Ünite 2: Arama Kurtarma Mevzuatı ve Ekipleri

Arama ve Kurtarma Birlik ve Ekipleri Kuruluş Tarihçesi

Ulusal arama kurtarma mevzuatının, kanunlar, KHK’lar, Bakanlar Kurulu Kararları, yönetmelikler, yönergeler, genelgeler, tebliğler, mevzuatlar, mevzuat el kitapları, KİK’larda detaylı olarak tanımlanması ve gelişmesi, acil bir durum halinde uygun ve hazırlıklı ekipler ile uygun müdahalenin yapılabilmesine imkan vermektedir.

Savaş ve barış dönemlerinde halkın hayatını idame ettirebilme yeteneğini geliştirebilmesi sebebiyle öncelikle can ve mal kaybına yönelik tehlikelerden korunması, bu tehlikelerin meydana getireceği zararları en aza indirmek için insancıl amaçları görev edinmiş tedbir ve faaliyetler bütünü Sivil Savunma olarak tanımlanmaktadır.

Bu sistemle, 1966-1983 yılları arasında ülkemizde meydana gelen

• 1966 Varto,
• 1970 Gediz,
• 1971 Burdur-Bingöl,
• 1976 Muradiye,
• 1977 Lice,
• 1983 Erzurum depremlerinde görev yapılmıştır.

Bu afetlerden edinilen deneyimlerin sonuçlarında arama kurtarma hizmetlerinin;

• Halktan seçilen ekiplerde görev yapan kişilerin kendilerinin afetzede olmaları,
• Merkezden gönderilen ekiplerin sayısının yetersiz olması,
• Teknik araç ve gerecin çağın gereklerine uygun olmaması,

gibi sebeplerle istenilen verimi sağlayamadığı bu hizmetlerin; gelişen teknolojiye uygun donanımlara sahip, eğitimli, profesyonel olarak yetiştirilmiş kadrolu birimlerce yapılmasının kaçınılmaz olduğu sonucuna varılmıştır.

17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen Marmara depremine mevcut 115 kişilik kadro ile müdahale edilmiştir. Bu deprem, ülkemizde afetlere hazırlık açısından bir milat olarak kabul edilmiştir. Bu deprem can ve mal kaybına sebep olmuş, DPT verilerine göre 15-19 milyar dolar civarında bir maliyet ortaya çıkmıştır.

Bu başarılar sonunda;

• Ülkemizin coğrafi yapısı ve deprem bölgeleri göz önüne alınarak bölge esasına göre çalışacak, 11 ilde 120’şer kişilik profesyonel Arama ve Kurtarma Birliklerinin oluşturulması için ilin özelliği ve nüfus yoğunluğu dikkate alınarak Afad İl Müdürlüklerinin bünyesinde, 70 ilde 10- 30 personelden oluşan arama ve kurtarma ekiplerinin oluşturulması, için 586 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname çıkartılmıştır
• 586 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile ayrıca Sivil Toplum Örgütleri ve Gönüllülerin Sivil Savunma hizmetlerine katılmaları esasa bağlanmıştır.
• 596 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile birlik ve ekiplerde görev yapacak bir kısım personelin sözleşmeli olarak çalıştırılması imkânı sağlanmıştır.

Ulusal Arama Kurtarma Mevzuatı

7126 Sayılı Sivil Savunma Kanunu

Bu kanuna göre Sivil Savunma; düşman taarruzlarına, tabii afetlere ve büyük yangınlara karşı halkın can ve mal kaybının asgari hadde indirilmesi, hayati ehemmiyete haiz her türlü resmi ve hususi tesis ve teşekküllerin korunması ve faaliyetlerinin idamesi için acil tamir ve ıslahı, savunma gayretlerinin sivil hal tarafından azami surette desteklenmesi ve cephe gerisi maneviyatının muhafazası maksadıyla alınacak her türlü silahsız ve kurtarıcı tedbir ve faaliyetler olarak tanımlanmıştır.

Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlikleri ve Ekiplerin Kuruluşu, Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik

• 7126 sayılı Sivil Savunma Kanununun 08/10/1999 tarih ve 586 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 32’nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
• Arama ve Kurtarma Birlik ve Ekiplerinin görevleri aşağıdaki gibi tanımlanmıştır:
• Savaşta, afetlerde, büyük yangınlarda ve önemli kazalarda arama, kurtarma, ilk yardım ve sosyal yardım hizmetlerini yürütmek,
• Savaşta, afetlerde ve kazalarda; nükleer, biyolojik, kimyasal (NBC) maddelerin ölçüm hizmetlerini imkânlar ölçüsünde yürütmek, ilgili birimlere ulaştırmak, (NBC) maddelerinin arındırılmasına yardım etmek,
• Ülkemize gelen sığınmacılara sosyal yardım hizmeti vermek, bunların geçici barındırılma hizmetlerine yardım etmek,
• Arama ve kurtarma faaliyetlerine katılan yerli ve yabancı, kamu ve özel kuruluşların arama ve kurtarma ekipleri ile gönüllü kişi ve kuruluşların çalışmalarını koordine etmek,
• Birlik ve ekip personelinin nazari, tatbiki, bilgi ve becerileri ile fiziki kabiliyetlerini arttırmak ve göreve her an hazırlıklı bulunmaları için haftalık, aylık, yıllık eğitim programları hazırlamak, uygulanmasını sağlamak,
• Kamu ve özel kuruluşların arama ve kurtarma hizmetlerinde görevlendirilen ekipleri ile gönüllü kuruluş ve kişilerin eğitimlerini Bakanlık veya Valiliğin uygun görüşü ile yapmak,
• Gece ve gündüz tatbikatları planlamak ve uygulamak,
• Eğitim amacı ile yurtiçi ve yurtdışında yapılacak eğitim ve tatbikatlara, istek yapılması halinde veya gerektiğinde yurtdışında meydana gelecek afetlerde de kurtarma ve yardım faaliyetlerine katılmak,
• Sivil savunma koleji ve valiliklerce açılan kursların kurtarma, ilk yardım ve sosyal yardım konularındaki tatbiki bölümlerine yardımcı olmak,
• Afet bölgelerine en seri şekilde ulaşabilmek için haberleşme, toplanma, yükleme ve intikal tatbikatları yapmak,
• Bakanlık ve Valilikçe verilecek diğer görevleri yapmak.

