Ünite 8: Noter İşlemleri

Noterlerin Genel Olarak Yapacakları İşler

Buna göre noterlerin genel olarak yapacakları işler şunlardır:

• Yapılması kanunla başka bir makam, merci veya şahsa verilmemiş olan her nevi hukuki işlemleri düzenlemek,
• Kanunlarda resmi olarak yapılmaları emredilen ve mercileri belirtilmemiş olan bütün hukuki muameleleri bu kanun hükümlerine göre yapmak,
• Gayrimenkul satış vadi sözleşmesi yapmak,
• Bu kanuna uygun olarak dışarıda yazılıp getirilen kâğıtların üzerindeki imza, mühür veya herhangi bir işareti veya tarihi onaylamak,
• Bu kanun hükümlerine göre yapılan işlemlerin dairede kalan asıl veya örneklerinden veya getirilen kâğıtlardan örnek çıkarıp vermek,
• Belgeleri bir dilden diğer dile veya bir yazıdan başka bir yazıya çevirmek,
• Protesto, ihbarname ve ihtarname göndermek,
• Kanunen tescili gereken işlemleri tescil etmek,
• Bu ve diğer kanunlara verilmiş sair işleri yapmak.

Noterlik Kanunu Yönetmeliğinin 7 inci maddesinde ise daha somut bir düşünceyle hareket edilerek noterlerin genel olarak yapacakları işler, Noterlik Kanunu’nun 60. maddesi esas alınarak şöyle sıralanmıştır:

• Evlilik sözleşmesi: Evliliğin başında gerek ise evlilik sürecinde tarafların edindikleri mallar üzerindeki hukuki haklarını belirleyen sözleşmedir. Evlenme sözleşmesi noter huzurunda yapılır.
• Gayrimenkul satış vaadi sözleşmesi: Gayrimenkul satış vadi sözleşmesi niteliği bakımından düzenleme şeklinde yapılması zorunlu işlemlerdendir.
• Zilyetlik devri sözleşmesi: Bir şey üzerinde fiili hâkimiyet veya bir eşyayı fiili hâkimiyet ve kudret alanı içinde bulundurma hakkını devridir.
• Miras taksimi sözleşmesi: Ölüm halinde yasal mirasçılara kalan malların, mirasçılar arasında paylaştırılmasına ilişkin mirasçıların yaptığı sözleşmedir. Miras taksimi sözleşmesi noter huzurunda yapılır. Noterlerin yanı sıra Tapu müdürlüklerinde de yapılabilir.
• Gayrimenkul bağışlama vaadi sözleşmesi,
• Şirket sözleşmesi: Bir şirketin kuruluş aşamasında ortaklar arasında yapılan; ticaret unvanı, merkezi, faaliyet konusu, kar paylaşımı gibi bilgileri içinde taşıyan, noter tarafından tasdik edilen sözleşmedir.
• İrtifak hakkı vaadi ve ortak mülkün idaresi sözleşmesi,
• Medeni Kanununda müstenit sükna hakkı sözleşmesi,
• Kaydı hayat şartı ile irat bağlanması sözleşmesi,
• Ölünceye kadar bakma sözleşmesi,
• Mülkiyeti muhafaza kaydı ile satış sözleşmesi
• Kira sözleşmesi,
• Menkul mallarda hibe sözleşmesi,
• Taksim ve ifraz sözleşmesi,
• Evlat edinme sözleşmesi,
• Temlik,
• Taahhütname,
• Kefaletname,
• Vasiyetname,
• Vakıf senedi,
• Aile vakfı senedi,
• Tanıma senedi,
• Muvafakatname,
• Sulhname,
• Yediemin senedi,
• Rehin senedi,
• Borç senedi,
• Fesihname,
• İbraname,
• Beyanname,
• Şahadetname,
• Piyango-kur’a ve toplantı tutanağı,
• Vekâletname,
• Defter Onaylaması: Noterler, Türk Ticaret Kanunu ve diğer kanunlar hükümlerine göre tutulması gereken defterleri bu kanunlar uyarınca onaylarlar. Defter onaylamalarında noter onayladığı defterin nevini, ait olduğu yılı, sayfa sayısını, sözü geçen kanunların emrettiği şekilde ilgili mercilere taahhütlü mektupla bildirir.
• Çeviri İşlemleri: Belgeleri bir dilden diğer bir dile veya bir yazıdan başka bir yazıya noterlerin yapacağı işlerdendir. Çevirme işlerinde noter tarafından metnin altına bir şerh verilir. Bu şerhte noter yeminli tercüman kullanmışsa, tercümanın kimliğini ve adresini ihtiva etmesi ve altının noter tarafından tarih yazılıp imzalanarak mühürlenmesi gerekir.
• Örnek çıkartma: Noterler tarafından yapılan işlemlerin örnekleri, ancak ilgililerine, kanuni mümessil veya vekillerine yahut da mirasçılarına verilir. • İmza sirküleri,
• Protesto işleri: Noterler, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kabul etmeme ve ödememe protestoları çekerler. Protesto işlemleri noterlerin genel işlemlerindendir.
• İhbar-ihtarname Düzenleme: Noterler her türlü hukuki işlemlere ait ihtarname ve ihbarnameleri, düzenlemeye ve tebliğe tam yetkilidirler.
  • İhtar ve ihbarnamelerde;
    • İstemde bulunan ve diğer tarafın ad ve soyadları ile açık adresleri
    • ihtar ve ihbar konusu
    • İstemde bulunanın imzası
    • tebliğ şerhi, noterin imzası, mührü ve tarih olmalıdır.
• Tescil: Kanunen tescili gereken işlemler; sicil defterine, sıra numarası altında, işlemin tarih ve numarası, ilgililerin ad ve soyadları ve işlemin niteliği yazılmak suretiyle tescil edilir.

