Ünite 2: Bilgisayar Destekli Harita Çizimi

Haritanın Ana Bölümleri

Harita genel olarak üç temel bölümden oluşur. Bunlar; haritanın yüzü, harita kenarı ve kenar bilgileridir.

Şekil 1. Haritanın ana bölümleri

Haritanın yüzü, haritası yapılan alanın gösterildiği bölümdür. Bu bölümde, haritada yer alan detaylar, kartografik işaretler, yazılar, koordinat değerleri ve koordinat çizgileri yer alır. Haritanın kenarı ise haritanın yüzü dışında kalan bölgedir. Burada, haritaya ve haritanın kullanımına ait bilgiler verilir. Kenar bilgileri, haritada verilen bilgilerin tam olarak anlaşılması ve bu bilgilerin kullanılmasına yönelik esasları içerir. Uluslararası anlaşmalara bağlı olarak üretilen haritalarda genel olarak aşağıdaki kenar bilgilerinin olması istenir.

• Pafta adı ve numarası
• Paftanın seri numarası
• Sayısal ölçek
• Baskı numarası
• Grafik ölçek
• Komşu paftalar indeksi
• Eş yükseklik eğrisi aralık bilgileri
• Projeksiyon bilgisi
• Koordinat başlangıç bilgisi
• Yükseklik başlangıç bilgisi
• Özel işaretler
• Yazı kısaltmaları
• Pusula sapma bilgileri

Şekil 2. Harita Kenar Bilgileri

Pafta Bölümlemesi

Haritaların çizimi için kullanılan altlıklar genellikle standart boyutlardadır. Kartografik çalışmalarda tek bir altlığa çizilmiş birim haritaya pafta denir. Yeryüzünün tümüne veya bir bölgesine ait haritalar üretilirken tüm harita bölgesini bir pafta göstermek pek mümkün olmaz. Çünkü haritanın çizimi için seçilen ölçek tüm alanına tek bir paftalara ayrılması gerekebilir.
Uluslararası pafta bölümleme sisteminde yerküre, Grid Dilimi adı verilen 6 derecelik boylam dilimlerine ayrılmıştır.

Bu sistemde, ait oldukları bölgedeki en büyük yerleşim merkezinin ismini alan 1:250000 ölçekli pafta, KuzeyGüney yönünde ikiye ve Doğu-Batı yönünde de üçe bölünerek 30’x30’ boyutlu 1:100000 ölçekli paftalar elde edilir.

Büyük Ölçekli Haritaların Çizimi

Büyük ölçekli harita ve harita bilgileri üretim yönetmeliği, bakanlar kurulunun 23.06.2005 tarih ve 2005/9070 sayılı Karar ile 15 Temmuz 2005 tarih ve 25876 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelikte genel olarak büyük ölçekli konumsal bilgilerin ve haritaların üretiminde ülke genelinde standardın sağlanması, konumsal bazlı hizmetlerin çağdaş normlara ve iletişim çağına uygun bir işleyişle devamlılığın sağlanması, üretimin tek elden izlenmesi, hizmet tekrarının önlenmesi amaçlanmıştır.

Pafta kontrolü ve pafta kenar bilgileri ile ilgili hükümler Madde 79 ve Madde 80’de belirtilmiştir. Buna göre “Paftalar, kontrol ve kabulü yapan ilgili idarenin kontrol mühendisince imzalanır ve ilgili idarenin yetkilisince onaylanır. Pafta çizim alanını belirleyen kenar çizgileri, paftanın Kuzey-Güney ve Doğu-Batı kenarlarında olabildiğince eşit boşluk kalacak biçimde belirlenir.

Pafta çizimine ilişkin hükümler Madde 81’de verilmiştir. Buna göre tüm noktalar hesaplanan koordinat değerlerine göre paftaya konur. Haritada yer alması gereken tüm detaylar ve öznitelikler özel işaretler ve açıklamalara uygun paftalar çizilir.

Bilgisayar Destekli Harita Çiziminde Kullanılan Donanım ve Yazılımlar

Bilgisayar destekli harita yapımı, yoğun olarak insan emeğine bağlı olarak üretilen klasik harita yapımı, arazinin karakteristiğini yansıtan verilerin çeşitli ölçme yöntemlerine göre toplanması, verilere ilişkin hesapların yapılması ve çizim aşamalarından oluşur.

Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler ve bu gelişmeler harita üretimindeki büyük faydaları, günümüzde klasik kartografik çizim altlıklarının ve çizim malzemelerinin kullanımını büyük ölçüde devre dışı bırakmıştır. Artık klasik harita çizim malzemelerinin yerini, çalışma istasyonları, kişisel bilgisayarlar, yazıcı, çizici ve harita çizim yazılımları almıştır.

Bilgisayar destekli harita üretiminde kullanılan donanımlar, harita üretimindeki genel iş adımlarına göre ana grupta toplanır.

(a) Veri toplama cihazları: Sayısallaştırıcılar ve tarayıcılar: Sayısallaştırıcılar, karton, kağıt, diazo, aydınger vb. Altlık üzerine çizilmiş olan grafik bilgileri vektör yapıda sayısal hale getirmek için kullanılan cihazlardır. Sayısallaştırma masaları, elektronik algılamalar ile masa yüzeyinden koordinat algılaya bilmektedir.

(b) Veri işleme cihazları: Bilgisayar sistemleri, donanım ve yazılım olmak üzere iki temel bileşenden oluşur. Hard disk, ekran klavye, fare ve sürücüler donanım olarak adlandırılır.

(c) Çıktı alma cihazları: Çiziciler ve yazıcılar: Çiziciler, özellikler çizim ve grafik çıktılarının alınmasında kullanılan büyük boyutlu yazıcılardır. Eskiden kalem ve çizdikleri için adları çizici olarak kalmıştır. Günümüzde kalemli, mürekkep püskürtmeli ve lazer çeşitleri vardır.

Bilgisayar destekli harita üretiminde kullanılacak donanımları çalıştırmak ve harita üretimi için gerekli verileri işleyebilmek için uygun yazılımların olması gerekmektedir. Yazılımlar, üretilecek haritanın amacına ve harita üretiminde kullanılacak verinin yapısına göre farklılık göstermekle birlikte bilgisayar destekli harita üretimlerinde kullanılan yazılımlar,

• Donanımların çalışmasını sağlayan işletim sistemi yazılımları
• Ürün hazırlamaya yönelik kullanıcı yazılımları