4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kuruluş ve görevleri, 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 30 ila 56. maddeleri arasında (RG: 15/7/2018, 30479) düzenlenmektedir. Bu düzenlemede afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetleri yürütmek üzere, İçişleri Bakanlığına bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kurulması, teşkilatı ile görev ve yetkileri yer almaktadır. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Kuruluş amacı, afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınmasının sağlanmasıdır. Bu kararname ile afet öncesinde yapılması gereken hazırlık ve zarar azaltma; afet sırasında yapılacak müdahale ve afet sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmaları olmak üzere üç ayrı evrede çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda politikaların üretilmesi ve uygulanması, AFAD’ın sorumluluğu altına alınmıştır.

INSARAG (Uluslararası Arama Kurtarma Danışma Grubu)

INSARAG, 1985 Meksika depremi ve 1988 Ermenistan depreminde birlikte faaliyet gösteren, alanında uzman uluslararası USAR (Kentsel Arama Kurtarma) ekiplerinin inisiyatiflerinin ardından 1991 yılında oluşturulmuştur.

INSARAG’ın vizyonu, ortak kılavuz ve metodolojilere uygunluk temelinde ulusal ve uluslararası USAR ekipleri arasında verimliliği, artan kaliteyi ve eşgüdümü destekleyerek hayat kurtarmaktır.

INSARAG’ın rolü, çökmüş yapıların bulunduğu acil durumlarda afetten etkilenen bir ülkeyi desteklemek için etkili ve ilkeli uluslararası USAR yardımını hazırlamak, seferber etmek ve koordine etmek; uluslararası, bölgesel, alt bölgesel ve ulusal seviyede kapasite geliştirmeyi desteklemektir. INSARAG bunu aşağıdaki yollarla yapar:

• USAR yardımı, eşgüdüm metodoloji ve araçları ve ilgili paydaşlar arasındaki seferberlik ve bilgi alışverişi protokollerine ilişkin ortak standartların geliştirilmesi ve desteklenmesi
• Üye Devletler, STK’lar ve ulusal, bölgesel ve uluslararası ortaklar arasında işbirliği ve deneyim paylaşmasının ve bunlarla işbirliğinin desteklenmesi

INSARAG, aşağıdaki konularda INSARAG Yürütme Grubunun denetimi altındadır:

• Acil durum hazırlık ve müdahale faaliyetlerini daha etkili hale getirmek ve bu sayede daha çok hayat kurtarmak, çekilen acıları azaltmak ve olumsuz sonuçları en aza indirmek
• Afete yatkın ülkelerde arama-kurtarma hazırlığını iyileştirmek üzere tasarlanmış ulusal USAR kapasite ve faaliyetlerinin güçlendirilmesini desteklemek; böylece ulusal USAR ekip sınıflandırma süreçlerinin düzenlenmesi konusunda ülkelere yardımcı olmak suretiyle gelişmekte olan ülkelere öncelik vermek
• USAR prosedürleri, kılavuz ilkeleri ve en iyi uygulamaları geliştirmek ve acil durum yardım aşaması boyunca ilgili kuruluşlar arasında iş birliğini güçlendirmek

Değerler, İşletim Kuralları ve İnsani İlkeler

• Ortak standartlara ve metodolojiye bağlılık
• Kapsayıcılık
• Profesyonellik
• Farklılıklara saygı
• Kültürel hassasiyet
• İhtiyaç odaklı
• Eşgüdüm

INSARAG Yapısı

INSARAG, bir Yürütme Grubu, üç Bölge Grubu ve Sekreterliğin yanı sıra USAR Ekip Liderleri Toplantısı ve Çalışma Gruplarından oluşmaktadır.

I NSARAG Yürütme Grubu: Sekreterliğin desteklediği Yürütme Grubu politika geliştirir ve INSARAG’ın stratejik yönünün sağlanmasından sorumludur.

INSARAG Sekreterliği: INSARAG Sekreterliği, BM Sekreterliği kapsamında acil durumlara müdahale olarak çok taraflı insani eylemi seferber etmek ve eşgüdümlemekle yetkilendirilmiş bölüm olan OCHA bünyesinde yer alır.

INSARAG Bölge Grupları : Üç INSARAG Bölge Grubu şunlardır:

• Afrika-Avrupa-Orta Doğu Bölgesi
• Güney ve Kuzey Amerika Bölgesi
• Asya-Pasifik bölgesi

INSARAG Çalışma Grupları: Özel teknik konulara yönelik çözümler geliştirir.

INSARAG USAR Ekip Liderleri: INSARAG’ın bir bütün olarak sürekli gelişimine katkıda bulunması için başvurulur.

Arama Kurtarma Ekipleri

Ulusal standartlara göre ulusal standartlara göre Arama Kurtarma Ekibi, 6-12 kişiden oluşmalıdır. Bu ekip,

• Ekip lideri
• Ekip lider yardımcısı (Muhabereci)
• İlkyardım personeli
• Malzeme sorumlusu (Şoför)
• Kurtarma personeli (1-6)
• Destek personel (1-2)

den oluşur.