Ünite 5: Bilgisayar Destekli Tasarım Kapsamında Projenin Geliştirilmesi ve Ölçülendirilmesi

Modify Çekme Menüsü

10 birimlik bir kare çizmek için draw > polyline seçilerek polyline komutu aktif hale getirilir. Çizim ekranının herhangi bir noktasından başlanarak ortho modu açık durumda imleç sağa doğru hareket ettirilerek klavyeden 10 birimlik kenar uzunluğu girilir ve enter tuşuna basılır. Ardından imleç y ekseni doğrultusunda yukarı doğru hareket ettirilerek yine 10 birimlik kenar uzunluğu girilir ve enter tuşuna basılır. Diğer üst ve sol kenar içinde imleç çizilecek yönde hareket ettirilir ve 10 birimlik uzunluklar girilerek enter tuşuna basılır (S:101, Şekil 5.1).

Array Komutu: Array seçilen bir objenin rectangular (dik açılı) veya polar (kutupsal) olarak çoğaltılmasını sağlamaktadır.

Modify > Array seçilir (S: 102, Şekil 5.2). İmleç kare şeklini aldığında çoğaltılmak istenen kareye tıklanır ve enter tuşuna basılır. AutoCAD 2018 versiyonunda array komutunu sonradan edit etmeye yarayan panoda ilgili parametrelerin girilebileceği ekran gelir. Açılan diyalog kutusundan rectangular array seçili konumdadır, row 4 ve columns 5 olarak girilir. Row between 20 birim, column between uzunluğu 15 birim olarak girilir. Angle of array 0° olarak girildikten sonra enter tuşuna basılır ve değişim gözlenir (S:102, Şekil 5.3).

Rectangular array ile diğer çoğaltma işlemlerini görmek için undo veya Ctrl-Z yaparak yapılan çizim geri alınır ve sadece ilk çizilen kare çizim ekranında bırakılır. Modify> array üzerinden rectangular array seçilir, ekrandaki tek kareye bir kez tıklanır ve row (satır) değeri 1 columns (sütun) değeri 4 olarak girilir, row between 0 ve column between 15 olarak girilir (S:103, Şekil 5.4).

Rectangular array komutunun AutoCAD 2018 versiyonunda açı değerleri girilmesine imkân vermemektedir. Açısal değer girilebilmesi için, komut satırına ARRAYCLASSIC komutu girilerek enter tuşuna basılır. Açılan diyalog kutusunda row değeri 4, column değeri 1, row offset 15, column offset 0 ve angle of array 45° olarak girilir (S: 103, Şekil 5.5).

Preview sekmesine tıklanırsa oluşacak çizimin ön izlemesi sayfa 104 şekil 5.6’da gösterilmektedir.

Esc tuşuna tıklanarak tekrardan array diyalog kutusu açılır. Bu defada açı değeri -25°olarak değiştirilip ve preview sekmesine tıklanırsa çizim sayfa 104 Şekil 5.7’deki gibi olur.

Polar array kullanım şekillerini görmek için tekrar modify > array komutu seçilerek array diyalog kutusu açılır (Şekil 5.8). Polar array seçilir. Şekil seçilerek bir kez enter’a basılır. Merkez belirlemek için uygun yere tıklanır. Items 6 ve fill 360° girilir (S:104, Şekil 5.9).

Array diyalog fill değeri 180° olarak girildiğinde karenin 180°’lik bir yay etrafında eşit aralıklarla 6 kez tekrarlandığı görülür (S:105, Şekil 5.10).

Ayarlardan between değeri de 30° girilir ve enter tuşuna basılırsa yeni oluşan şekilde her bir kare arası 30° olarak ayarlanmış olup toplam açısal değer 150°olur (S:106, Şekil 5.11).

Array komutunu kullanarak ağaç şekli oluşturmak için ilk önce rengi yeşil ve adı ağaç olan bir tabaka açılır. Bunun için layer > layer properties seçilerek layer properties diyalog kutusu görüntülenir (S:106, Şekil 5.12). Açılan diyalog kutusunda new layer sekmesine tıklanarak tabaka adı ve rengi girilir. Ağaç tabakası (katman) güncel layer olarak ayarlanır ve diyalog kutusu kapatılır.

