Ünite 5: Basın Fotoğrafı Türleri

Giriş

Fotoğraf çekmeyi deklanşöre basma eylemi ve fotoğrafçıyı da bu basit eylemi gerçekleştiren parmağın sahibi düzeyinde ele alıyorsanız, fotoğrafın gerçekten ne olduğu bilgi ve bilincine sahip olmadığınız savunulabilir. Fotoğraf teknolojisi kullanarak gerçekleşen görüntü kaydı kalemle alışveriş listesi yazmanın basit olduğu gibi basittir. Buradan hareketle fotoğraf çekmeyi ve yazı yazmayı birbirine benzetebiliriz. Sonuçta ikisi de kayıt etmeye yarar. Kalemle yazı yazmak oldukça basittir hatta okula başlayan çocukların birkaç ay sonra başarabildiği kadar basittir. Diğer taraftan fotoğraf çekmeyi okul yaşından küçük çocuklar bile başarabilmektedir. Günümüz fotoğraf makinelerini kullanmak çok kolay değil midir? Her şeyi makine yapmamakta mıdır? Öyleyse bu kadar basit bir teknolojik üretimde uzmanlıktan söz edilemez ve basın için çekilen fotoğrafları sınıflandırmayı gerektirecek gerçek farklar da var olamaz. Bu yüzden böylesi yapay bir ayırımın pratikte sağlayabileceği bir yarar da olamaz şeklinde düşünerek yanılmak çok olasıdır. Öte yandan farklı haber türlerinden söz etmek ve bunları türlere ayırmaksa doğaldır. Elbette hangi haber türü için çekilirse çekilsin, haber fotoğrafları hep fotoğraftır, haber fotoğrafıdır. Yazı yazma örneğine dönersek, bir kalemle market alışveriş listenizi kayıt altına alabileceğiniz gibi, aynı kalemle çok önemli bilimsel bir formülü de bulup yazabilmemiz üzerinde düşünmek gerekir. Ya da aynı kayıt yöntemiyle, yani yazarak, bir ulusun gerçekleştireceği bağımsızlık savaşının gizli planlarına dair bilgileri kaydedip bu kayıtlarla savaşa etki edilebileceğinin üzerine de kafa yormak gerekir. Yararlanılan yöntem ve araç aynıdır, kalemle yazmak. Kayıt edilen bilginin ne olduğu, doğruluğu, bu bilgiye ne zaman ve kimin ulaşabildiği bazen insanlığın hikâyesini değiştirebilecek boyuta kadar varabilen önem taşıyabilmektedir. Fotoğraf da bir kayıt türüdür. Bilgi taşıyan görsel bir kayıt türüdür. Bir kayıt yöntemi olarak kalemle gerçekleşen yazıdan fotoğrafik kaydın farkı, kalemle fotoğraf makinesi arasındaki farktan kesinlikle daha fazladır. Bir basın fotoğrafçılığı işi deklanşöre basma eylemini gerçekleştiren kişiden çok daha fazlası olduğu gibi, bir foto muhabiri de olay yerinde deklanşöre basan herhangi bir kişiden çok daha fazlasıdır. Her şeyden önce muhabirdir. İşine fotoğraf makinesini katma becerisine sahip bir tür habercidir.

