Ünite 5: Avukatlık Meslek Kuralları

Avukatlık Mesleğine İlişkin Genel Kurallar

Avukatlar, yüklendikleri görevleri bu görevin kutsallığına yakışır bir şekilde özen, doğruluk ve onur içinde yerine getirmek ve avukatlık unvanın gerektirdiği saygı ve güvene uygun biçimde davranmak ve Türkiye Barolar Birliği’nce belirlenen meslek kurallarına uymakla yükümlüdür (Av. K. m.34 ). Türkiye Barolar Birliği tarafından konan bu kurallara uyulmaması avukat için başta disiplin cezası olmak üzere çeşitli yaptırımlarla karşılaşılmasına sebep olabilir.

Avukatlık meslek kurallarının konulmasında amaç mesleğe bir standart getirmek, mesleğin öz disiplinini oluşturmaktır. Avukatlar meslek kuralları koyar iken bunu bir kanun yapmak yerine, meslek kuralı olarak somutlaştırmamalarındaki temel gerekçe öz disiplinin kanun koyucu değil fakat mesleğin muhatabı avukatlar tarafından sağlanma kaygısıdır.

“Meslek kuralları” mesleğin düzen ve geleneklerini korumak ve yerleştirmek ve yasaların avukatlara yüklediği görevlerin onurlu bir şekilde yerine getirilmesini sağlamak amacıyla oluşturulmuştur. Stajyerler, avukatlık mesleğinin adayı olmaları sebebiyle meslek kurallarına ve yönetmeliklerde belirlenen esaslara uymak zorundadırlar.

Barolar ve Barolar Birliği kurulları disiplin soruşturmalarında ve cezalarının verilmesinde; avukatlık onurunu, düzen ve gelenekleri ile meslek kurallarını ve itibarını korumak, mesleğin amaç ve gereklerine ve adalete uygun olarak yerine getirilmesini sağlamak ilkelerini göz önünde tutarlar.

Mesleki çalışmasında avukat, bağımsızlığını korur; bu bağımsızlığı zedeleyecek iş kabulünden kaçınır.

Avukat, mesleki çalışmasını kamunun inancını ve mesleğe güvenini sağlayacak biçimde ve işine tam bir sadakatle yürütür. Avukatlık, diğer mesleklerden farklı olarak kolektif inancı gerektiren mesleklerdendir. Mesleki faaliyetin yürütülmesi sırasında güveni sağlamak ve meslek itibarını sarsabilecek her türlü davranıştan kaçınmak avukatın başlıca görevidir. Avukatın yaptığı işlem hukuka uygun olsa dahi hakkaniyete aykırı ise hukuka uygunluk eylemi disiplin suçu olmaktan çıkarmaz.

Avukat üstlendiği davayı zamanında açmalıdır, müvekkilinin gecikmeden dolayı zarara uğramasına engel olmalıdır.

Avukat duruşmalara mazeretsiz katılmamayı alışkanlık haline getirmemelidir. Aleyhe verilen karar temyiz edilmeyecek ise avukat bu konuda vekil edenden yazılı izin almalıdır. Kararın yazılı izin olmadan temyiz edilmemesi disiplin suçu oluşturur.

Karşı tarafın tebligat adresini bilirken başka adrese tebligat göndermek, eksik bilgi vererek mahkemeden usulsüz karar almak, borçluların muhtemel bilgisizliğinden yararlanarak olması gerekenden fazla faiz istemeyi alışkanlık haline getirmek vs. bu kuralın ihlalidir.

Avukat, mesleğin itibarını zedeleyecek her türlü tutum ve davranıştan kaçınmak zorundadır. Avukat, sadece mesleki faaliyetleri sırasında değil özel yaşantısında da buna özen göstermekle yükümlüdür.

Avukatın mesleğini ifa ederken vekillik görevini aşacak şekilde davranması ve eyleme dönüştürmesi bu kuralın ihlalidir. Avukat yasal olmayan mahkeme kararına karşı yasal sınırlar içinde tepki verebilir.

Avukatın yaptığı işlem ve hukuki faaliyetlerin hukuka uygun olması tek başına yeterli değildir. Şekle uygunluk yanında amacın da hukuka uygun olması gerekir.

Vekâletsiz duruşmaya giren verilen süreye rağmen vekâletnamesini süresinde ibraz etmeyen, duruşmaya ya da keşfe alkollü gelen avukat, hakkında icra takibi yapılmasına sebep olması, meslektaşına hakaret, tahsil ettiği parayı dosyaya bildirmemesi, vekil edenine sahte mahkeme kararı vermesi, adi şirket ortağı olması avukatın davranışı özen ilkesine aykırıdır.

