Ünite 2: Büro Donanımları ve Çevrimiçi Teknolojiler

Giriş

Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler ve küreselleşme toplum hayatımız yanında iş hayatını da değiştirmektedir. Örneğin haberleşme, alış veriş ya da tatil alışkanlıklarımız internet teknolojilerinden etkilenmiştir. Yeni teknolojiler iş hayatında da iş yapma yöntemlerini önemli ölçüde değiştirmiştir. Sözgelimi, tedarik, pazarlama, insan kaynakları, finansman gibi bütün iş süreçleri teknolojinin sağladığı olanaklarla yenilenmiştir. Bütün bu gelişmelerdeki ortak payda, bilginin en çabuk ve en etkin şekilde edinilmesi, paylaşılması, analiz edilmesi yorumlanması ve kullanılmasıdır.

Çevrimiçi Haberleşme

Çevrimiçi haberleşme araçları internetin yaygınlaşması ve her alana taşınması ile günümüzde yoğun ve etkin şekilde kullanılmaktadır. Teknolojinin gelişmesi internetin sadece bilgisayarlarla sınırlı kalmayıp kablosuz (wireless) ve 3G teknolojisi ile akıllı telefonlara ve tabletlere taşınmasıyla sonuçlanmıştır. Ülkemizde ve dünyada en çok kullanılan çevrimiçi haberleşme araçlarını Windows Live Messenger, Skype ve Gtalk olarak sıralayabiliriz.

Skype: Günümüzde yoğun olarak kullanılan çevrimiçi haberleşme araçlarından biri olan Skype anlık ileti göndermenin yanında internet üzerinden telefon görüşmesi yapılmasını sağlayan VoIP teknolojisini kullanan bir yazılımdır. Skype kullanım kolaylığı, hızı ve güvenirliği ile diğer yazılımlardan bir adım öne çıkmaktadır.

Google Talk (gtalk) : Google firmasının anlık ileti, görüntülü ve sesli konuşma için çıkardığı yazılım olan Google Talk bilgisayarlarda ve uyumlu cep telefonlarında ücretsiz olarak kullanılabilmektedir. Google talk kullanmak için internet bağlantısı, Google Mail adresinden alınacak bir e-posta ve google sitesinden ücretsiz olarak indirilebilecek olan uygulama yeterli olacaktır.

Elektronik Ticaret (e-Ticaret)

Günümüzde internet hayatımızın her alanına girmekte ve etkin şekilde kullanılmakta, işletmeler de ekonomik faaliyetlerini internet ortamına taşımaktadırlar. Bu bağlamda elektronik ticaret en basit anlamıyla ticaretin elektronik ortamda yapılmasıdır. Farklı kurumlar farklı elektronik ticaret tanımları yapmışlardır. WTO (Dünya Ticaret Organizasyonu)’ya göre elektronik ticaret “Mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomünikasyon ağları üzerinden yapılmasıdır”. CEFACT (Birleşmiş Milletler Yönetim, Ticaret ve Ulaştırma İşlemlerini Kolaylaştırma Merkezi)’a göre ise elektronik ticaret “İş, yönetim ve tüketim faaliyetlerinin yürütülmesi için yapılanmış ve yapılanmamış iş bilgilerinin, üreticiler, tüketiciler ve kamu kurumları ile diğer organizasyonlar arasında elektronik araçlar (Elektronik posta ve mesajlar, elektronik bülten panoları, WWW teknolojisi, akıllı kartlar, elektronik fon transferi, elektronik veri değişimi vb.) üzerinden paylaşılmasıdır” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanımlar arasında en kabul göreni ise OECD (İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı) tarafından 1997'de yapılan ‘Sayısallaştırılmış yazılı metin, ses ve görüntünün işlenmesi ve iletilmesine dayanan kişileri ve kurumları ilgilendiren tüm ticari işlemlerdir’ tanımıdır.

Elektronik ticaret, her türden mal ve hizmeti kapsamaktadır. Bilgisayar ağları üzerinden yapılan, ürün tasarımı, üretilmesi, tanıtımının yapılması bunların dışında ticari işlemler, hesapların ödenmesi gibi faaliyetler elektronik ticaretin kapsamındadır.