Fesihname, ibraname, beyanname, şahadetname noter huzurunda düzenlenebilir.

Noterlerin Özel Olarak Yapacakları İşler

Tespit İşleri : Noterler bir şeyin veya bir yerin hal ve şeklini, kıymetini, ilgili şahısların kimlik ve ifadelerini tespit ederler ve davet edildiklerinde piyango ve özel kuruluşların kur’a, seçim ve toplantılarında hazır bulunarak durumu belgelendirirler. Tespit işlemlerinin, noterce, tutanak şeklinde gerçekleştirilmesi gerekir. Noterler ceza hukukuna ilişkin konular ile hukukla ilgili konulardan adliyeye intikal etmiş olanlar hakkında tespit işlemi yapamazlar.

Emanet İşleri : Noterler, saklanmak veya bir şahsa verilmek üzere getirilen emanetleri aynı Kanunun ilgili hükümlerine göre muhafaza ederler. Her türlü emanet tutulacak bir tutanak ile kabul edilir. Emanetin noter tarafından en uygun şekilde saklanması yasal zorunluluktur. Emanetin para olması halinde, noter bu parayı en geçe ertesi gün bankadaki noterlik emanet cari hesabına hak sahibinin adı, soyadı ve adresini göstermek suretiyle yatırır.

Resmi Vasiyetname Düzenleme : Noterler açık veya kapalı olarak verilen vasiyetnameleri saklarlar ve buna dair tutanak düzenlerler. Bu suretle saklanan vasiyetnameler, yapanların ölümleri halinde bilgi verilmesi için, durumu bunların kayıtlı oldukları nüfus dairelerine yazı ile bildirilirler.

Ölüme Bağlı Tasarruflarla İlgili İşler : Ölüme bağlı tasarruflarda, düzenlenen ölüme bağlı tasarrufları yapanların ölümleri halinde bilgi verilmesi için, durum bunların kayıtlı oldukları nüfus dairelerine yazı ile bildirilir.

Tebligat İşleri : Tebliği istenen her nevi kâğıt Tebligat Kanunu hükümlerine göre muhatabına tebliğ olunur.

Danışmanlık Yapma : 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nda, noterlerin danışmanlık işlevini açıkça öngören herhangi bir düzenleme mevcut değildir. Bu durum, hiçbir zaman, noterlerin danışmanlık işlevlerinin bulunmadığı anlamına gelmez. Noterlerin görevlerinden biri de hukuki anlaşmazlıkların doğumunu önlemektir. Ayrıca notere, iş yaptıracak kimsenin, gerçek arzularını tümüyle öğrenme ve gerçekleştireceği işleme yansıtma ödevi de yüklenmiştir. Hukuki işlerin belgelendirilmesi esnasında, ilgiliye iradesini ve kendi isteği ile eksiksiz bir biçimde beyan etmesine olanak veren bir ortamı yaratma ve yapılan işlemin niteliğine göre, gerekli soruları sorup işlemin sonucu hakkında ilgiliye açıklamalarda bulunma da notere yüklenen ödevler arasındadır.

Kanun ve Yönetmeliğin düzenlemelerine bakıldığında noterlik faaliyetleri sırasında noterin, iş sahiplerine sağladığı katkı sadece klasik noterlik faaliyeti olmadığı ayrıca iş sahiplerine hukuken yol göstermekte olduğu ortaya çıkmaktadır.

