Ünite 4: Bilgisayar Destekli Haritalama Kapsamında Proje Tasarımı

Bina Tasarımı

Bu bölümde; yatayda 12 birim ve düşeyde 6 birim olan 12 x 6 birimlik bir bina tasarımı yapılacaktır.

Line Komutu Kullanılarak Binanın Yatay ve Düşey Aks Çizgilerinin Çizilmesi:

Adım 1: Yatay aks çizgisini çizmek için draw > line seçilerek line komutu aktif hâle getirilir. Yatay aks çizgisinin başlangıç noktası koordinatları 0,0 girilerek enter tuşuna basılır. Ardından ortho modu açık olarak imleç yatay doğrultuda hareket ettirilerek specify next point 12 birim olarak girilip enter tuşuna basıldığında yatay aks çizgisi çizilmiş olur.

Zoom extents simgesi seçilerek veya komut satırına yazılarak çizim sınırlarına taşınır. Düşey aks çizgisini çizmek için draw > line seçilerek line komutu aktif hâle getirilir. Düşey aks çizgisinin başlangıç noktası 0,0 olarak orijin noktasının koordinatları girilip enter tuşuna basılarak belirlenir. Ardından ortho modu açık olarak imleç düşey doğrultuda hareket ettirilerek düşey aks uzunluğu 6 birim olarak girilip enter tuşuna basıldığında düşey aks çizgisi çizilir (S:71, Şekil 4.1). Zoom extents simgesi seçilerek veya komut satırına yazılarak çizim sınırlarına taşınır.

Yatay Aks Çizgisinin Offset Komutu Kullanılarak Düşey Doğrultuda 3 Birimlik Aralıklarla Kopyalanması:

Adım 2: Bu işlem için modify > offset seçilerek offset komutu aktif hâle getirilir. Ardından specify object distance yani offset uzunluğu 3 birim olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Sonraki işlem olarak offsetlenecek yatay aks çizgisi seçilir ve offset yapılacak tarafa tıklanarak yatay aks çizgisi üç birim kopyalanmış olur. İkinci bir offsetleme yapmak için bir önceki offset ile oluşturulan aks çizgisi seçilir ve offset yapılacak tarafa tıklanarak bu çizgide 3 birim kopyalanır (S:72, Şekil 4.2).

Düşey Aks Çizgisinin Offset Komutu Kullanılarak Yatay Doğrultuda 4 Birimlik Aralıklarla Kopyalanması:

Adım 3: Bu işlem için modify > offset seçilerek offset komutu aktif hâle getirilir. Sonra specify offset distance 4 birim olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Ardından ofsetlenecek düşey aks çizgisi seçilerek ofset yapılacak tarafa doğru tıklanarak düşey çizgi 4 birim kopyalanır. Aynı şekilde en son oluşturulan düşey çizgi seçilip ofset yapılacak tarafa tıklanarak tüm düşey akslar çizilir.

Üst Yatay Aks Çizgisinin Offset Komutu ile 2 Birim Kopyalanması:

Adım 4: Modify > offset ile offset komutu aktif hâle getirilir. Specify offset distance 2 birim olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Ardından üst yatay aks çizgisi seçilir, ofset yapılacak tarafa tıklanarak 2 birim kopyalanır (S:72, Şekil 4.3).

Offset Komutu ile Duvar Kalınlıklarının Girilmesi:

Adım 5: Modify > offset seçilerek offset komutu aktif hâle getirilir. Duvar kalınlıkları için specify offset distance değeri 0.1 olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Offset uzunluğu girildikten sonra kalınlığı belirlenecek duvar seçilip ofset yapılacak tarafa doğru tıklanarak duvar kalınlığı çizilir. Diğer duvar çizgiler de aynı şekilde seçilir ve ofset yapılacak tarafa doğru tıklanarak tüm duvarların kalınlıkları çizilir (S:73, Şekil 4.4).

Fazlalık Duvarların Trim Komutu ile Kırpılması:

Adım 6: Modify > trim seçilerek trim komutu aktif hâle getirilir ve fazlalık objeler silmek için o objeyi kesen objeler seçilir. Enter tuşuna basılarak kırpılacak objeler seçilir. Tekrar enter tuşuna basıldığında trim komutundan çıkılır (S:73, Şekil 4.5). Diğer tüm fazlalık duvarları silmek için modify > trim ile trim komutu aktif hâle getirilir. Ekrandan tüm objeler seçilir.

