Ünite 3: Bakım Elemanları

Giriş

Bakım elemanı, bakım gerektiren bireyin bakımında tıbbi hizmetler dışında kişisel bakımına ve sosyal aktivitelerine yardımcı olan ve bireysel bakımını üstlenen ara meslek elemanıdır.

Bakım Gerektiren Bireylere Girişimde Disiplinlerarası Çalışma ve Bakım Elemanlığı Kurumu

Bakım hizmetleri disiplinlerarası çalışmayı gerektirdiğinden bakım gerektiren bireylere girişimde Sağlık Personeli (doktor, fizyoterapist, diyetisyen, Ergoterapist, Psikolog, dil terapisti) başta olmak üzere eğitim personeli de (Sosyal Hizmet Uzmanı, Çocuk Gelişimci, Ev Ekonomisti ve Özel Eğitimci) önemli sorumluluklar üstlenir.

Bakım elemanlarının sahip olması gereken özellikler şu şekilde sıralanabilir; Meslek ahlakına sahip, profesyonel eğitim almış, bireyleri anlayabilen, empati kurabilen, iletişim bilgisini geliştiren, insan ilişkilerine önem veren, sağlığın önemini bilen, programlı çalışan, ayrımcılık yapmadan her hastaya bakım yapabilen, mesleğini tanıtan, yaratıcı, dikkatli ve çalışkan, temiz ve düzenli, sağlıklı, iş güvenliğine dikkat eden, araç-gereçleri özenli kullanan, sorumluluk sahibi, yardım sever, görgülü, doğru ve hızlı karar verebilen, iş ve özel hayatı karıştırmayan, strese dayanıklı, diğer meslekler ile iş birliği yapabilen kişilerdir.

Bakım elemanı, bakım gerektiren bireylerin hasta, yaşlı ve engelli olmasına göre üç başlık altında incelenebilir.

Yaşlı Bakım Elemanı:Ev ve kurumlarda sorumluluk ile yaşlının bakım ve danışmanlığını yapan, temizleyen, ilaçlarını veren, beslenmesini sağlayan, araç ve gereçleri kullanan elemanlardır. görevleri ;yaşlının gereksinimlerini bilmek ve bakım planı hazırlamak, yaşlının ailesi, doktoru vb. bilgi vermek, günlük bakımını yapıp ilaçlarını vermek, bedensel ve psikolojik rahatsızlığı varsa yardım etmek, egzersiz yapmak, odasını düzenli tutmak, yemeğini yedirmek, temizliğini yapmak, dokuman hazırlamak ve ölüm anında yanında olmak.

Yaşlı Bakım Elemanlarının Sahip Olması Gereken Beceriler:İletişim yeterliliği, temel sağlık ile ilgili yeterlilikler, vücut mekaniği için yeterlilikler, yaşlı bakımı için yeterlilikler, bilim ve teknolojiden yararlanma ve sorumluluklarının bilincinde olma.

Engelli Bakım Elemanı: Ev ve kurumlarda kendi sorumluluğunun bilinci altında engelli bireyin bakımı ve danışmanlığı, temizliği, ilaçlarını alması, beslenmesi, sorunlarının çözümü, bu amaçla araç ve gereçleri kullanabilen elemanlardır.

Engelli Bakım Elemanının Sahip Olması Gereken Beceriler:İletişim yeterliliği, temel sağlık ile ilgili yeterlilikler, engelliler ve engelli bakım hizmetleri ile ilgili yeterlilikler, bilgi ve teknolojiden yararlanma, sorumluluklarının bilincinde olma.

Hasta Bakım Elemanı: Hasta bireylerin bakım ve danışmanlığı, temizliği, ilaçlarının kullanımı, nefes ve hareket çalışmaları, beslenmeleri, kişisel ve sosyal sorunların çözümünde yardımcı olan, bu amaçla çeşitli araç ve gereçleri kullanabilen elemanlardır.

Hasta Bakım Elemanının Sahip Olması Gereken Beceriler:İletişim yeterliliği, temel sağlık ile ilgili yeterlilikler, vücut mekaniği için yeterlilikler, yaşlı bakımı için yeterlilikler, bilim ve teknolojiden yararlanma ve sorumluluklarının bilincinde olma.

Bakım Elemanlarının Görevleri ve Sorumlulukları

Bakım elemanının görevleri genellikler şu şekilde sınıflandırılabilir;

• Sorumlu olduğu bireyin tuvalet eğitimi, yeme ve içme, banyo, el ve yüz temizliği ve giyinip soyunma gibi öz bakım ile ilgili günlük, haftalık ve aylık gereksinimlerini karşılamak, yardım etmek ve takip etmek.

• Sorumlu olduğu bireyin bakım, temizlik ve düzeninin sağlanmasına yardımcı olmak.