Draw > polyline seçilerek polyline komutu aktif hale getirilir. Sol üst köşedeki karenin içine ağacın birkaç dalı çizilir (S:107, Şekil 5.13).

Ağacın tamamını oluşturmak için modify > array polar array tıklanır. Select objects aktif olduktan sonra, çizim ekranından çizilen dallar seçilir ve enter tuşuna basılır. Merkez noktası belirtmek için Pick to center point aktif olduktan sonra dalların alt kenarına tıklanır (S:107, Şekil 5.14).

Açılan array diyalog kutusundan parametreler şekildeki gibi olan ağaç şekli oluşturulmuş olur (S:108, Şekil 5.15).

Aynı şekilde bir ibreli ağaç şekli çizmek için draw > line ile line komutu aktif hale getirilir. İbreli ağacın birkaç dalı çizilir (S:108, Şekil 5.16).

Ağacın tamamını oluşturmak için modify > array polar array tıklanır. Select objects aktif olduktan sonra çizim ekranından çizilen dallar seçilir ve enter tuşuna basılır. Merkez noktası belirtmek için Pick to center point aktif olduktan sonra dalların alt kenarına tıklanır. Items 45° girildiğinde fill otomatik olarak 360° ve between 8 olur (S:108, Şekil 5.17).

AutoCAD 2015’e eklenen yeni bir özellik sayesinde array komutu ile oluşturulan yeni şekiller bir bütün hâlinde saklanabilmektedir. Fakat isimlendirme işleminden uzak olan bu yenilik beraberinde çeşitli sorunlara neden olmaktadır. Oluşturulmuş yeni şekil, isimlendirilebilmesi ve daha az yer kaplaması için blok haline getirilmelidir. Bunun için öncelikle şeklin üzerine bir kez tıklanır ve sol üstte home sekmesine gelinir ve buradan modify > explode seçilerek şekil patlatılır. Objeler blok hâline getirmek için block > create seçilerek block definition diyalog kutusu açılır (S:109, Şekil 5.18). Select object tıklanarak ibreli ağaç seçilir ve enter tuşuna basılır. Blok adı “ibreli” olarak girilir. Açılan diyalog kutusunda ok seçilerek ibreli adında bir blok oluşturulur (S:109, Şekil 5.19).

Yapraklı ağaç sembolünü blok hâline getirmek için block > create seçilerek block definition diyalog kutusu açılır. Açılan diyalog kutusundan select object tıklanır ve yapraklı ağaç dalları seçilerek enter tuşuna basılır. Açılan diyalog kutusundan name (blok adı) “yaprakli” olarak yazılır. Pick point (blok yakalama noktası) tıklanarak yapraklı ağaç dallarının orta noktası blok yakalama noktası olması için tıklanır. Açılan diyalog kutusunda OK sekmesine basıldığında yaprakli adında yeni bir blok oluşturulur (S:110, Şekil 5.20).

Oluşturulan bu bloklar kopyalanarak taşınmak istendiğinde üzerlerine bir kez tıklanarak seçilebilirler. Bu bloklar block > insert seçilerek açılan diyalog kutusundan oluşturulan bloklardan birisi seçilerek kopyalanabilir (S:110, Şekil 5.21). Açılan insert diyalog kutusunda ibreli seçilir ve ok tuşuna basılarak ibreli ağaç sembolü farklı yerlere yerleştirilebilir.

Seçilen ibreli ağaç istenilen noktaya yerleştirilir (S:111, Şekil 5.22).

Obje Ölçeklendirme (Scale): Nesneleri ölçeklendirme için scale komutu kullanılır. Örnek olarak ibreli ağaç sembolünü ölçeklendirmek için Modify > scale seçilerek scale komutu aktif hale getirilir. İbreli ağaç üzerine tıklanarak ibreli ağaç seçilir ve enter tuşuna basılır. Enter tuşuna basıldığından ölçeklendirme yapabilmek için bir baz noktası gösterilmesi (specify base point) gerekir. Baz noktası olarak ibreli ağaç bloğunun orta noktası seçilir. Baz noktası seçildikten sonra specify scale factor (ölçek değeri) değeri 0.2 olarak girilir ve enter tuşuna basılırsa ibreli ağaç sembolü 5 kat küçülür (S:110, Şekil 5.23).