Avukat, yazarken de, konuşurken de düşüncelerini olgun ve objektif bir biçimde açıklamalıdır. Avukat, iddia ve savunmanın hukuki yönü ile ilgilidir. Taraflar arasında anlaşmazlığın doğurduğu düşmanlıkların dışında kalmalıdır. Avukat, salt ün kazandırmaya yönelen her türlü gereksiz davranıştan titizlikle kaçınmalıdır.

Bir avukatın kamuya sunduğu beyanlarının bilgi verme hakkı kabul edilmesi için doğru ve gerçek bir bilgi sunulmalı, verilen bilgi, bilgilendirme maksadını aşmamalı, objektif sınırlar içinde olmalıdır.

• Avukat, yalnız adres değişikliğini, reklam niteliğini taşımayacak biçimde, ilan yoluyla duyurabilir.
• Avukatın başlıklı kâğıtları, kartvizitleri, büro levhaları reklam niteliği taşıyabilecek aşırılıkta olamaz.
• Avukat, telefon rehberinde meslekler kısmında adres yazdırabilir. Bunun dışında farklı büyüklükte harflere ya da ilan niteliğinde yazılara yer verdiremez.
• Ortak büro kuran avukatlar, büronun reklam aracı olmamasına, hukuk bürosu olma niteliğini yitirmemesine dikkat ederler.

Avukat kendine iş sağlama niteliğindeki her türlü davranıştan çekinir. Kanunen bulunduğu başkaca mevki ve olanaklarının mesleki çalışmalarına etkili olmamasına dikkat eder.

• Avukat, mesleki çalışması dışında kişisel anlaşmazlıklarda, avukatlık sıfatının özelliklerinden yararlanamaz.
• Avukat, bürosunun görevin vakarına uygun biçimde tutulmasına çaba gösterir.
• Uzunca bir süre bürosundan uzak kalmak zorunda bulunan avukat, işlerine bakacak, müvekkillerini kabul edecek meslektaşının adını barosuna bildirir.
• Avukat meslek kuruluşlarınca verilen görevleri, haklı sebepler dışında, kabul etmek zorundadır.
• Mesleki çalışmasından ötürü aleyhine açılan dava layihasının bir örneğini, avukat barosuna verir. Baronun hukuki anlaşmazlıklardaki arabuluculuk teklifini kabul etmek zorundadır.
• Avukat, kendisiyle ilgili her türlü belgeleri baroda görmek hakkını haizdir.

Yargı Organlarıyla ve Adli Mercilerle İlişkiler

• Avukat, hâkim ve savcılarla ilişkilerinde, hizmetin özelliklerinden gelen ölçülere uygun davranmak zorundadır. Avukat, yargılamanın kurucu unsurudur. Yargılamada bu kadar önemli yer edinmiş olan avukatlığın, kendisi ile eşit konumda olan hâkimlik ve savcılıkla ilişkilerinde düzeyli olması hâkim ve savcılardan gördüğü saygı kadar saygı göstermesi zorunludur.
• Avukat, daha önce hâkim, savcı, hakem ya da başka resmi bir sıfatla incelediği işte görev alamaz.
• Hâkim ve savcı ile hısımlık ya da evlilikten gelen engelleri gösteren, kanun hükmünde yazılı derece dışında kalan hısımlıklar ve başkaca yakınlıklarda, avukat, meslek onuruna en uygun biçimde takdirini kullanır.
• Avukat duruşmayı terk edemez. Ancak duruşma sırasında hukukun uygulanması alenen engellenirse kişisel veya meslek onurunun zorunlu kıldığı haller var ise Avukat duruşmalardan ayrılabilir. Bu durumda avukat derhal baroya bilgi verir.
• Avukat savunma için zorunlu olmadıkça davanın uzaması sonucuna varacak isteklerden kaçınır.
• Avukat, tanıklara tavsiyelerde bulunamaz, ne şekilde tanıklık edecekleri veya hâkim önünde nasıl hareket edecekleri hakkında talimat veremez.
• Avukat, adli mercilerde çalışan görevlilerle olan ilişkilerinde meslek onuruna ve ağırbaşlılığına uygun tutum ve davranışlarını korur

Meslektaşlar Arası Dayanışma ve İlişkiler

Avukat, herhangi bir meslektaşının mesleki tutum ve davranışları hakkındaki düşüncelerini kamuoyuna açıklayamaz. Bu konudaki şikâyetlerin yegâne mercii yalnız barolardır.

