Ünite 1: Arama Kurtarmaya Giriş

Arama Kurtarma

Afet, kaza, vb. durumlarda, uzman kişilerce, yardıma muhtaç canlıların yerlerini belirleme, gerekiyorsa acil müdahale uygulama ve kapsamlı yardım alabilecekleri güvenli yerlere nakletme faaliyetlerinin tümüne “Arama Kurtarma” denir.

Bireyin yaşamında başarılı olabilmesi ve karşılaştığı sorunlarla her zaman kendi kendine ve anında giderebilmesi için her konuda bilgi ve beceriye gereksinim duyar.

Arama ve Kurtarma çalışmalarını gerçekleştirebilmek için Arama Kurtarma esaslarını bilmek, Arama Kurtarma çeşitleri ve dolayısıyla uygun ekip ve ekipmanlar konusunda bilgi sahibi olmak ve uygulamak gerekir.

Arama kurtarma denildiğinde ilk akla gelen, kaza, kayıp ve benzeri durumlarda yardıma muhtaç insanlar akla gelir.

Polis ve Jandarma ise günlük yaşantı içerisinde asayişin sağlanması ve kimlik kontrolü yapmak yanında, afet ve acil durumlarda bölgesinin güvenliğini, müdahale ekiplerinin ulaşımına yardımcı olmak ve dağıtımı yapılacak yardımların bir düzen içerisinde dağıtılmasını sağlamakla görevlidirler.

Ülkemizde çok sayıda fiziksel, ekonomik ve sosyal zararlara neden olan olaylar her mevsim yaşanmaktadır. İnsanın normal yaşantısını durduracak veya kesintiye uğratacak bu tür olaylar, insan kökenli olabildiği gibi doğa kaynaklı olabilmektedir.

Beklenmedik bir zamanda ve şekilde meydana gelen, yaralanmalara, can ve mal kayıplarına neden olan bu tür olayların kaynağı, doğal olaylar olabildiği gibi insanın dikkatsizliği, bilgisizliği, bilinçsizliği, aceleciliği, eskimiş, yıpranmış, bakımları zamanında yapılmamış araçlar, metal yorgunluğu ve kullanım süreleri dolmuş ekipman ve teçhizatlar da afet/kaza nedeni olabilmektedir.

Can ve mal zararlarını en aza indirebilmek için acil yardıma ihtiyaç duyulur.

Yaşanılan olağanüstü durumlar sonucu, arama ve kurtarma olarak iki farklı çalışma yürütülür. Bu çalışmaların birincil amacı, bulunduğu yer bilinmeyen muhtemel kazazedenin kurtarılmasıdır.

Kazazedeye yapılacak yardımın biçim ve amacına yönelik, öncelikle yer, durum ve pozisyonunun tespiti için çalışmalar yapılır. Alınan ihbarın ardından yapılan tüm bu çalışmalar bütününe “Arama” adı verilir.

Afet ve acil durumları, toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan doğal, teknolojik veya insan kaynaklı olaylardır.

Yardıma ihtiyacı olan kişiyi öncelikle bulmak amacıyla yapılan arama, olağan üstü koşullarda, tehlike ve stres altında, zamana karşı yapılan bir iştir. Bu nedenle, özel bilgi, beceri, deneyim ve ekip gerektirir.

Arama kurtarma çalışmasında zaman, bilgi ve beceri çok önemlidir. Yardım konusunda çok hassas olan insanlarımız, meydana gelen her kazada, kendisinin kurtarma bilgi ve birikimini sorgulamadan, düşünmeden, çok iyi niyetle bazı çabaların içine girmektedir.

Afet ya da kazanın yeri, şiddeti belirlendikten sonra aramanın gerçekleştirilmesi, kazazedenin durumu ve/veya pozisyonunun belirlenmesi olan ilk çalışmaların ardından, kazazedeyi tehlikeden uzaklaştırarak, kapsamlı yardım alabilecekleri güvenli alanlara taşıma çalışmaları gerekir. Yapılan bu ikinci çalışmaların tümüne de “Kurtarma” adı verilir.

Gerek arama gerekse kurtarma çalışmalarında minimum ekip ve ekipman ve maksimum bilgi ve beceriye ihtiyaç duyulur.

Arama Kurtarma Esasları

Aniden karşılaşılan olaylar sonrası yapılan operasyon her zaman tehlikeli, stresli ve karmaşık bir ortamda yapılmak zorundadır. Bu nedenle yapılacak çalışmanın olağan üstü koşullarda yapılacağı ve öngörülemez özellikler içerebileceği unutulmamalıdır. Karşılaşılan çok farklı ve özel durumlara karşın duygusallaşmaya yer yoktur. Karşılaşılan olay ve yapılacak çalışmanın özelliği ve amacı hiçbir zaman unutulmamalıdır. En önemli konu kazazede için aşağıda sırası ile yapılması gereken işlerdir.