Özel sektörde e-ticaret için 4 temel yaklaşım vardır (S:31, Şekil 2.5). Bunlar:

• B2B: işletmeden işletmeye (business to business)

• B2C: işletmeden tüketiciye (business to customer)

• C2C: tüketiciden tüketiciye (customer to customer)

• C2B: tüketiciden işletmeye (customer to business) olarak adlandırılabilir.

E-Ticarette Başarı Faktörleri: Ticarette başarı kazanmak için dürüst olmak, ileriyi doğru görebilmek, çok çalışmak, iyi iletişim kurabilmek, ikna yeteneği vb. birçok konu önemlidir. Ancak e-ticarette bu “geleneksel” ticaret ilkelerine ek olarak bazı diğer faktörlere de dikkat etmek gerekir. Bu faktörler üç grupta ele alınabilir (Haag vd. 2007):

• İşi (ürünü, hizmetleri) ve müşterileri anlamak

• Müşterileri bulmak ve onlarla ilişkiler kurmak

• Parayı kolay ve güvenli bir şekilde aktarabilmek

Çevrimiçi Para Transferi

Çevrimiçi para transferi sayesinde banka şubesine gitmeden para transferi mümkün olur. Çevrimiçi para transferini farklı araçlarla yapmak mümkündür. Bunlar aşağıda ele alınmaktadır:

Kredi Kartı: Kredi kartı, bankaların veya çıkartmaya yetkili kuruluşların müşterilerine verdiği ödeme araçlarıdır. Kredi kartları ile anlaşmalı POS cihazı bulunan alışveriş noktalarından veya internet üzerinden mal veya hizmet satın alınabilmektedir. Buna ek olarak müşteriler belirlenen limitler dahilinde banka ATM'lerinden nakit kredi de çekebilmektedirler. Belirlenen hesap kesim tarihinden sonra, yapılan harcamalar bankaya tek seferde ya da taksitlerle ödenebilmektedir.

Sanal Kredi Kartı: Sanal kredi kartları internet gibi ortamlarda insanların güvenli bir şekilde satın alma işlemlerini gerçekleştirmek üzere, bankaların çıkarttıkları kredi kartı yerine kullanılan kartlardır. Sanal kredi kartları bankalar tarafından sanal olarak kullanılmak üzere tanımlanır, fiziki olarak bir kart bulunmasa da sanal kartlar da kredi kartı numarasına, son kullanma tarihine ve bir limite sahiptirler. Sanal kredi kartlarına limit aktarımı aynı banka üzerindeki başka kartlarla veya hesaplarla ilişkilendirilerek yapılır.

Elektronik Para: Elektronik para kavramı internet üzerinden yapılan ticaretin gelişmesiyle ortaya çıkmış, kullanıcılara internet ortamında para yerine kullanabilecekleri güvenli ve basit kullanımlı bir ödeme aracı olmuştur. Kullanıcılar elektronik para hizmeti sunan kurumlardan hesap açtırarak, bu hesaba yatırdıkları parayı elektronik paraya çevirebilmektedirler. Daha sonra internet üzerinden yapılan işlemlerde elektronik para kullanımı gerekli bilgiler girilerek güvenle sağlanmaktadır.

EFT (Elektronik Fon Transferi) ve Havale: Para transferi banka hesaplarının kullanılmasıyla da yapılabilmektedir. Havale aynı banka üzerindeki hesaplardan yapılan para transferi iken EFT (elektronik fon transferi) ile farklı bankalardaki hesaplar arası para aktarımı sağlanmaktadır. İnternet üzerinden yapılan ticari işlemlerde havale ve EFT yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde IBAN (Uluslararası Banka Hesap Numarası) kullanımına geçiş ile para transferi uluslararası ölçekte hızlı ve hatasız bir şekilde gerçekleşmektedir.

PayPal: Paypal kredi kartı bilgileri verilmeden ödeme yapılmasını ve alınmasını sağlayan bir para transfer aracıdır. Paypal 190 ülkede kullanılmakta ve 25 değişik para biriminde elektronik posta adresi olan kişi ve kurumlar arasında kolayca işlem yapılmasını sağlamaktadır.