Basın Fotoğrafı Türlerinin Belirlenmesinin Pratik Gerekliliği

Foto muhabirlerinin haberciliğe kattıkları değerlerin temelinde son teknoloji fotoğraf makinelerinin nasıl kullanıldığını ve bütün ayarlarını biliyor olmaları ana unsur değildir. Her meslekte olduğu gibi yetersiz ve başarısız kişiler foto muhabirliğinde de söz konusu olabilir ancak bu ayrıca ele alınması gereken başka bir konudur. İşinin hakkını verebilen bir foto muhabirine fotoğraf makinesi operatörü algısıyla bakmak kasıtlı değilse- yine bilgi, farkındalık ve bilinç yoksunluğudur. Buradan bir şeyin operatörü olmakla ilgili kesinlikle olumsuz bir sonuç çıkarıp konu dağıtılmamalıdır. Açıklanmaya çalışılan yalnızca foto muhabirliği işinin nitelikleridir. Fotoğraf çekmenin sadece deklanşöre basmak olduğu yanılgısı haklı olsaydı foto muhabirlerine, yani insanlığın ortak görsel hafızasına belge üreten, kendi dönemine tanıklığını kayıt altına alıp kitle iletişim araçları üzerinden toplumla paylaşan profesyonellere gerek olmazdı. Ancak buradaki asıl konu foto muhabirlerinin ürettikleri fotoğrafları türlere ayırmanın ve bu ayrımı basın fotoğrafı üretim sürecinde hesaba katmanın gerekli olup olmadığıdır. Başka bir deyişle, değişik basın fotoğrafı türleri arasındaki farklarla uygulama sırasında başa çıkmak, uzmanlık gerektirecek boyutta mıdır? Buna bağlı olarak farklı alanlarda uzmanlaşmış foto muhabirleri olmalı mıdır? Özel durum ve kişiler dışarıda bırakılırsa -ki bunlar hiç de sık rastlanır değildirler foto muhabirinden, bütün basın fotoğrafı türlerinde, her zaman yüksek başarı göstermesini beklemek gerçekçi değildir. Öyleyse basın fotoğrafı türleri nelerdir sorusu oldukça önemlidir. Bir sınıflandırmayı, hangi açıdan bakılarak yapılacağı belirler. Basın fotoğrafı üretim sürecinin yönetilmesine katkı sağlayacak bir sınıflandırma, konuya üretim süreci koşulları ve foto muhabirleri açısından yaklaşarak yapılırsa amacıyla örtüşecektir. Diğer bir ifadeyle, basın fotoğrafçıları ve basın fotoğrafı üretim koşullarını esas alan bir sınıflandırmayla belirlenecek basın fotoğrafı türleri daha yararlı olacaktır. Örneğin basın fotoğrafı üretim sürecini yönetmeye çalışan bir fotoğraf editörünün işini kolaylaştıracaktır.

Basın Fotoğrafı Türlerinin Belirlenmesi

Basın fotoğrafı üretim sürecinin organizasyonuna katkı sağlayacak bir basın fotoğrafı türleri listesi belirleme hedefine ulaşmak için, konuya foto muhabirleri ve üretim koşulları açısından yaklaşarak basın fotoğrafları beş temel grupta irdelenebilir.

• Sıcak Haber
• Spor
• Savaş ve Çatışma
• Magazin
• Özel Haber

Sıcak Haber

Basın fotoğrafının bu türü sıcak anları yakalamaya yöneliktir. Spot haber fotoğrafı olarak da anılan basın fotoğrafının bu türü daha önceden planlanmayan, anlık olarak ortaya çıkan olayların fotoğraflanmasını kapsar. Trafik kazaları, yangınlar, uçak kazaları vs. sıcak haber fotoğrafçılığı örneklerinin üretildiği olaylardır. Bu tarz olayları fotoğraflayan fotoğrafçı kısıtlı bir zamana sahip olduğu için olabildiğince hızlı olmak zorundadır, bu da baskı altında hissetmesine neden olur. Çünkü fotoğrafladığı olay kısa bir zaman dilimi içinde gerçekleştiği için zihinsel hazırlık süreci kısıtlıdır. Yine yüksek haber değeri taşıyan bu fotoğrafların bir an önce çalıştığı yayın organına yetiştirilmesi zorunluluğu foto muhabirini baskı altına alan diğer bir unsurdur. Sıcak haber fotoğrafçılığında foto muhabirinin ilk planda düşünmesi gereken şey, “haberi kolayca anlatacak” birkaç kare fotoğraf çekmektir. Bunun için de konuyu çabucak kavraması gerekir. Bu bilgiye kimi zaman çevredeki vatandaşlardan, diğer meslektaşlarından, güvenlik güçlerinden ve diğer yetkililerden ulaşmaya çalışır. Ortaya çıkan durumla ilişkili sorgulayıcı bir tavır takınmak, foto muhabirini en doğruya ulaştırır. Sıcak haber fotoğrafçılığında zaman en önemli sınırlılıktır. Saatlerce çekim yapıp iş bittikten sonra fotoğrafları yayın organınızla paylaşmanız, rakiplerinizin sizi atlatmasına neden olur. Çünkü sıcak haber fotoğrafçılığında en önemli unsur hızdır. Bir olayı “ilk” veren kişi ya da kurum olmak gazetecilikte saygınlık kazandırır. Onun için foto muhabirleri önemli gelişmelerin ilk dakikalarından hemen fotoğraf vermeye çabalar, ilk fotoğraflar verildikten sonra daha sakin bir tempoda çekim çalışmalarını sürdürürler. Sıcak haber fotoğraflarında en önemli dört unsur şöyle sıralanabilir:

• Haber değeri ve kamuoyu ilgisi
• Etki
• Teknik ve estetik kalite
• Haber ile uyum