• Kazazedenin yerini belirleme,
• Teknik yardımda bulunma,
• Tıbbi yardımda bulunma,
• Kazazedeyi tahliye etmedir

Arama Kurtarmadaki Temel Özellikler

• Yeterlilik
  • Acil durumda 72 saatlik tüm hayati ihtiyaçlarına sahip olmak
  • İlk yardımı bilmek
  • Stres yönetimini bilmek ve uygulayabilmek
  • Takım çalışması yapabilmek
  • Sorumluluk ve riski alabilmek
  • Bilgi ve beceri sahibi olmak
  • Gönüllü olmak
    • Yapılan tüm yardım çağrılara cevap vermek
    • Maddi kazanç sağlamamak
    • Kişisel çıkar göz ardı etmek
    • İnsan hayatını korumaktır o
  • Anlayışı olmak
    • Doğaya ve insana saygı duymak
    • Din, dil, cins, ırk ayrımı gözetmemek
    • Dikkatli, saygılı ve hoş görülü olmak,
    • Çalışmalarda insan onuru ve haysiyetini korumak esastır.
  • Kanunlara uymak
    • Küçük düşürücü ve/veya yüz kızartıcı suç işlememek,
    • Kanunlara aykırı bir şey yapmamak/ yaptırmamak,
    • Tanıtım bilgi taşımak,
    • Açık iletişim,

Arama Kurtarma Türleri

Arama kurtarma operasyonlarının asıl amacı hayat kurtarmaktır. Bu nedenle arama kurtarma faaliyetlerine bütün imkanları kullanarak en kısa süre içinde ve uygun yöntemler belirlenerek başlanmalıdır.

Genel olarak bir arama kurtarma ekibi 6-10 kişiden oluşur.

• 1 Ekip lideri
• 4 veya 8 personel
• 1 destek personeli

Arama kurtarma türleri çeşitlendirilebilir

Çalışma yerine göre:

• Suda Arama Kurtarma
• Havada Arama Kurtarma
• Karada Arama Kurtarma
• Meskûn Mahalde Arama Kurtarma
• Savaş ve Çatışma Alanlarında Arama Kurtarma

Tabii afetlere göre:

• Yangında Arama Kurtarma
• Depremde Arama Kurtarma
• Çığda Arama Kurtarma
• Heyelanda Arama Kurtarma
• Selde Arama Kurtarma

Kaybolma ve kazalara göre:

• Kaybolma durumunda Arama Kurtarma
• Engellere takılma durumunda Arama Kurtarma
• Kaza geçirme durumunda Arama Kurtarma
• Mahsur kalma durumunda Arama Kurtarma

Yapılan çalışmaların biçimine göre; basit (hafif) arama kurtarma çalışmaları, ağır (zor) arama kurtarma çalışmaları ve destek çalışmaları bulunmaktadır.

Yakınlarını bekleyen ailelere psikolojik destek vererek arama kurtarma çalışmalarına yardımcı olurlar.

• Teknik destek
  • Yöntem
  • Ulaşım
  • İletişim
  • Yardımcı araçlar
• Lojistik desteği
  • Ekip
  • Ekipman
  • Yiyecek-İçecek
  • Giyecek
  • Yardım malzemeleri
• Sosyal destek
• Sağlık desteği
  • İhtiyaç malzemesi
  • Ekonomik
  • Psikolojik
  • Eğitim-Öğretim
• Güvenlik desteği
  • Önlem alma
  • Koruma

Arama Kurtarma Ekipmanları

Yapılacak tüm Arama Kurtarma çalışmalarına uygun olan tek bir çeşit ekip ve ekipman bulunmamaktadır. Örneğin; deniz kazası için yapılacak bir Arama Kurtarma çalışması için; Bot, dalış malzemesi, …vb. malzemeler ve bunları kullanabilecek uzman kişilere ihtiyaç varken, dağa çarpan bir uçak kazasında helikopter, dağcı malzemeleri, …vb. malzemelere ve bunları kullanabilecek farklı bir uzman ekibe ihtiyaç duyulur.

Kullanılacak her ekipmanın; Personel ve olay yeri güvenliğinin sağlanmasına, karşılaşılan sorun ve engellerin ortadan kaldırılmasına ve olay yerine uygun olup olmadığı çok önemlidir.