Paypal’ın işleyişi ilk olarak Paypal üzerinde bir hesap açılarak sağlanmaktadır. Dünyada yaklaşık 230 milyon Paypal hesabı vardır. Alıcı olarak Paypal kullanımı için Paypal üyeliğine kredi kartı bilgileri bir kez girilerek, gerekli olduğunda banka hesabından, Paypal hesabına para aktarımı yapılır. Daha sonra Paypal parayı transfer eder ve ödemeyi korur. Paypal alışveriş koruma sistemi sayesinde siparişin ulaşmaması, siparişin gelen üründen farklı olması veya satın alınmayan bir üründen ücret alınması durumlarında Paypal’a başvuru yapılarak para iadesi sağlanmaktadır.

Bitcoin: deneysel olarak başlatılmış dünyanın herhangi bir yerindeki herhangi bir insana kolayca ödeme yapmayı sağlayan sanal bir para birimidir. Bitcoin teknolojisi, noktadan noktaya dağıtımlı bir ağ üzerinde çalışır. Böylece merkezi bir kuruluşa ihtiyaç kalmaz. Para oluşumu ve transfer işlemleri ağ üzerinde kolektif olarak gerçekleşir. Bitcoin ayrıca bu para biriminin oluşmasını sağlayan yazılımın da adıdır. (Bitcoin Türkiye) Herhangi bir bankadaki döviz hesabı yoluyla Bitcoin bürolarından satın alma yapılabilmektedir. Ancak daha yeni ve deneysel nitelikte olması nedeniyle önemli risklerin söz konusu olduğu unutulmamalıdır.

e-Devlet

e-Devlet, devlet tarafından verilen hizmetlerin elektronik ortamda sunulması demektir. e-Devlet sayesinde devlet hizmetlerinin vatandaşlara en kolay ve en etkin yoldan, kaliteli, hızlı, kesintisiz ve güvenli bir şekilde ulaştırılması hedeflenmektedir. Bir başka deyişle e-Devlet ile her kurum ve her birey bilgi ve iletişim teknolojileri yoluyla devlet kurumlarına ve sundukları hizmetlere kolayca erişebilecektir. e-Devlet kapısında yani Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi web sitesidir (www.turkiye.gov.tr).

e-Devlet kapsamında genel olarak şu hizmetler sunulmaktadır:

• Bilgilendirme hizmetleri

• Entegre elektronik hizmetler

• Ödeme işlemleri

• Kurum ve kuruluşlara kısa yollar

• Güncel bilgiler ve duyurular

• Kurumlardan vatandaşlara mesajlar

• Kamu kurumları arasında bilgi ve belgelerin paylaşımı

e-Devlet sayesinde vatandaşlar gerekli duydukları devlet hizmetlerine istedikleri yer ve zamanda internet bağlantısını kullanarak kolayca ulaşabilmektedir. Bu şekilde gelişmiş ülkeler için vazgeçilmez olan internetin kullanımı devlet alanına da taşınmış olmaktadır. e-Devletin en büyük amaçlarından biri vatandaşları çok zaman alan bürokratik prosedürlerden kurtarmak bunun yanında devlette bu işlerde çalışan personel sayısını ve malzeme kullanımını azaltarak tasarruf sağlamaktır.

Vatandaşların elektronik hizmetler için kamu kurumları tarafından herhangi bir vergi, resim ve harç ödenmesi öngörülmemişse, e-Devlet (Kapısı) üzerinden alınacak e-hizmetler için ekstra bir ücret ödemeleri gerekmemektedir. e-Devleti kullanmak için https://www.turkiye.gov.tr/ adresine giderek T.C kimlik no ve e-Devlet şifresi, e-imza veya mobil imza gibi kimlik doğrulama araçlarını kullanarak giriş yapmak yeterli olmaktadır. Bu noktada e-Devlet kapsamında bulunan bazı kavramların açıklanması doğru olacaktır.

e-Devlet Kapısı: e-Devlet Kapısı, tüm kamu hizmetlerine tek bir noktadan erişim imkânı sağlayarak, kamu hizmetlerine erişimi kolaylaştıran bir internet sitesidir. Kapı’nın amacı kamu hizmetlerini vatandaşlara, işletmelere, kamu kurumlarına bilgi ve iletişim teknolojileriyle etkin ve verimli bir şekilde sunmaktır. e-Devlet Kapısı, 'Vatandaş', 'İş' ve 'Devlet' adıyla üç ana sayfadan oluşmaktadır.