Spor Fotoğrafları

Spor alanlarında rekabet, coşku, zafer, hüzün, sevinç, acı vardır. Kutlamalara da çatışmalara da sahne olur. Spor dünyası kendi şöhretli isimlerinin yanında bu alana ilgi duyan tanınmış isimlere ev sahipliği yapar. Bu özelliklerin her biri ayrı ayrı fotoğraf konusudur. Kısacası spor alanları adeta değerli birer fotoğraf madenidir. Bu alanı fotoğraflamak özel yetenekler gerektirir. Bu yetenekler, fotoğraf bilgisinin yanı sıra spora da özel ilgi duyma ile desteklenmelidir. Yetenek, bilgi, pratik yapma, istek, çalışma azmi ve şans genel olarak bütün basın fotoğrafı türlerinde ama özellikle de spor fotoğraflarında niteliği arttıran etkenler olarak sıralanabilir. Spor foto muhabirinin, futbol ve basketbol gibi popülaritesi yüksek spor dallarının yanı sıra olimpik spor dallarının kuralları hakkında da bilgi sahibi olması, nitelikli fotoğraflara imza atmasını sağlar. Spor foto muhabirliğinin en önemli unsuru zamanlamadır. Doğru zamanda doğru yerde olup doğru anda deklanşöre basmak foto muhabirliğinin spor çekerken de ana kurallarındandır. Spor fotoğrafının konusu her zaman hareketlidir. Doğru açıdan ve doğru anda çekilmiş bir fotoğraf hareketi donduramamışsa veya netlik sorunu varsa başarılı sayılamayacaktır. Spor fotoğrafçılığında yetenek kadar ekipman da çok önemlidir. İyi spor fotoğrafı çekebilmek için iyi bir fotoğraf makinesi gövdesi, ışık geçirgenliği ve yakınlaştırma oranı yüksek lensler, çalışma hızı yüksek bir taşınabilir bilgisayar ve diğer yardımcı aksesuarlar gerekir. Üstün özellikli bu ekipmanın fiyatı da doğal olarak çok yüksektir. Spor fotoğrafı çekmek sürekli dikkati gerektirir. Foto muhabirinin gözü müsabaka boyunca adeta bakaca yapışık, parmağı ise deklanşörün üzerinde hazır bekler. Bu tarz çalışma zorunluluğu oldukça yorucudur. Zihinsel yorgunluğun yanında fotoğraf makinesi ve ağır teleobjektiflerle çalışmak yapılan işi güçleştirir. Bu nedenle spor foto muhabirlerinin tamamına yakını, ekipmanları arasında tek ayak (monopod) bulundurur. Monopod, fotoğraf makinesinin üzerine takıldığı tek bir çubuktan oluşan ayak düzeneğidir.

Savaş ve Çatışma Fotoğrafları

Savaş ve çatışma gibi konuların haberleştirilmesinde fotoğraftan yararlanırken asıl amaca ters düşmemek için son derece dikkatli olmak gerekir. İnsanlar her şeyi görsünler ve gereken yapılsın, bu trajedi sona ersin derken insanların doğrudan zarar görmedikleri savaşı kanıksamalarına, başka bir deyişle savaşa yabancılaşmalarına neden olmamak gerekir. Açıkçası ne kadar çok gösterirsek o kadar iyi olacağını ummak bir yanılgıdır. Savaşın etkilerini fotoğrafla kamuoyuna aktarırken hem nitelik olarak hem de nicelik olarak son derece ölçülü olmak gerekir. Parçalanmış, yanmış insan cesetleri görüntülerine boğulan okuyucularda beklenen tutum değişikliği değil, tam tersine durumu kabullenme ya da yok sayma gibi tepkiler oluşacaktır. Bu yüzden fotoğraf dilinin zengin olanaklar› zorlanarak dolaylı anlatımlarla dikkat çekmeye çalışmak daha akılcı, etik ve insancıl olacaktır. Bir savaşa ya da çatışma fotoğraflanacaksa ön hazırlık ve araştırma çok iyi yapılmalıdır. Her haberde, ön hazırlık ve araştırma önemli ve faydalıdır ancak savaş fotoğrafçılığında ayrı bir öneme sahiptir. Savaşlarda taraflardan en az biri düzenli bir ordu ise ya da uluslararası askeri güç söz konusu ise iliştirilmiş olarak çalışmak alternatifi vardır. Üretim koşullarının en zor olduğu basın fotoğrafı türü tartışmasız savaş fotoğraflarıdır. İnsanların insan öldürmesinin psikolojisini iyi anlamak gerekir. Savaşın parçası olmuş insanların en temel şeyleri kendilerine ve çevresindekilere tekrar tekrar hatırlatması gerekir. Örneğin riskli bir durumla karşılaşıldığında sizinle ilgili karar vermeye çalışan silahlı kişililerden su istemek onlara sizin de canlı olduğunuzu, insan olduğunuzu hatta kendilerinin de insan olduğunu hatırlatmaya yetebilir. Doğru iletişim bir foto muhabiri için savaş gibi ortamlarda yaşamsal önem taşıyabilir.