Blok Patlatma (Explode): Var olan bir bloğu kendisini oluşturan objelere ayırmak için explode komutu kullanılır. Yine daha önce blok hâline getirilen ibreli ağaç bloğunu kendini oluşturan ağaç dallarına ayırmak için modify > explode komutu seçilerek explode komutu aktif hale getirilir. İbreli ağaç bloğu üzerine tıklanıp enter tuşuna basıldığında ibreli ağaç çizimi blok olma özelliğini kaybeder. Artık her bir çizgi bağımsız hareket etmektedir. Nesne blok hâlindeyken üzerine tek tıklama ile tüm blok seçilirken explode (patlama) işleminden sonra her ağaç dalı ayrı seçilir (S:112, Şekil 5.24).

Obje Döndürme (Rotate): Objeler rotate (döndürme) komutu kullanılarak döndürülür. Örneğin çizimde var olan sağ alttaki karenin döndürülmesi için modify > rotate seçilerek rotate komutu aktif hale getirilir. Kare seçilir ve enter tuşuna basılır. Döndürme işlemi için bir baz noktası tanımlamak gereklidir. Bunun için karenin en alt noktası endpoint ile yakalanarak baz noktası belirtilir (S: 112, Şekil 5.25). Specify rotation angle (döndürme açısı değeri) değeri girilir. Döndürme işlemi saat yönünün ters yönde yapıldığı için girilen pozitif açı değerleri (45° gibi) objeyi saat yönünün tersi yönde döndürür. Negatif açı değeri (- 45° gibi) objeyi saat yönünde döndürür. Bu işlem için saat yönünde döndürme yapılmak istendiğinden Specify rotation angle değeri (döndürme açısı değeri) -30° olarak girilir ve enter tuşuna basıldığında obje saat yönünde 30° döner.

Objeler x eksenine paralel olarak döndürmek için, referans açısı tanımlanarak döndürme yapılabilir. Bu işlem için modify > rotate seçilerek rotate komutu aktif hale getirilir. Döndürülecek kare seçilir ve enter tuşuna basılır. Karenin sol alt köşe noktası baz noktası olarak endpoint ile yakalanır. Specify rotation angle değeri girmeden r yazıp enter tuşuna basılır ve bu durumda döndürmeye referans olacak açı değerinin girilmesi gerekir (S:113, Şekil 5.26).

Bu referans açısı için karenin sol alt köşesi başlangıç noktası ve sağ alt köşesi bitiş noktası olacak şekilde bir baz çizgisi çizilir. İkinci nokta seçildikten sonra specify new angle (yeni açı değerini tanımlama) 0° olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Böylelikle kare x eksenine paralel hale gelmiş olur (S:113, Şekil 5.27).

Obje Germek (Stretch): Obje germe işlemi stretch komutu ile yapılır. Objelerin belirlenen doğrultuda uzatılması genişletilmesi gibi işlemlerde kullanılan bir yapıdır. Örnek olarak bir karenin uzatılması için modify > stretch seçilerek stretch komutu aktif hale getirilir. Stretch yaparken objeler crossing-window ile seçilir. C yazıp enter tuşuna basıldığında ve crossing obje seçme modu aktif hale gelir. Karenin üst kenar köşeler seçilir ve enter tuşuna basılır. Stretch yapabilmek için bir baz noktası seçilir. Bu baz noktası karenin sağ üst kenar noktasıdır (S:114, Şekil 5.28).

Obje bu noktadan tutularak yukarı aşağı sağa sola herhangi bir ikinci noktaya kadar germe yapılabilir (S:114, Şekil 5.29).

Obje Kırma (Chamfer): Objeler verilen birinci ve ikinci kırma uzunluklarına göre belirlenen uzunluklarda kırılır. Bu işlem chamfer komutu ile yapılır (S:115, Şekil 5.30).

Modify > chamfer seçilerek chamfer komutu aktif hale getirilir. Chamfer komutu aktif hale getirildiğinde specify first chamfer distance and specify second chamfer distance (birinci ve ikinci kırma mesafelerini tanımlama) tanımlanması gerekmektedir. Bunu yapabilmek için komut ekranında Distance yazısına tıklanarak, ilk chamfer mesafesi için 3 girilir ve enter tuşuna basılır. İkinci chamfer mesafesi için 4 girilerek enter tuşuna basılır. İlk önce polyline ile oluşturulan çizgilerden düşey çizgi ilk çizgi (first line) olarak seçilir. Ardından polyline ile oluşturulan yatay çizgi ikinci çizgi (second line) olarak seçildiğinde, birinci çizgi 3 birim, ikinci çizgi 4 birim kırılarak birleştirilir (S:115, Şekil 5.31).