Enter tuşuna bastıktan sonra fazlalık olan duvar kısımlarına tıklanarak tüm fazlalıklar temizlenir. Böylelikle nihai sonuca ulaşılır (S:74, Şekil 4.6).

Kapı Çizimi

Adım 1: Draw > line seçilerek line komutu aktif hâle getirilir. Kapı çizim için kapı kasasının boyunun ilk kenarının başlangıç noktası belirlenerek ortho modu açık hâlde düşey doğrultuda ve yukarıya doğru 0.8 birimlik bir çizgi çizilir. Ardından sağa doğru 0.05 birimlik kapı genişliği çizilir. Ardından aşağı doğru 0.8 birimlik kapı kasasının ikinci kenarı çizilir. Object snap üzerinde sağ klik yapılarak end point modu aktif hâle getirilir. Sonra sola doğru kapı kasasının ilk başlangıç noktası end point ile yakalanarak kapı kasası çizilir. Enter tuşuna basılarak line komutundan çıkılır.

Ardından kapı açılış yönünü göstermek için draw > arc > start, center, end seçilerek arc komutu aktif hâle getirilir. Başlangıç noktası olarak kapı kasasının sol üst köşesi, son nokta olarak da kapı kasasının sağ üst köşesi seçilerek kapı dönüş yönünü belirten yay çizilmiş olur (S:74, Şekil 4.7).

Farklı Yönlere Açılan Kapıların Çizimi:

Adım 2: Binanın farklı yönlere açılan kapılarını oluşturmak için tekrardan çizim yapmak yerine çizilen kapının çoğaltılması yapılır. Böylelikle çizim işlemlerinde kolaylık sağlanmış olur. Çoğaltma işlemi için modify çekme menüsü altındaki move (taşıma), mirror (aynalama), copy (kopyalama) komutları kullanılacaktır. Bu komutların işlevleri şu şekildedir:

• Move (taşıma): Bu komut seçilen objelerin bir yerden başka bir yere taşınması için kullanılır.

• Mirror (aynalama): Mirror komutu seçilen objelerin ayna görüntüsünü alır.

• Copy (kopyalama): Copy komutu, seçilen objelerin çizimde istenilen yere, istenilen miktarda çoğaltılmasını sağlar.

Yakalanan kapı bina dışında uygun bir yere bırakılır. Ardından bina dışına taşınan kapının çoğaltılması için mirror komutu kullanılır. Bu işlem için modify > mirror seçilerek mirror komutu aktif hâle getirilir (S:76, Şekil 4.9).

Mirror komutu aktif hâle getirildikten sonra window (pencere) ile kapının tamamı seçilir ve enter tuşuna basılır. Enter tuşuna basıldığında command satırında specify first point of mirror line yazısı görülür. Bu yazı aynalama (mirror) çizgisinin ilk noktasının tanımlanmasını istemektedir. Aynalama çizgisinin ilk noktası işaretlenir ve dik olacak şekilde yukarıya doğru mirror çizgisinin son noktası işaretlenir. Bu uygulamada ortho modu açık durumda olursa dik şekilde çizim yapmak daha kolay olur (S:76, Şekil 4.10).

İkinci nokta işaretlendiğinde ekranda command satırında erase source object diye bir yazı belirir. Eger burada Y seçeneği seçilirse aynalanacak ilk kapı silinecektir. Eğer N seçilirse ilk obje silinmeden kalacaktır (S: 76, Şekil 4.11). Bu işlemde ilk kapının silinmesini istemediğimizden N seçeneği command satırına yazılır ve enter tuşuna basılır. Artık birbirinin aynısı fakat farklı açılara bakan iki kapı vardır (S: 77, Şekil 4.12).

Aşağı tarafa doğru açılan kapıları elde etmek için modify > mirror seçilerek mirror komutu aktif hâle getirilir. Ardından her iki kapı seçilir. Enter tuşuna basılır. Aşağı tarafa doğru açılan kapıları elde etmek için mirror çizgisinin ilk noktası seçilir ve ikinci nokta 0° yani X eksenine paralel olacak şekilde mirror çizgisinin ikinci noktası işaretlenir. İkinci nokta işaretlendikten sonra erase source objects seçeneği N olarak seçilir ve enter tuşuna basıldığında aşağı tarafa açılan kapılar elde edilir. Diğer tarafa açılan kapıları elde etmek için modify > mirror seçilerek mirror komutu aktif hâle getirilir. Ardından 4 kapının hepsi seçilerek enter tuşuna basılır. Specify first point of mirror line (aynalama çizgisinin ilk noktası) işaretlenip 45° olacak şekilde mirror çizgisin ikinci noktası işaretlenir (S:77, Şekil 4.13). Erase source object seçeneği N seçilip ve enter tuşuna basıldığında diğer kapılarda oluşturulmuş olur.

