Ünite 6: Bilgisayar Destekli Tasarım Kapsamında Projenin Ölçeklendirilmesi

Ölçülendirme

Bu uygulamada AutoCAD programı üzerinde yapılan çizimlerin ölçülendirme işlemi yapılacaktır.

Bu işlem için ilk önce basit şekiller çizilecektir. Bu şekilleri oluşturmak için;

Draw > line seçilerek line komutu aktif hale getirilir. İlk önce kesişen iki çizgi çizilir, ardından yamuk şeklinde bir dörtgen oluşturulur, sonra dört kenarlı bir çizgi çizilir.

Daha sonra draw > arc > start center end seçilerek bir yay çizilir. Ardından draw >circle > 2 points seçilerek 2 noktadan geçen bir daire çizilir (S:125, Şekil 6.1).

Ölçülendirme işlemi, AutoCAD çekme menüleri arasında bulunan annotation menüsünden yapılır (S:126, Şekil 6.2).

Aligned Komutu

Aligned komutu seçilen bir doğrunun uzunluğunu ölçülendirmek için kullanılır. Yamuk şeklinde olan dörtgenin sol kenarını ölçülendirmek için annotation > aligned seçilerek “aligned” komutu aktif hale getirilir. “Aligned” komutu aktif hale geldiğinde komut satırında “specify first extension line origin or select object” görülür. Bu işlem için ölçülendirilecek obje seçilebilen bir obje olduğu için enter tuşuna basılır ve select obje (obje seç) komutu ile ölçülendirilecek kenar üzerine tıklanır ve ölçülendirme çizgisinin konumu (specify dimenision line location) istenilen yere tıklanarak çizgi uzunluğu yazdırılır (S:126, Şekil 6.3).

Ölçülendirilecek kenarın düşey uzunluğunu yazdırmak için imleç x ekseni yönünde hareket ettirilerek kenarın y ekseni yönünde olan düşey uzunluğu yazdırılır (S:127, Şekil 6.4).

Aynı kenarın yatay uzunluğunu yazdırmak için annotation > linear seçilir. “Specify first extension line origin or select object” seçeneği görüldüğünde enter tuşuna basılır ve select obje ile kenar üzerine tıklanarak kenar seçilir. Yatay uzunluk ölçülendirileceği için imleç y ekseni yönünde yukarı hareket ettirilerek kenarın yatay uzunluğu ölçülendirilir (S:127, Şekil 6.5).

Arc Lenght Komutu: Arc lenght komutu çizimlerde oluşturulan yayların yay uzunluklarını ölçülendirmek için kullanılır. Annotation > arc lenght komutu seçilerek komut aktif hale getirilir. “Arc lenght” seçilerek çizimde var olan yay üzerine tıklanır ve ölçünün yazdırılacağı yöne doğru hareket ettirilerek yay uzunluğu uygun yere bırakılır (S:128, Şekil 6.6).

Ordinate Komutu: “Ordinate” komutu seçilen herhangi bir noktanın x ve y koordinatlarını yazdırmak için kullanılır. Bu işlem için annotation > ordinate seçilerek komut aktif hale getirilir. Dört kenarlı çizginin uç noktasının koordinatlarını yazdırmak için specify feature location olarak çizgi uç noktası endpoint ile yakalanır. X koordinatını yazdırmak için imleç y ekseni yönünde hareket ettirilir. Uygun yere koordinat yazdırılır (S: 128, Şekil 6.7).

Y koordinatını yazdırmak için yine dimension > ordinate fonksiyonu seçilir. Çizgi uç noktası endpoint ile yakalanır. İmleç x ekseni yönünde hareket ettirilerek y koordinatı yazdırılır (S:129, Sekil 6.8).

Radius Komutu: Radius komutu bir yay ya da dairenin yarıçap uzunluğunu yazdırmak için kullanılır. Çizimde var olan dairenin yarıçapını yazdırmak için annotation > radius fonksiyonu seçilerek komut aktif hale getirilir. “Select arc or circle” ile daire üzerine tıklanarak daire seçilir. Dairenin yarıçapını gösteren ölçülendirme yazısı uygun yere getirilerek bırakılır (S: 129, Şekil 6.9).

Aynı şekilde yayın yarıçapını yazdırmak için radius komutu aktif hale getirilir. Yay seçilir ve yarıçapı yazdırılır (S: 130, Sekil 6.10).

Diameter Komutu: Diameter komutu bir dairenin veya yayın çapını yazdırmak için kullanılır. Dairenin çapını yazdırmak içim annotation > diameter seçilerek komut aktif hale getirilir.

“Select arc or circle” ile daire üzerine tıklanarak daire seçilir. Çap uzunluğunu gösteren yazı uygun yere getirilerek bırakılır (S: 130, Şekil 6.11).

Aynı şekilde yayın çapını yazdırmak için diameter komutu aktif hale getirilir, yay seçilir ve çap uzunluğunu gösteren yazı uygun yere getirilerek bırakılır (S: 131, Şekil 6.12)

Angular Komutu: Angular komutu iki nesne arasındaki açının yazdırılması için kullanılır. Açı yazdırmak için nesnelerin birbiri ile kesişmesi gerekmez. Çizimde var olan kesişen çizgi arasındaki açıyı yazdırmak için annotation > angular seçilerek komut aktif hale getirilir. “Select arc, circle, line” ile kesişen çizgilerden birisi seçilir. Ardından ikinci çizgi (second line) seçilir. Yazdırılmak istenen açı yönüne doğru imleç hareket ettirilerek açı yazdırılır. Bu işlemde sol tarafta kalan dış açı yazdırılmıştır (S: 131, Şekil 6.13).