Aynı şekilde modify > chamfer seçilerek chamfer komutu aktif hale getirilir. Daha sonra birinci chamfer uzaklığı (specify first chamfer distance) 5 birim olarak girilerek enter tuşuna basılır. İkinci chamfer uzaklığı (specify second chamfer distance) yine 5 birim girilir ve enter tuşuna basılır. Daha sonra line ile oluşturulan yatay ve düşey çizgiler seçilerek her iki çizgi chamfer ile kırılarak birleştirilir (S:116, Şekil 5.32).

Polyline çizginin bir kenarına tıklandığında tüm çizgi seçilir, line çizgilerinin bir kenarına tıklandığında sadece o kenar seçili hale gelir (S:116, Şekil 5.33).

Belirlenen Bir Yarıçapa Göre Çizgilerin Birleştirilmesi (Fillet): Fillet komutu, iki tane çizginin belirlenen yarıçapa göre bir yay şeklinde birleştirilmesi işlemidir. Bu işlem için modify > Fillet seçilerek Fillet komutu aktif hale getirilir. Specify Fillet radius degeri (yay yarıçapı) 3 olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Daha sonra sol tarafta bulunan line ile oluşturulan çizgiden yatay çizgi birinci çizgi (first line) düşey çizgi ikinci çizgi (second line) olarak seçildiğinde yarıçapı 3 birim bir yay ile çizgiler birleştirilir (S:117, Şekil 5.34).

Yine fillet komutu ile polyline ile oluşturulan bir poligon şeklinin kenarları yumuşatılabilir. Bunun için klavyeden fillet komutunun kısa yolu olan f yazılır ve enter tuşuna basıldığında fillet komutu aktif hale gelir. Specify fillet radius (fillet yay yarıçapı) 2 birim olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Ekranda select first object görüldüğünde klavyeden p yazılıp enter tuşuna basılırsa select 2D polyline aktif hale gelir (S:117, Şekil 5.35).

Polyline şeklinde oluşturulan kare üzerine tıklandığında kare kenarları yarıçapı 2 birim yay şeklinde yumuşatılır (S:118, Şekil 5.36).

Nesneleri Kesme (Break): Nesneler break komutu ile istenilen yerden ve istenilen uzunlukta birbirlerinden ayrıştırılabilirler. Belirlenen iki kesme noktası arasındaki kısım silinir. Bu işlemi görmek için modify > break seçilerek break komutu aktif hale getirilir (S:118, Şekil 5.37). Select obje (obje seçme) çizim ekranının sol kısmında line ile oluşturulan çizgi kesilmek istenilen yere tıklanarak seçilir. Obje seçmek için tıklanan nokta break (kesme) noktasının ilk noktası olur (S: 119, Şekil 5.38).

Specify second break point (ikinci kesme noktası) olarak yatay çizginin düşey çizgiye yakın olduğu köşeden ikinci nokta üzerine tıklandığında seçilen iki nokta arasındaki bölüm silinir (S:119, Şekil 5.39).

Çizginin İstenilen Yönde Uzatılması (Extend): Extend komutu çizgiyi istenilen yönde uzatılması işleminde kullanılır. Extend ile çizgi uzatmak için ilk önce çizginin uzatılacağı kenar seçilir. Ardından uzatılacak çizgi seçilir. Bu işlem örnek üzerinde görmek için modify > extend seçilerek extend komutu aktif hale getirilir. Bu işlem için yine line ile oluşturulan çizgiler kullanılacaktır. Extend komutu aktif hale geldikten sonra select object ile line ile oluşturulan yatay çizgi uzatılacak kenar seçilir (S:120, Şekil 5.40).

Ardından enter tuşuna basılır ve uzatılacak çizgi düşey çizgi seçildiğinde, düşey çizgi yatay çizgi doğrultusuna kadar uzatılır (S: 120, Şekil 5.41). Enter tuşuna basılarak extend komutundan çıkılır.