Magazin Haberi Fotoğrafları

Dünyada haber değeri taşıyan çok önemli ve çok ciddi birçok konu varken magazin haberlerinin de yapılıyor ve talep görüyor olmasının duyarsızlık, bencillik olduğunu düşünmek iyi niyetli ama eksik bir yaklaşımdır. İnanların mola vermeye, dinlenmeye, tatil yapmaya ihtiyaçları olduğu gibi magazin haberciliğine de ihtiyaç olduğu söylenebilir. İnsanlar işlerine mola verdiklerinde, dinlenirken, tatilde gereksiz ya da az gerekli şeylerle zaman geçirirler hatta hiç bir şey yapmadan dahi zaman geçirebilirler. Doğru zamanda ve doğru sürede verilen molalar olmasa insanlar ciddi, önemli ve topluma yararlı işlerini sürdüremezler. Magazin haberciliği suiistimale çok açıktır. İnsanların hoşça vakit geçirmeleri için yapılan tatlı haberler eğlencenin ölçüsünün kaçabildiği gibi amacından sapabilir. Birilerinin eğlencesi başkasının üzüntüsü olmamalıdır. Doğru ve bilinçli magazin haberciliği insanları dünya sorunlarına duyarsızlaştırmak için değil insanların bu sorunlarla baş edebilme dirençlerini arttırmak amacını taşımalıdır. Magazin haberciliği ciddi bir iştir. Geçmişi 18. yüzyıla kadar dayanan magazin haberciliğinin yaygınlaşması 19. yüzyılın sonlarında olmuştur. Doğduğu yer olarak İngiltere gösterilir. Ancak daha sonra Amerika’da güçlenmiştir. Yalnızca boyutundan dolayı Amerika’da Tabloid gazeteler olarak anılır. Tabloid 17. yüzyılda ilk yayımlanan gazetelerin boyutudur. Bu boyut 430mm.X 280mm. olan görece küçük bir boyuttur. Magazin gazeteciliğine özellikle iki açıdan çok uygundur. Daha küçük ve sevimli olan bu boyut daha az kâğıt masrafıyla daha düşük maliyetlidir. Küçük sayfaları seyreltilmiş içerikle doldurmak daha kolaydır. Magazinde genel eğilim az yazı ve bol fotoğraf kullanmaktır. Başlangıçta yeterince genel kabul görecek düşüncelerle ortaya çıkan magazin basını edebiyat dünyasında olduğu gibi sıradan insanları kendisine konu edinerek halkı basınla ilişkisindeki edilgen konumundan etken bir konuma getirmeyi amaçlamıştır. Yine halk için daha ucuz gazete amaçlamıştır. Yine halkı hesaba katarak kendisine herkesin anlayabileceği basit bir dil benimsemiştir. Ayrıca halkın ilgi ve dikkatini çekmeyi her zaman çok önemsemiştir. Avrupa’da da basıldıktan hemen sonra bulvarlarda dağıtıldığı için bulvar basını olarak anılmıştır. Magazin basını ilgi çekmek için ilginç olan sıra dışı olan her şeyin avına çıkmıştır. Skandallar, sansasyonlar, dedikodular, ünlülerin özel yaşamları magazin basını için çok değer taşır. Magazin basını beklediği ilgiyi başından beri görmüştür. Ancak sorun şu ki insanların ilgisini hep toplum yararına olan şeyler çekmemektedir. Örneğin bir sinema festivaline katılmak için geldiği şehirde, kaldığı otel odasının balkonuna elinde telefonla çıkan sinema oyuncusunun vücudunun kamusal alanda görme fırsatı bulamadığımız bölgelerinin de göründüğü “haber” fotoğrafındaki kamu yararı nedir? Kime ne yararı vardır? Daha önemlisi kimseye zararı var mıdır? Bu sorular fotoğrafı çeken foto muhabirinden çok yayınlanması kararı alanlara sorulmalıdır. Temel amacın ilgi çekmek olduğu düşünülürse magazin haberciliğinde foto¤- raftan beklenti normalden çok daha fazla olması doğaldır. Çoğunlukla satışı arttırmak ve reklam gelirlerini arttırmak ile ilişkilendirilen ilgi çekme çabası kör edici bir saplantıya dönüşmekle eleştirilmektedir. Diğer eleştiriler ise ideolojik bağlamda yoğunlaşıp, magazin basınının toplumları dünya sorunlarından, sosyal sorumluluk bilincinden uzaklaştırdığı, toplumları oyaladığı savunmaktadır. Magazin fotoğrafı üreten foto muhabiri taşınası gereken özelliklerin birçoğu bütün foto muhabirlerinde olması gereken özelliklerdir. Ancak bu özelliklerin bazılarında ortalamanın üzerinde olmak foto muhabirinin işini magazin alanında çok kolaylaştırır. Magazin fotoğrafları kendince zor koşullarda üretilse de sıcak haberlerde hoş görülebilecek hafif teknik kusurlar› da kaldırmaz. Magazin için çalışan foto muhabiri yerine göre bir stüdyo fotoğrafçısı birikimiyle fotoğraf çekmek durumunda kalabilir. Örneğin çok hassas olunması gereken spor fotoğrafı ya da çok dikkatli olunması gereken savaş fotoğrafı ile karşılaştırıldığında, yeri geldiğinde teknik açıdan bir reklam fotoğrafçısı kadar incelikli iş çıkarılması gereken magazin fotoğrafçılığı oldukça farklı bir yerde durmaktadır. Magazin foto muhabiri yaşanmış kötü örneklerden mesleğe bulaşmış olumsuz algıyla da savaşmak durumundadır. O yüzden bu mesajlar son derece değerlidir. Bu mesajların yerini bulabilmesi için; Türkçeyi çok iyi kullanan, saygılı, ölçülü, eğitimli, kültürlü, yabancı dil bilen, dünyadan haberi olan, dış görünüşüyle hem kendisine ve işine hem de karşısındakine duyduğu saygıyı gösterebilen, prensipli, profesyonel, randevularına bağlı, karşısındakine güven veren haberciler tarafından verilmesi gerekmektedir.