Noterin Düzenleme veya Onaylama Yoluyla Senet Yapması

Düzenleme Yoluyla Senet

Düzenleme yoluyla senet bir tutanak şeklinde yapılır ve bu tutanak;

• Noterin adı, soyadı ve noterliğin ismi,
• İşlemin yapıldığı yer ve tarih (rakam ve yazı ile),
• İlgilinin ve varsa tercüman, tanık ve bilirkişinin kimlik ve adresleri ile ayrıca ilgilinin vergi kimlik numarası,
• İlgilinin gerçek arzusu hakkındaki beyanı,
• İşleme katılanların imzaları ve noterin imzası ile noterlik mührü

hususlarını kapsar.

Tutanakta bunların yanında; noterin ilgiliyi tanıyıp tanımadığı, tanımıyorsa ilgilinin kişiliği hakkında hangi yoldan kanaat sahibi olduğunu gösterir kayıtlar, noterin böyle bir kanaate ulaşamaması ve buna rağmen işlemin yapılmasının istenmesi halinde keyfiyet ve kimliğin tespiti için getirilen ispat vasıtası da bulunmalıdır.

Düzenlenen tutanak, ilgilinin gerçek isteği hakkındaki beyanı yazıldıktan sonra, okuması için kendisine verilir. İlgili, tutanağı okur, içindekiler isteğine uygunsa, bu husus da yazıldıktan sonra tutanağın altını imzalar. Düzenleme biçiminde gerçekleştirilen noter senetlerinin aslı noterlik dairesinde saklanır ve örneği ilgilisine verilir.

Düzenleme şeklindeki noter senetleri içerik ve şekil yönünden sahteliği sabit oluncaya kadar geçerlidir. İcra ve İflas Hukuku bakımından da bu senetler kayıtsız şartsız borç ikrarını içermeleri durumunda ilam niteliğini haiz belge olarak kabul edilir.

Resen düzenleme biçimindeki noter senetlerinin ilam niteliğinde belge sayılabilmesi, kanun tarafından iki şartın birlikte gerçekleştirilmesine bağlı tutulmuştur. Bunlar:

1. Re’sen düzenleme biçimindeki noter senedinin münhasıran bir para borcu ikrarını içermesi,
2. Bu para borcu ikrarının kayıtsız ve şartsız yani tek taraflı olmasıdır.

İki tarafa borç yükleyen bir sözleşme noterlikçe re’sen düzenlenmiş olsa bile, İcra ve İflas Kanunu’nun 38. maddesi uyarınca ilam niteliğinde belge sayılamaz.

Karşılıklı ifaları içeren sözleşmelerde taraflardan biri kendi yükümlülüğünü ifa etmedikçe ya da ifayı teklif etmedikçe karşı tarafın ediminin ifasını isteyemez.

Eğer ilam niteliğinde olduğu iddia edilen bir belge ile takip yapılacak ise İcra Müdürü, dayanak belgenin Noterlik Kanunu’nda öngörülmüş şekilde yapılıp yapılmadığını kendiliğinden incelemek zorundadır. Noterlik Kanunu’na göre düzenlenmemiş senet, ilamlı senet gibi icraya konulur ise icra emrinin muhatabı icra hâkimliğine başvurarak şikâyet yolu ile yapılan takibi her zaman iptal ettirebilir.

Re’sen düzenleme yoluyla yapılan noter senetleri ilam niteliğinde olmaları nedeniyle Türkiye’nin istenilen yerinde takibe konu edilebilir.

Onaylama Yoluyla Senet

Noter işlemlerinde onaylama yolu, noterlik dışında düzenlenerek getirilen işlemlerde işlemin altındaki imzanın onaylanması anlamına gelir. Onaylanan imzanın noter huzurunda atılmış olması gerekmez.

Onaylama şerhinde aşağıdaki hususların yer alması gereklidir:

• İşlemin yapıldığı yer (rakam ve yazı ile) tarihi,
• İlgilinin kimliği, adresi ve vergi kimlik numarası,
• Noter ilgiliyi tanımıyorsa, kimliği hakkında gösterilen ispat belgesi,
• İmza noter huzurunda atılmışsa bu husus, imza dışarıda atılıp huzurda ilgili imzanın kendisine ait olduğunu kabul etmişse bu yöndeki beyanı,
• İşleme katılanların imzaları, noterin imzası ve mührü.

Onaylama biçimindeki noter senetlerinin aslı ilgilisine verilir ve imzalı bir örneği noterde saklanır.

Onaylama yoluyla senetlerde imza ve tarih sahteliği sabit oluncaya kadar geçerlidir. Bu tür senetlerdeki resmi şekil sadece ispat şartıdır.