Ölçülendirme Ayarları: Text Style Ayarları (Yazı Stili Ayarları): Ölçü değerlerini gösteren yazılar, text style fonksiyonları kullanılarak istenilen özellikte yazılar hâlinde yazdırılabilirler. Yazı şeklini ayarlamak için annotation > Standart > manage text style seçilerek “text style” diyalog kutusu görüntülenir (S: 132, Şekil 6.14). Bu sayfadan “new” seçeneğine tıklanarak oluşturulacak yeni text stili adı (new text style name) olarak “ölçü1” girilir ve “OK” sekmesine tıklanır.

Text style diyalog kutusundan yazı fontu olarak Arial seçilir. Font style kalın italik olarak seçilir ve “apply” sekmesine tıklanır (S:132, Şekil 6.15). Ardından diyalog kutusu kapatılır.

Dimension Style (Ölçülendirme Stili) : Yapılan ölçülendirme işleminde kullanılan yazıların, işaretlerin ve çizgilerin ayarları “dimension style” kullanılarak yapılır. Yapılan çizimlerin ölçülendirmesi için annotation > ISO25 > manage dimension style seçilerek “dimension style manager” diyalog kutusu görüntülenir (S: 133, Şekil 6.16).

Bu diyalog kutusundan “new” sekmesine tıklanarak açılan “create new dimension style” diyalog kutusundan new style name “ölçülendirme1” olarak girilir. “Start with”, ISO 25 olarak seçilir. “Use for”, sekmesi için all dimensions seçilir. “Use for” seçeneğinde oluşturulan yeni ölçülendirme stili istenilen ölçülendirmeye göre yapılabilir.

Örneğin angular dimension (açı ölçülendirme), linear dimension (uzunluk ölçülendirme) vd. için bir ölçülendirme stili oluşturulacağından “all dimension” seçilir

Gerekli ayarlamaları yaptıktan sonra “continue” sekmesine tıklanarak new dimension style: ölçülendirme1 diyalog kutusu görüntülenir. Açılan ilk sekme olan line sekmesinden ölçülendirme çizgisi ayarları için “color” kırmızı seçilir. Linetype: Bylayer seçilir. Extension line ayarları için color, magenta seçilir. Yapılan tüm değişiklikler sağ üst kösede ön izleme olarak görülebilir (S:133, Şekil 6.17).

İkinci olarak “symbol and arrows” sekmesine tıklanır. Buradan ölçüleri gösteren sembol ve ok ayarları yapılabilir. Bu uygulama için arrow heads first sekmesinden ok uçları dot (nokta) yapılır. Eğer daire ve yay varsa merkez noktası işareti (center mark) bu diyalog kutusundan değiştirilebilir. Arc lenght symbol (yay boyu sembolü) ayarları yapılabilir (S: 134, Şekil 6.18).

Üçüncü sekme olan text sekmesinden ölçü yazı ayarları yapılır. Text sekmesine tıklanarak buradan text appearance (yazı görünümü) bölümünde text style kısmı daha önce oluşturulan “ölçü1” seçilir ve böylelikle daha önce oluşturulan yazı stili, ölçülendirme stiline (dimension style) aktarılır. Text color cyan seçilir. Text height (yazı yüksekliği) değeri 3 olarak girilir. Diğer yazı ayarları olan text placement (yazı konumu) vertical; above horizontal; centered seçilir (S: 134, Şekil 6.19).

Yeni oluşturulan ölçülendirme stilinin yazı özellikleri de ayarlandıktan sonra “OK” sekmesine basılır ve new dimension style: ölçülendirme1 diyalog kutusundan çıkılır ve “dimension style manager” diyalog kutusuna “close” sekmesi tıklanır ve çizim ekranı açılır (S: 135, Şekil 6.20).

Yapılan tüm ölçülendirmeleri oluşturulan yeni ölçülendirme1 stiline dönüştürmek için “object selection filter” komutu kullanılır. Bu komutu açmak için command satırına “filter” yazılır ve enter tuşuna basılır. Açılan object selection diyalog kutusundan select filter: dimension seçilir ve “add to list” sekmesine tıklanır (S: 135, Şekil 6.21).

“Apply” sekmesine tıklandığında çizim ekranı açılır. Tüm çizim window ile seçilir ve enter tuşuna basılırsa sadece dimension (ölçülendirme) özelliğindeki nesnelerin seçildiği görülür (S: 136, Sekil 6.22).

Ölçüler seçili konumdayken farenin sağ tuşuna tıklanıp properties seçilir ve açılan properties diyalog kutusundan Dim style (ölçülendirme stili) “ölçülendirme1” olarak değiştirilirse eski formattaki ölçülendirme, yeni formattaki ölçülendirme 1’e dönüşür (S: 136, Sekil 6.23).

Properties diyalog kutusu kapatıldığında çizimin son görünümü sayfa 137’da gösterilen Şekil 6.24’teki gibi olur.