hükmün sosyal etkilerini giderilmesi konusunda yardımcı olmak
• Hukuk altyapısı olmadığında hukuki yardım yapmak görevi yoktur.

Sosyal Çalışma Görevlisinin Yükümlülükleri

Kanunda belirlenen temel ilkeler ve meslek etiği kuralları uyarınca hareket eder. Dolayısıyla görevlendirildiği çocuğun ihtiyacı doğrultusunda yeterli süre ve sayıda görüşmeler yapmak, çocuğu görüşmeler hakkında bilgilendirmek, görüşme mekanını belirlemek, çocuğa kendi görüşlerini serbestçe oluşturma ve kararlara katılımını sağlamak, gizlilik ilkesine riayet etmek ve çocuğa gerekli psikolojik desteği vermek görevleri arasındadır.

Mağdur Çocuklar İçin Çocuk İzlem Merkezleri

Çocuk istismarının önlenmesi ve istismara uğrayan çocukların ikinci örselenmesini minimuma indirgemek için, Sağlık Bakanlığına bağlı Çocuk İzlem Merkezleri (ÇİM) kurulmuştur.

ÇİM’ler Çocuk Koruma merkezlerinin görevlerini Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ile Adalet Bakanlığını da işin içine katarak üçlü iş birliği ile daha derinlemesine yerine getirmektedir.

ÇİM’lerin Çalışma Şekli

Savcının talimatı ile polis eşliğinde ÇİM’e getirilen mağdur ile ön görüşme yapılır. Mağdurun ailesi ile de görüşülüp yeterli bilgi toplanır. Çocuğun ruh sağlığına ilişkin rapor da düzenlenmektedir.