Avukat, herhangi bir meslektaşı özellikle hasım vekili meslektaşı hakkında küçük düşürücü nitelikteki kişisel görüşlerini açıkça belirtemez. Bir avukat, başka bir avukata karşı asıl ya da vekil sıfatıyla takip edeceği davayı kendi barosuna bir yazı ile bildirir. Bu kural, bilgi verme yükümlülüğü ile bağlı olarak baroların ve Türkiye Barolar Birliği’nin üçüncü şahısların aleyhine veya üçüncü şahısların barolar ve TBB aleyhine açacağı davalar için de geçerlidir.

Resmi ya da özel kuruluşlarda bağımlı olarak birlikte çalışan avukatlar, adalet ve eşitlik ilkelerinden ayrılmamaya ve iş dağıtımı, denetimi ve her türlü iş ilişkilerinde meslek dayanışmasına ve onuruna uymayan davranışlardan kaçınmaya özen göstermekle yükümlüdürler.

Bir başka baro bölgesinde ilk kez bir davaya giden avukat, o yer Baro Başkanı’na nezaket ziyaretinde bulunmaya gayret eder. Ancak günümüzde bu kural sadece bir temenni olarak kabul edilmektedir.

Bir meslektaşının ölümü veya başkaca nedenlerle, Baro Başkanı’nca görevlendirilen avukat, kabul edilebilir bir neden göstermeksizin bu görevi reddedemez.

Duruşmaya geç kaldığı için hakkında gıyap kararı alınan avukat hemen gelmişse, diğer taraf vekili olan avukat, gıyap kararının kaldırılmasını veya düzeltilmesini istemek zorundadır.

Avukatlar arasında “özeldir” kaydı taşıyan yazışmalar, yazanın rızası alınmadan açıklanamaz.

Avukat hasım tarafın ancak avukatı ile görüşebilir. Hasmının avukatı yok ise avukatın hasımla teması zorunlu sınırlar içinde kalır. Hasım tarafla her temasından sonra avukat müvekkiline bilgi verir.

Avukat, dava türü ve usulü ne olursa olsun, mahkemeye verdiği layiha ve önemli belgelerin birer örneğini (istenmese de) karşı taraf vekili meslektaşına verir.

Yanına stajyer almayı kabul eden avukat, stajyerlerin iyi yetişmesi için gerekli dikkati ve ilgiyi gösterir ve olanakları hazırlar.

Stajyerler, avukatla birlikte duruşmalara girmek, avukatın mahkemeler ve idari makamlardaki işlerini yapmak, dava dosyaları ve yazışmaları düzenlemek, baroca düzenlenen eğitim çalışmalarına katılmak, baro yönetim kurulunca verilen ve yönetmelikle gösterilecek diğer ödevleri yerine getirmekle yükümlüdür. Stajyerler, meslek kurallarına ve yönetmeliklerde belirlenen esaslara uymak zorundadırlar.

İş Sahipleriyle İlişkiler

Avukat, müvekkiline davanın sonucu ile ilgili hukuki görüşünü, bunun bir teminat olmadığını belirtmek koşuluyla açıklayabilir. Avukatın asli görevi dava kazanmak değil adaleti inşa etmektir.

Avukat aynı davada, birinin savunması öbürünün savunmasına zarar verebilecek durumda olan iki kişinin birden vekâletini kabul etmez.

Bir hukuku uyuşmazlıkta taraflardan birine hukuki yardımda bulunan avukat, yararı çatışan öbür tarafın vekâletini alamaz, müşavirlik yapamaz kısacası karşı tarafa hiçbir hukuki yardımda bulunamaz. Ortak büroda çalışan avukatlar da, yararları çatışan kimseleri temsil etmemek kuralı ile bağlıdırlar.

Avukat meslek sırrı ile bağlıdır.

• Avukat, davasını almadığı kimselerin başvurması nedeniyle öğrendiği bilgileri de sır sayar. Avukatlık sırrının tutulması süresizdir, meslekten ayrılmak bu yükümü kaldırmaz.
• Avukat, yardımcılarının, stajyerlerinin ve çalıştırdığı kimselerin de meslek sırrına aykırı davranışlarını engelleyecek tedbirleri alır.

Avukat, kendisine teklif edilen işi gerekçe göstermeden de reddedebilir, zamanının ve yeteneklerinin erişemediği bir işi kabul etmez.

İş sahibi anlaşma yaptığı avukattan sonra ikinci bir avukata da vekâlet vermek isterse, ikinci avukat işi kabul etmeden önce, ilk vekâlet verilen avukata yazıyla bilgi vermelidir.