Kapıların Yerleştirilmesi:

Adım 3: Kapılar, çizim işleminden sonra açılış yönlerine göre bina içine yerleştirilir. İlk önce, binanın sol üst kısmında bulunan mekânın kapısı yerleştirilecektir. Bu işlem için modify > move seçilerek move komutu aktif hâle getirilir. Sol üst kısımdaki kapı seçilir. Kapıyı taşımak için specify end point komutu kullanılarak kapının uç noktası endpoint ile yakalanır. Kapıyı binaya yerleştirmek için nearest komutu kullanılır. Bu iki komutu aktif hâle getirmek için durum çubuğu üzerinde object snap yanındaki üçgene tıklanarak setting (ayarlar) diyalog kutusuna girilir. Burada “end point” ve “nearest” komutları seçilerek OK sekmesine tıklandığında komutlar aktif hâle gelir (S: 78, Şekil 4.15). Kapı endpoint ile uç noktasından yakalanır. Nearest ile sağ taraftaki duvar çizgisine yerleştirilir. (S:79, Şekil 4.16).

Diğer mekânlar için gerekli olan kapılar da projede gösterildikleri gibi var olan kapılar arasından uygun doğrultuda olanları seçilerek yerlerine yerleştirilir (S: 79, Şekil 4.17).

Kapıların Arasında Kalan Fazlalık Duvarların Trim Komutu ile Kırpılması:

Adım 4: Bu işlem için modify > trim komutu aktif hâle getirilir. Binanın tamamı seçilir (S:79, Şekil 4.18). Enter tuşuna basılarak kırpma işlemine hazır hâle getirilir. Kapı aralarında kalan duvar parçaları üzerine tıklanarak artık duvarlar temizlenir. Çizim bir sonraki uygulamada kullanılmak üzere File > save > belgeler kısmına Uygulama3 olarak kaydedilir.

Copy Komutunun Kullanılması:

Adım 5: Copy komutunun çalışma prensibi move komutu ile aynıdır. Tek farkı seçilen objelerin yeni bir kopyasını oluşturmasıdır.

Çizim İşlemlerinde Layer (Katman) Kullanımı

AutoCAD çizimlerinde objeler özelliklerine göre farklı katmanlarda çizilebilir.

Dosya Açımı:

Adım 1: Uygulama 3 adı altında kaydedilen bina tasarımı açılır. Bu işlem için file > open>belgeler > Uygulama3 seçilir (S:82, Şekil 4.24). Open sekmesine tıklanarak çizim açılır.

Layer (Katman) Oluşturma:

Adım 2: Layer > layer properties manager diyalog kutusu seçilir (S:82, Şekil 4.25). Diyalog kutusunda şu anda tek bir layer (0 layer) bulunmaktadır. Yeni bir layer oluşturmak için (new layer) sekmesine tıklanır. Açılan yeni layer sekmesinde layer1 yazan kısma oluşturulmak istenilen katmanın adı yazılır (S: 83, Şekil 4.26). Layer1 yerine “Duvar” yazılır ve color kısmından beyaz kutucuk üzerine tıklanarak açılan renk seçeneklerinden duvar katmanının rengi “kırmızı” olarak seçilir ve Ok sekmesine tıklanarak işlem bitirilir. Artık adı “Duvar” ve rengi “kırmızı” olan yeni bir katman oluşmuştur (S: 83, Şekil 4.27).

Kapı çizimleri içinde yeni bir katman oluşturmak için (new layer) sekmesne tıklanır. Açılan yeni katmanın isim (name) “Kapı” olarak ve rengi “cyan” olarak belirlenir (S: 83, Şekil 4.28). Son katman olarak tarama katmanı oluşturulur. Bu işlem için new layer sekmesine tıklanır. Sonra açılan katmanın adı “Tarama” ve rengi “magenta” olarak seçilir (S: 84, Şekil 4.29).

