Ünite 4:Engelli Bebek ve Çocukların Kişisel ve Günlük Bakımı

Engelli Bebeklerde Kişisel ve Günlük Bakım

Bebek doğduğu andan itibaren özellikle göbek kordonu, bebeğin alt temizliği, yıkanması, kişisel bakımı ile ilgili konularda ebeveynlerin ve bakım hizmeti verenlerin bilgi sahibi olmaları gerekmektedir. Beden ve ruh sağlığı bakımından sağlıklı bir çocuk yetiştirilmek isteniyorsa bebeğin temizliğinde ve öz bakım becerilerinde gerekli hassasiyet gösterilmelidir. Engelli bebeklere sağlanması gereken günlük bakım, normal gelişim gösteren bebeklere sağlanan bakımdan farklı 3 olmamalıdır.

Bebeklerde göbek kordonu düşene kadar günde en az iki kere bu bölge temizlenmelidir. Bebeğin altı her ıslandığında bezi değiştirilmeli ve bölgenin temizliği yapılmalıdır. Bebeğin ilk banyosu göbek kordonu düştükten ve yarası iyileştikten sonra yapılmalıdır. Başında konak oluşmaması için her banyoda başı yıkanmalı ve saçları taranmalıdır. El, ayak, göz, kulak, 4 burun temizliği ve tırnak bakımı banyo sonrasında yapıldığında hem bebek hem anne-baba hem de bakım hizmeti veren birey için daha rahat olacaktır. Doğumdan sonraki süreçte bebeklerin göz çevresinin çapaklanması son derece doğal bir durumdur. Bu çapakların temizlenmesi için ılık su ile ıslatılmış gazlı bez veya pamuklu kulak çubuğu kullanabilir. Her iki kulağın temizliği de ılık suda nemlendirilmiş bir bezle yapılabilir. Temizlik esnasında pamuklu kulak çubuğu ve benzeri materyaller asla kulak içine sokulmamalıdır, sadece kulağın görünen yerleri, dışını ve çevresini temizlemek yeterlidir. Bebeklerin burnu her sabah kontrol edilmeli, herhangi bir pislik varsa ya da tıkanma oluyorsa temizlenmelidir. Burun temizliğinde ıslak mendil kullanımı, pamuklu çubuklara tercih edilmelidir. Ağız hijyeni ve diş temizliği bebeğin doğumundan itibaren ihmal edilmemesi gereken konulardandır.

Uyku için bebeklerde sırtüstü yatış en güvenli yatma şeklidir. Bebeğin başı uyurken her iki yana çevirebilir ve baş ve boynuna daha rahat pozisyon verebilir. Bebek uyanıkken ise yüzükoyun pozisyon tercih edilmelidir. Bu şekilde yatırarak bebeğin kollarının kuvvetlenmesi sağlanabilir. Bebeği taşırken ya da gezdirirken rahat olunmalı ve bebeğin kendisini güvende hissetmesi için vücuda yakın tutulmalıdır. Yataktan kaldırılırken bebeğin başı ve boynu ile birlikte sırtı da mutlaka desteklenmelidir. Görme algısını geliştirmek için bebeğin başı omuz üstünden bakacak şekilde de pozisyonlanabilir.

Engelli Çocuklarda Kişisel ve Günlük Bakım

Hem sağlıklı hemde engelli çocuklara temel becerileri öğretmek, çocuğun tüm aktivitelerde bağımsızlığını ortaya koyarken, sosyal ortamlarda kendisine fazlası ile güvenen ve kendini iyi ifade eden bir kişi olmasında önemli gelişmeler sağlayacaktır. Günlük yaşam aktivitelerini ve kendine bakım aktivitelerini çocuğa kazandırmak ve her alanda bu becerileri pekiştirmek gelişim sürecinin doğal bir özelliğidir.

Çocuklara kişisel bakım gibi alışkanlıkların kazandırılmasında erken ve gereken yaşlarda başlanılmalıdır. Bu beceriler çocuklara öğretilirken kişinin anne ve baba tarafından en üst seviyede korunmaya alınması, çocukta güvensizlik duygusunun gelişmesine sebep olacaktır. Ancak çocuğun bu tür becerileri öğrenirken yalnız bırakılması ya da göz ardı edilmesi de, çocukta düzensizlik oluşturacak ve çocuğun sosyal çevreye adaptasyonu güçleşecektir.