Özel Haber Fotoğrafları

Özel haberler yayımlandığı dönemde diğer gazete ve dergilerde görülmeyen haberlerdir. Nadiren aynı konuda eş zamanlı olarak yayımlanan benzer haberler görülebilir. Özel haberler çoğunlukla bir araştırmanın sonucunda yapılmaya karar verilmiş ve derinlemesine araştırılarak yapılan, çoğunlukla bilinen bir konuya farklı bir bakış açısıyla yaklaşan ve yeni bilgiler içeren ya da bilinmeyen bir konuyu gündeme getiren haberlerdir. Bu tür haberler bazen habercinin ayağına kendisi de gelebilir ya da tesadüfen fark edilebilir. Özel haberlerin üzerinde zaman baskısı görece daha azdır. Her haberin zamanlaması önemlidir ancak özel haberler bu açıdan örneğin sıcak haberlerden çok daha rahat bir takvime sahiptir. Bu nedenle özel haberlerin niteliğini arttırma fırsatı daha fazladır Özel haberler portre fotoğrafından, foto röportaj tekniklerinden, gezi fotoğrafından, doğa fotoğrafından sonuna kadar yararlanabilir. Bunları sentezleyerek kullanabilir. Fotoğrafın niteliğini arttırabilmek için basın fotoğrafçılığının diğer alanlarında hiç kullanma fırsatı bulunamayan ya da çok seyrek kullanılabilen yardımcı ekipmanlardan özellikle yapay ışık kaynaklarından daha sık yararlanabilir. Özel haberler bütün haberciler ve haber kuruluşları için ayrı bir önem ve değer taşır. Özel haberlerin kalitesini arttırmak, içeriğini zenginleştirmek için elden gelen her şey yapılır. Bu yüzden özel haber fotoğrafları da önemsenir. Özel haberler hem haberciler hem de haber kurumlar› için saygınlık kaynağıdır. Özel haberler akılda daha çok kalır. Okuyucular habercileri ve haber kurumlarını çoğunlukla yaptıkları özel haberlerle kodlarlar. Okuyucuya daha fazla doyum sağlayan özel haberleri yapan haberciler de daha fazla mesleki doyum hissederler. Görünen o ki, özel haberlerin ve özel haber fotoğraflarının yalnızca adı özel değildir.