Çizim Katmanı Değiştirme:

Adım 3: 0 katmanında (layer) bulunan bina duvarlarını, yeni oluşturduğumuz “Duvar” katmanına taşımak için: Önce Mouse aracılığı ile duvarlar seçilir. Seçme işlemi tamamlandıktan sonra layer sekmesinde bulunan layer barından değiştirmek istediğimiz katman seçilir (S: 85, Şekil 4.32).

Seçim işlemi yapıldıktan sonra Escape tuşuna basılarak işlem tamamlanmış olur. Bina duvarlarını kendi katmanına taşıdıktan sonra aynı yöntem ile kapılar, oluşturulan “Kapı” katmanına taşınır (S: 86, Şekil 4.33).

Tarama İşlemi

Tarama işleminin yapılabilmesi için taraması yapılacak alan kapalı bir alan olmalıdır. Bundan dolayı duvarlar kılavuz çizgiler ile birleştirilecektir. Kılavuz çizgiler için layer sekmesinde Kılavuz adında yeni bir katman oluşturulacaktır. Bu işlem için Layer > layer properties diyalog kutusu açılır. Buradan new layer sekmesine tıklanarak açılan yeni katmanın adı Kılavuz ve rengi yeşil olarak ayarlanır. Ardından Kılavuz katmanı current layer sekmesine tıklanarak güncel tabaka hâline getirilir ve diyalog kutusu kapatılır.

Kılavuz çizgiler kapı boşluklarında bulunan duvarları birleştirmek için çizilecektir. Bu işlem için draw > line seçilerek line komutu aktif hâle getirilir. Object snap üzerinde sağ tıklanıp setting seçilir ve endpoint kutusuna tıklanarak endpoint aktif edilerek Ok sekmesine basılır. Çizimlerde duvarlar endpoint ile yakalanacaktır. Çizim işlemini daha kolay yapabilmek için Kapı katmanı kapatılır. Ardından kapı boşluklarındaki duvarlar kılavuz çizgilerle birleştirilir. Bu işlem için bir duvarın endpoint noktası diğer duvarınki ile birleştirilir. Enter tuşuna basıldığında duvarlar birleştirilerek kapalı bir alan elde edilmiş olur. Çizim işlemi Kılavuz katmanında yapıldığından çizgi rengi yeşil olacaktır.

Diğer dört kapı boşluğundaki duvarlar da yukarıdaki şekilde kılavuz çizgiler ile birleştirilir. Yani draw > line ile line komutu aktif hâle getirilir. Objectsnap ve end point ile açık olarak duvarlar birleştirilir (S: 87, Şekil 4.35).

Bina içindeki mekânların içlerini taramak için yapılacak tarama işlemi, tarama katmanında yapılacağı için çizim ekranı üzerinde bulunan layer control menüsünden tarama katmanı aktif hâle getirilir (S: 87, Şekil 4.36).

Ardından Draw > Hatch seçilerek hatch diyalog kutusu açılır (S: 87, Şekil 4.37). Açılan diyalog kutusundan pattern ANGLE olarak seçilir. Farklı bir tarama şekli seçilmek istenirse pattern sekmesine tıklanarak buradan istenilen tarama seçilebilir. Bu çalışma için ANGLE tarama şekli seçilir (S: 88, Şekil 4.38).

Hatch diyalog kutusundan tarama açısı ve ölçeği belirlenir. Angle ve scale için hazır açı ve ölçek değerleri kullanılabilir. Çizilen bina taraması için açı değeri 0° seçilir, ölçekse 0.05 olarak belirlenir. 0.05 ölçek değeri hazır olarak bulunmadığı için elle girilir (S: 88, Şekil 4.39).

Angle ve scale değerleri geldikten sonra hatch diyalog kutusundan sol üst bölümde bulunan “Pick points” sekmesine tıklanır. Tarama yapılacak alan içerisine tıklandığında taranacak alan seçili hâle gelir (S: 89, Şekil 4.40). Alan seçildikten sonra enter tuşuna basıldığında tarama işlemi yapılmış olur. Aynı işlem diğer odalar için de yapılır. Çizimin son hâlini görmek için layer control penceresinden kapı katmanı açılır ve kılavuz katmanı kapatılırsa çizimin son hâli görüntülenir (S: 89, Şekil 4.41).