Engelli çocuğu gizlememek, ondan utanmamak ve onu suçlamamak gerekmektedir. Engelli çocuklarda her yeni beceriyi basitten karmaşığa doğru öğretmeli ve çocuğa ihtiyacı olduğu ölçüde yardım edilmelidir. Çocuk eğer o beceriyi doğru olarak gerçekleştirmeye başladıysa ona verilen destek azaltılmalı ve bu kazandığı beceriyi tek başına gerçekleştirmesine izin verilmelidir.

Sağlık çocuklarda olduğu gibi, engelli çocuklarda da el hiyjeni çok önemlidir. El hijyeninin sağlanması bakımından çocukların engel türüne göre gerekli düzenlemelerin yapılması gerekir. Çocuğa el yıkama becerisi öğretilirken uygun yönergeler verilmelidir. Eğer çocuk ellerini yıkamak için herhangi bir çaba harcamıyor ve tepkisiz kalıyorsa uygun ipuçları kullanılmaldır. Tuvalet eğitiminde ise başarılı olmak için; öncelikli şart çocuğun fiziksel gelişim düzeyinin eğitime hazır hale gelmesidir, ikinci şart ise ailenin eğitim sırasında sabırlı olması ve çocuğa karşı göstereceği davranışlarda tutarlı olmasıdır. Engelli çocuklarda giyinme becerisinin kazandırılması soyunma becerilerine göre daha zordur ve daha sonra kazanılır. Bu nedenle önce soyunma becerisi kazandırılmalıdır. Kıyafetlerin düğmelerinin açılıp kapatılması, pantolon, etek gibi giysilerin fermuarlarını açmak ya da çekmek, ayakkabı bağlamak, el göz koordinasyonu açısından son derece önemlidir. Özellikle bu becerilerde parmakların kullanımı, kavramaların geliştirilmesi birçok becerinin kazandırılmasına temel teşkil edebilir. Çocuğun temizliği ve rahatlığı ve özellikle pek çok hastalığın önüne geçmek için haftada 1-2 kez banyo yaptırılmasına ihtiyacı vardır. Çocuklara banyo yaptırırken birçok hususa dikkat edilmesi gerekir. Günümüzde engelli ya da küçük yaşlardaki çocukların kullanımına yönelik özel fırçalar üretilmiştir. Özellikle dişlerini kendi kendine fırçalayabilme becerisi kazanmış çocuklarda, fazla sert olmayan ve ağız ve diş yapısı ile uyumlu, baş kısmı çok geniş ve büyük olmayan bir diş fırçasının sapına sünger takılarak çocuğun diş fırçasını tutması sağlanabilir. Kullanım kolaylığı açısından engelli bireylerin elektrikli diş fırçaları kullanmaları diş temizliği için daha uygun olabilmektedir.

Vücut Mekaniği

Vücut mekaniği, merkezi sinir sistemi, iskelet sistemi ve kasların uyumlu çalışması ile meydana gelir. Serebral paralizi, kas hastalıkları, spina bifida, hidrosefali, çocuk felci, doğuştan kalça çıkığı, gibi hastalıklar doğrudan kas-iskelet sistemini etkiler ve bu çocuklarda vücut mekaniğinin bozulmasına neden olur. Vücut mekaniği sağlıklı kişilerde düzenli egzersizler ve doğru hareket biçimleriyle hasta kişilerde ise doğru pozisyonlamalar, ortez, protez ile tekerlekli sandalye, yürüteç ve ayakta durma sandelyeleri gibi diğer yardımcı cihazların kullanılması ile korunur.

Engelli Bebek ve Çocukların Kişisel ve Günlük Bakımında Bakım Hizmeti Verenlerin Görev ve Sorumlulukları

Bakım hizmeti verenlerin görev, yetki ve sorumluluğu, bireysel olarak çocuk için hazırlanmış eğitim planına uygun olarak, özbakım, kendine bakım ve günlük yaşam aktiviteleri kapsamında tuvalet, banyo, el-yüz temizliği, cilt temizliği, giyinme gibi gün gün, hafta hafta ve aylık olarak ihtiyaçlarını karşılamak, yetersiz kaldığı durumlarda çocuğa yardım etmek ve bu işlevleri gerçekleştirirken çocuğu takip etmek, bakım, temizlik ve düzenin sağlanmasında çocuğa yardımcı olmak ve diğer ekip üyeleri ile birlikte çalışmaktır. Bakım hizmeti verenler bakımından sorumlu olduğu bireyin kişisel ve günlük bakımlarını mümkün olduğunca bağımsız gerçekleştirmeleri gerektiğini unutmamalı ve bireyleri bu yönde teşvik etmelidir.