• Kurumda çalışan bakım elemanı ise görevleri dışında kurum yetkilisi tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

• Kurumda çalışan bakım elemanı ise hizmet içi eğitime yönelik programların hazırlanması ve uygulanmasında görev almak

Bakım elemanlarının bakım gerektiren bireyin öz bakımı ile ilgili görevleri şu şekildedir;

1. Kişisel Bakım Hizmetleri: Banyo, tuvalet yardımı, tırnak kesimi, saç tarama, diş temizliği, yeme-içme, sakal ve yüz temizliği, el-yüz-ayak temizliği, giyinme, burun ve kulak temizliği, yatak düzenlenmesi, odanın temizlenmesi, çamaşır yıkanması ve korunup gözetme.

2. Psiko-Sosyal Destek Hizmetleri: Engelli bireyin ailesine yönelik bilgilendirme çalışmaları, engelli bireyin durumunu kabullenmesi ve bilgilendirilmesine yönelik çalışmalar, engelli birey ve ailesinin sosyal hakları ve kaynakları etkin kullanmalarını sağlama, bireyin sosyal hayata uyumunu sağlama, sosyal ve kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikleri sağlama, depresyon ve stres ortamlarından arındırma.

Bakım Elemanlarına Yönelik Etik İlke ve Kurallar

Etik, doğru-yanlış, iyi-kötü davranışların açıklanması şeklinde değerlendirilebilir. Meslek etiği belirli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturduğu, meslek üyelerine emreden, davranışlara zorlayan, kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz üyeleri meslekten dışlayan, rekabeti düzenleyen, idealleri koruyan mesleki ilkeler bütünüdür.

Bakım Elemanı Etiği:Bu meslek gruplarının bakım hizmetlerini yürütürken nasıl davranmaları gerektiğini öngören mesleki ilkelerdir.

Bakım elemanı mesleğinin etik ilkeleri; mesleki liyakat, ilerleme, istişare, sorumluluk, farkındalık, mesleğe ve bakıma muhtaçlara saygı, insan sevgisi, ayrımcılık yapmama, mahremiyet ve gizlilik, maddi istismardan kaçınma, psiko-sosyal istismardan kaçınma, sağlıklı iş ilişkileri ve kurumsal sadakat.

Bakım etiğinin yaraları; bakım elemanları açısından davranış ve sorumlulukları belirler, motivasyonu ve mesleki doyumu artırır, davranışlarda tutarlılık sağlar, mesleğin toplumsal değerini güçlendirir, prensip sahibi olmayı sağlar, karar vermede özgürlük sağlar.

Bakım Elemanlarının Hakları ve Sorumlulukları

İstihdam biçimine göre bakım elemanlarının tabi olduğu hukuki düzenlemeler; kamu sektöründe çalışan bakım elemanlarına yönelik hukuki düzenlemeler devlet memurları kanunu ve iş kanununa, özel sektörde çalışan bakım elemanlarına yönelik hukuki düzenlemeler 4857 sayılı iş kanununa tabidir.

Kamu Çalışanı Olarak Bakım Elemanlarının Hakları ve Sorumlulukları: Uygulamayıisteme hakkı, güvenlik hakkı, emeklilik hakkı, çekilme hakkı, sendika kurma ve üye olma hakkı, yıllık izin, isnat ve iftiralara karşı koruma hakkı, kovuşturma ve yargılamanın özel hükümlerine tabi olma.

Resmi Kurum ve Kuruluşlarda Çalışan Bakım Elemanlarının Görev ve Sorumlulukları: Sorumluolduğu gruptaki bakıma muhtaç bireylerin kişisel bakımı, tuvalet eğitimi, yeme-içme, banyo vb. temizlik, giyinme gibi ihtiyaçlarını karşılamak, yardımcı olmak, grubun temizlik,bakım ve düzenini sağlamak.

Özel Sektör Çalışanı Olarak Bakım Elemanlarının Hakları ve Sorumlulukları: Çalışma, sözleşme yapma, belge isteme, çalışma süresi, ücret, eşitlik, işe geri dönme, sosyal güvenlik, iş güvencesi, iş sağlığı ve güvenliği, sendika kurma ve katılma, gebelik, toplu pazarlık ve grev, iş arama, fesih, kıdem tazminatı, dinlenme ve serbest zaman hakları.

Bakım Elemanları Tarafından Takip Edilmesi Gereken Kayıtlar

Kilo, boy, kullanılan ilaçların takip edilmesi vb. kayıtlar bakım planının etkin şekilde uygulanması ve kontrolü açısından önemlidir. Bakım evindeki kayıtlar ile ev ve hastanelerdeki çalışanlar tarafından tutulan kayıtlar farklıdır.

Ağır Hastalık ve Ölüm Halinde Yapılacaklar

Bakım elemanlarının ağır hastalık ve ölüm halinde yapması gerekenler; klinik ve biyolojik ölümü ayırt edebilmelidir, ölüm anında yaşlı hastaya yardım edebilmelidir, sağlık personelini haberdar etmelidir, ölüm sonrası yapılması gereken işlemleri bilmelidir, din görevlisine haber verilmelidir, hasta ailesi ve yakınlarına durum bildirilirken doktora yardımcı olunmalıdır.