Kullanım Amaçlarına Göre Arama Kurtarma Ekipmanları

• Genel (Ortak) Ekipmanlar: Ulaşım aracı, ip, sedye
• Özel Ekipmanlar: Köpek, dinleme cihazı ve dron

Arama Kurtarma Aşamaları

Afet anında arama kurtarma ekipleri ne kadar hızlı toplanır, ilgili bilgiler kısa sürede değerlendirilir, uygun uzman ekip, araç, gereç ve malzemeler olay bölgelerine ulaştırılır ise, arama kurtarma operasyonu en çabuk biçimde gerçekleştirilebilir.

Başarılı bir çalışma;

• İyi bir planlama, sevk ve idareye,
• Kullanılan uygun ekipmanlara,
• Eğitimli uzman personellere,
• Uygun arama ve kurtarma yönteminin uygulanmasına,
• İyi bir iletişim ve koordinasyona bağlıdır

Türk Arama Kurtarma Sistemi

Olası afet ve acil durumların tek elden yürütülmesi ve kargaşanın ortadan kaldırılması amacıyla eski müdürlükler kapatılarak Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) kurulmuştur.

Daha sonra, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile yapılan düzenlemeler kapsamında, 15 Temmuz 2018 tarihinde yayınlanan 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı İçişleri Bakanlığına bağlanmıştır.

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kuruluş ve görevleri, 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 30 ila 56. maddeleri arasında (Resmi Gazete: 15/7/2018, 30479) düzenlenmektedir. Bu düzenlemede afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetleri yürütmek üzere İçişleri Bakanlığına bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kurulması, teşkilatı ile görev ve yetkileri yer almaktadır.

Tüm bu çalışmalar kanun, yönetmelik ve mevzuatlarla belirlenen kurallara göre yürütülmektedir. İlgili kurallar aşağıda örnekleriyle sıralanmıştır:

• Kanunlar:
  • Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kuruluş ve görevleri, 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 30 ila 56. Maddeleri arasında düzenlenmektedir.
  • 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun
• Bakanlar Kurulu Kararları:
  • Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformunun Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları
• Yönetmelikler:
  • İl Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği
  • Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliği
  • Afetlerin Genel Hayata Etkililiğine İlişkin Temel Kurallar Hakkında Yönetmelik
  • Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer Tehlikelere Dair Görev Yönetmeliği
  • Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Türkiye Deprem Veri Merkezi Sistemi Yönetmeliği
  • İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik
  • Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
  • Sığınak Yönetmeliği
  • Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Disiplin Amirleri Yönetmeliği
  • Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Personeli Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Yönetmeliği
  • Arama ve Kurtarma Teknisyenliği Sınav, Atama, Görev ve Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
  • İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ile Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına Dair Yönetmelik
  • Sivil Savunma Uzmanlarının İdari Statüleri, Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları ile Eğitimleri Hakkında Yönetmelik
  • Türk Arama ve Kurtarma Yönetmeliği
  • 112 Acil Çağrı Merkezleri Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği.
• Yönergeler:
  • Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Personel Kimlik Kartı Yönergesi

Ülkemizde, yürürlükte olan tüm bu kurallar çerçevesinde oluşturulmuş ve hizmet veren resmi ya da özel sayısız konularında uzman Arama kurtarma ve acil yardım kuruluşları vardır. Çalışma alanı ve hizmet konularına göre görev ve yetkileri belirlenmiş olarak, olası her tür afet ve kazalara karşın her an hizmete hazır beklemektedirler.

İşbirliği yaptığımız uluslararası bazı kurum ve kuruluşlar şunlardır:

• UN-OCHA (United Nations Office for the Coordination of Humantarian Affairs: Birleşmiş Milletler İnsani Durumlar Koordinasyon Ofisi)
• UN-UNDAC (United Nations Disaster Assesment and Coordination Team: Birleşmiş Milletler Afet Değerlendirme ve Koordinasyon Ekibi)
• UN-INSARAG (International Search and Rescue Advisory Group: Uluslararası Arama ve Kurtarma Tavsiye Grubu)
• UN-OSOCC (On-Site Operations Coordination Centre: Olay Yeri Operasyon Koordinasyon Merkezi)
• UN-UNJLC (United Nations Joint Logistic Center: Birleşmiş Milletler Ortak Lojistik Merkezi)
• UN-ISDR (International Strategy of Disaster Reduction: Uluslararası Afet Azaltma Strateji Merkezi)
• WHO (World Health Organization: Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü)
• REDCROSS/REDCRESCENT (Kızılay/Kızılhaç)
• FEMA (Federal Emergency Management Agency: Amerika Acil Durum Yönetimi Ajansı).