Tefrişlerin Yerleştirilmesi

Duvar ve kapıları kendi tabakalarında çizdikten sonra tefrişler yerleştirme işlemine geçilir. Tefrişler için önceden hazırlanmış hazır çizimlerden yararlanılır. Bunun için çekme menülerden Block > insert seçilir (S: 90, Şekil 4.42). Browse kısmından tefrişlerin kayıtlı olduğu klasör bulunarak open sekmesine basılarak dosya açılır (S: 90, Şekil 4.43).

Tamam tuşuna basıldığında tefrişler ekran üzerine gelir. Fakat dosya açıldığında tefrişler çizim ekranında görülmez. Bunun için zoom> extents seçilerek tefrişler ekranda görüntülenir. Açılan tefrişlerin ölçeği büyük olduğundan, tefrişler çizim ölçeği olan 1/200 ölçeğinde küçültülür. Bunun için ilk önce tefrişler seçilir. Tefrişler ilk açıldıklarında bir bütün olduklarından seçmek için üzerlerine tek tıklama yeterlidir. Tefrişler seçtikten sonra modify >scale seçilerek scale komutu aktif hâle getirilir. Objeler ölçeklemek için bir baz noktası seçilmelidir.

Tefriş üzerinde herhangi bir nokta üzerine tıklanarak bir baz noktası seçilir. Specify scale faktör kısmına 1/200 yazılır ve enter tuşuna basılırsa tefrişler 1/200 ölçeğine küçültülmüş olur. (S: 91, Şekil 4.44). Tefrişler küçültüldükten sonra modify > move komutu ile çizime yakın bir yere taşınır.

Bu işlem için move komutu aktif hâle getirilir. Tefrişler seçilir ve bir baz noktasından tutularak çizimin yakın bir yerine taşınır (S. 91, Şekil 4.45).

Tüm tefrişler yeni oluşturulan tefriş tabakasına taşınır (S: 92, Şekil 4.47). WC-Banyo için uygun olan küvet, tefrişler arasından belirlenir ve modify > copy komutu aktif hâle getirilip uygun lavabo seçilerek enter tuşuna basılır. Lavabo taşımak için bir baz noktası belirlenir. Belirlenen baz noktasından yakalanan tefriş, ilk önce farklı bir yere kopyalanmak için kopyalanacak yere tıklanır ve enter tuşuna basılarak copy komutundan çıkılır (S: 92, Şekil 4.48).

Binanın farklı mekânlarının farklı olarak taranmasına geçmeden önce WC-Banyo mekânında bulunan lavabo, klozet ve küvet nesneleri blok hâline getirilmelidir. Bu işlem için öncelikle mevcut taranmış olan alanın taraması modify > erase komutu ile kaldırılır (S: 94, Şekil 4.51). Ardından her bir tefriş blok hâline getirme işlemi için öncelikle küvetin bütün parçaları seçilerek, block > create tuşuna basılır. Açılan sayfadan name yazan yere küvet yazılarak tamam tuşuna basılır (S: 94, Şekil 4.52).

Tamam tuşuna basıldıktan sonra komut satırında işlemin başarı ile gerçekleştiğini anlatan 49 segment bulundu yazısı çıkar (S: 94, Şekil 4.53)

Aynı yöntem ile klozet ve lavabo da blok hâline getirilir. Ve tarama katmanında, çizimin üzerine tarama tekrarlanır. Böylece tefrişlerin üzeri tarama ile kaplanmamış olur (S: 95, Şekil 4.54).

Yazı Oluşturma İşlemi

Mekân adlarının yazılması için tarama katmanı kapatılır ve yazı katmanı güncel hâle getirilir. Annotation > text > single line text seçilerek yazı komutu aktif hâle getirilir (S: 95, Şekil 4.55). Yazı yazılacak yer seçimi için bir kez tıklanır ve yazı boyu olarak Specify height değeri 0.35 olarak girilir ve enter tuşuna basılır. Yazı yazma açısı Specify rotation angle 0° olarak girilir ve enter tuşuna basılır (S: 95, Şekil 4.56).

Açılan yazı yazma bölümüne yatak odası yazılır ve iki defa enter tuşuna basılarak yazı komutundan çıkılır. Diğer mekân adlarını yazmak içinde annotation > text > single line text seçilerek yazı komutu aktif hâle getirilir. Yazı boyu 0.35 ve yazı açısı 0 derece olarak girilerek diğer mekân adları da yazılır (S: 96, Şekil 4.57).