Noterin İşlemlerine İlişkin Diğer Bilgiler

Noterin İmza Yetkisinin Devri

Noterin imza yetkisi verebileceği görevliler şunlardır:

1. Üç ayını tamamlamış stajyerler,
2. Süre aranmaksızın, aynı noterlik dairesinde çalışan başkâtip,
3. Üç ayını tamamlamış kâtiplerden biri veya birkaçı

Noter, gerekli gördüğü takdirde imza yetkisini her zaman geri alabilir. Bu durumu ilgiliye yazılı olarak tebliğ eder. Ayrıca, yetkinin geri alındığı Cumhuriyet Savcılığı aracılığıyla Adalet Bakanlığı’na, Valiliğe, Türkiye Noterler Birliği’ne ve Noter Odasına bildirilir.

Başkaları Adına İşlem Yaptırılması

Kanun; vekil, veli, vasi, kayyım, mümessil ve mirasçı sıfatıyla veya dernek, şirket ve vakıf gibi tüzel kişiler adlarına noterlik işlemi yaptırmak isteyenlerin, sıfat ve yetkileri ile işlemi yapmaya izinli olduklarını bildirir bir belge göstermelerini emretmiştir. Bu belgeler şunlardır:

• Vekil için, vekâletname düzenlemeye yetkili hâkim veya noterce onaylanmış vekâletname,
• Veli için, kendisi ve velayeti altında bulunan küçüğün nüfus hüviyet cüzdanları,
• Vasi ve kayyım için, mahkeme kararı ve nüfus hüviyet cüzdanları,
• Mirasçı için veraset belgesi ve nüfus hüviyet cüzdanı,
• Mümessiller için, temsil veya izin kâğıdı,
• Köy tüzel kişiliğini temsil yetkisini haiz muhtarlar için yetkili idare makamlarının usulüne göre verecekleri yetki belgeleri.

Veli, velayeti altındaki küçük için işlemi ancak kendisinin ve küçüğün nüfus cüzdanını ibraz ederek yaptırabilir.

Fotoğraf Yapıştırılması

• Niteliği bakımından tapuda işlem yaptırılmasını gerektiren sözleşmelere,
• Niteliği bakımından tapuda işlem yaptırılmasını gerektiren vekâletnamelerle, boşanma davaları için düzenlenecek vekâletnamelere,
• Vasiyetnamelere,
• Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satım sözleşmelerine,
• Gayrimenkul satış vaadine,
• Evlat edinme sözleşmesine,
• Tanıma senedine,
• Miras taksim sözleşmesine ilişkin olarak düzenlenen belgelere (işlem kâğıtlarına) ilgilinin fotoğrafının yapıştırılması gerekir.

Noterin, işlemin ve ilgilinin durumuna göre gerekli gördüğü veya bizzat ilgilinin kendisinin istemde bulunduğu durumlarda da işlem kâğıtlarına fotoğraf yapıştırılır.

Noter İşlemlerinde Çıkıntı, Değiştirme, Fesih, İptal ve Düzeltme

Bir noter işleminde yapılan çıkıntıların geçerli olabilmesi için, ilgilinin imzası ve noterin onayından başka çıkıntının el yazısı ile değil daktilo ile yapılması gerekir.

Tamamlanmasından sonra bir noterlik işleminin değiştirilmesi veya fesih ve iptali veyahut önceki işlemin nitelik ve değeri değişmemek şartıyla düzeltilmesi, önceki işlemin yapıldığı şekilde yeni bir işlemle yapılır. Yeni işlemin tarih ve numarası, noterlik dairesinde bulunan önceki işleme ait kâğıda yazılır. Eğer yeni işlem başka bir noterlikte yapılırsa, bu noterlik, yerini işleme ait kâğıdın bir nüshasını, gerekli açıklama yapılarak ilk işleme ait kâğıda bağlanması için o işlemi yapan notere gönderir.

Noter İşleminin Yapılacağı Yer

Noter işleminin kural olarak noterlik dairesinde yapılması gerekir. Bununla birlikte, işlemin noterlik dairesinde yapılması gecikmeye sebep olacak veya başka bir zorluk arz edecekse, sebebi iş kâğıtlarında gösterilmek suretiyle işlemin daire dışında da yapılması mümkündür.

Noter İşlemlerinin Hükümleri ve Hukuki Sonuçları

Noterlik Kanunu hükümlerine göre yapılan bütün işlemler resmi sayılır. Noterler tarafından düzenleme yoluyla senet şeklinde yapılmış olan hukuki işlemler, sahteliği sabit oluncaya kadar geçerlidirler. Buna karşılık, onaylama yoluyla senet şeklindeki işlemlerde imza ve tarih, sahteliği sabit oluncaya kadar geçerlidir. Bunların dışında kalan diğer şekillerde yapılmış olan noterlik işlemleri ise, aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir.

Yabancı bir devlet makamlarınca, hazırlanan/düzenlenen resmi belgelerin, Türkiye’de bu vasfı taşıması, belgenin verildiği devletin yetkili makamı veya Türk Konsolosluk makamı tarafından onaylanmasına bağlıdır.