Avukat kesin olarak zorunlu bulunmadıkça, müvekkili adına basına açıklamada bulunamaz.

Avukat baktığı davada, görevini savsayarak ya da kötüye kullanarak, müvekkili zararına kendisine bir yarar sağlayamaz. Vekâlet görevini kötüye kullanmak Avukat açısından cezai sorumluluk ve tazminat yükümlülüğü getirirken aynı zamanda meslek kurallarının 41. maddesi gereğince disiplin suçu oluşturur.

Avukat vekil edeninin haklarının esasını etkileyecek beyanlarda bulunurken vekil edeni zarara uğratacak davranışlardan uzak durmalı, savunmaya ilişkin tüm delilleri sunmalıdır. Ancak delilin sunulmasında müvekkilin olumsuz görüş göstermesi durumunda avukat müvekkilin yazılı olurunu almalıdır.

Avukat, işle ilgili giderleri karşılamak üzere, avans isteyebilir. Avukat yargılama için gerekli masrafları almadan hukuki yardıma başlamak veya başladığı işi devam ettirmek zorunda değildir. Avukatın aldığı masraf sona erdiğinde müvekkilinden mümkün ise yeni masrafı yazılı olarak talep etmelidir. Ancak avukat müvekkilden talep edilen avans yapılacak işle orantılı olmalıdır. Vekâlet görevinin tamamlanmasından sonra avukat avans olarak aldığı parayı müvekkiline iade etmeli veyahut yasal şartlar var ise ücret alacağına mahsup etmelidir. Avukat yaptığı ödemelerle ilgili müvekkiline yazılı belge ibraz edemediğinde disiplin suçu oluşur.

Avukat, müvekkil adına tahsil edilen paraları ve başkaca değerleri geciktirilmeksizin müvekkile duyurmalı ve teslim etmelidir.

Avukat yüklendiği iş nedeniyle tahsil ettiği parayı ve hesabı bizzat müvekkiline veya onun yazılı talimatı ile gösterdiği kişiye vermesi esastır.

Avukat herhangi bir şekilde iş sahibine ulaşamadığı takdirde, masrafı mükellefe ait olmak üzere mahkemeden tevdii mahalli tayini talep etmelidir.

Avukat, müvekkilinden meslektaşlarına yönelecek sataşmaları önlemeye çalışır; gerekirse vekillikten çekilebilir. Çünkü avukat sadece adaletin tesisi ile değil aynı zamanda avukatlık mesleğinin korunması ile yükümlüdür.

Avukat “hapis hakkı”nı alacağı ile oranlı olarak kullanabilir. Avukat hapis hakkını yazılı ücret sözleşmesi ile sınırlı olarak kullanılır, eğer elinde yazılı sözleşme yok ise asgari ücret tarifesinden fazlası üzerinde hapis hakkı kullanmaz. Avukatın, ücreti ve yaptığı masrafları kendisine ödenmedikçe elinde bulunan evrak üzerinde de hapis hakkı vardır. Adli müzaheretle görülen işler, başkaca işlere gösterilen özenle yürütülür. Adli müzaheret ya da diğer adıyla adli yardımdan faydalanmak isteyenlerin içinde bulundukları durum nedeniyle avukatlara vekâlet ücreti ödemeleri pek mümkün değildir. Ancak avukat, avukatlık mesleğinin kamusal yönünü hiçbir zaman göz ardı etmeden vekâlet ücreti aldığı dosyalarda gösterdiği dikkat ve özeni bu dosyalarda da göstermelidir.

Vekâlet ücret davası açacak avukat, önce Baro Yönetim Kurulu’na bilgi verir.

Avukatların Barolarla ve TBB ile İlişkileri

Türkiye Barolar Birliği, baroların üstünde anayasal, özerk bir yapı olarak ortaya çıkmıştır. Barolar Birliği üst yapı olarak kendine bağlı baroların hiyerarşik üstü olup, barolar üzerinde denetim yetkisi vardır. Bu nedenle barolarda herhangi bir idari görev alanların, Türkiye Barolar Birliğinde idari görev almaları hukuken mümkün değildir. Aksi halde avukat hem denetleyen hem denetlenen, hem ast hem üst konumuna girecektir ki bu da hukuken mümkün değildir.

Baro Başkanlığı, Baro Yönetim ve Disiplin Kurulu üyelikleri ile Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı, Yönetim Kurulu üyeliği, Türkiye Barolar Birliği Disiplin Kurulu Başkanlığı ve üyeliği görevleri bir kişide birleşemez.