Entegre Elektronik Hizmet: Entegre elektronik hizmet, kamu kurumlarının verdiği elektronik hizmetlerden e-Devlet Kapısında entegre edilmiş ve tek bir kimlik doğrulamasıyla erişilebilen hizmetlerdir. Ayrıca tekil oturum sistemi sayesinde vatandaşlar kamu internet siteleri arasında yeniden kayıt olmadan gezinebilmekte, elektronik ödeme sistemi sayesinde tek noktadan ödemelerini gerçekleştirebilmektedir (S: 39, Şekil 2.8).

e-Devlet Güvenlik Araçları: e-Devlet sistemini kullanabilmek için şifre, e-imza, mobil imza gibi güvenlik araçlarından birini seçerek kullanmak zorundadırlar. Bu araçlar sayesinde e-Devlet’e erişim güvenliği sağlanmaktadır.

e-Devlet şifresi: Vatandaşlar e-Devlet şifresini üzerinde T.C kimlik numarası bulunan kimlikleri yardımıyla, şahsen başvuru yaparak PTT ofislerinden alabilmektedirler.

m-Devlet: e-Devlet kapısında, yani Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi web sitesi olan (www.turkiye.gov.tr) adresinde yer alan pek çok hizmetten “mobil” olarak da faydalanabilmeyi ifade eden bir kavramdır.

e-İmza (Elektronik İmza): Elektronik imza 5070 sayılı 15.01.2004 sayılı Elektronik İmza Kanunu ile tanımlanmıştır. Elektronik imza, aynen günlük hayatımızda kullandığımız ıslak imza ile aynı hukuki geçerliliğe sahiptir. e-İmzanın hukuki geçerliliğinin olması için Telekomünikasyon Kurumu’na bildiriminin yapılmış ve BTK tarafından yetkilendirilmiş Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcı’lardan (ESHS) alınmış olması gerekmektedir. e-İmza, elektronik imza kullanımı gerektiren kamu projelerinde ve bireysel işlemlerde kullanılabilir.

Elektronik imza kullanıcılarına aşağıda belirtilen üç temel özelliği sağlamaktadır:

• Veri Bütünlüğü: Verinin izinsiz ya da yanlışlıkla değiştirilmesini, silinmesini ve veriye ekleme yapılmasını önlemek,

• Kimlik Doğrulama ve Onaylama: Mesajın ve mesaj sahibinin iletiminin geçerliliğini sağlamak,

• İnkâr Edilemezlik: Bireylerin elektronik ortamda gerçekleştirdikleri işlemleri inkâr etmelerini önlemek.

İş Hayatında Sosyal Medya

Sosyal medya günümüzde birçok iletişim aracından daha çok kullanılmakta ve daha etkili olmaktadır. İnternetin, günümüzün vazgeçilmezi haline gelmesiyle, iş hayatı da sosyal medyayı çeşitli amaçlar için kullanmaktadır. Sosyal medyayı kullanan işletmeler kendilerine sınırsız bir pazar oluşturmuş ve bu sayede yeni alıcılarla ve potansiyel müşterileriyle karşılaşma fırsatı bulmuşlardır. Sosyal medya ile işletmeler ve müşteriler aynı ortamda kolayca buluşabilmekte ve zaman kısıtlaması olmadan iletişim kurabilmektedirler.

Facebook: Dünyanın en büyük sosyal ağlarından biri olan Facebook (www.facebook.com) kullanıcılarının birbirleriyle durumlarını, fotoğraflarını, videolarını paylaşabildikleri, sürekli iletişimde olabildikleri ve mesajlaşabildikleri bir web sitesidir. Facebook üzerinden bir çok farklı işlem yapılabilmektedir, bunlardan birisi Facebook üzerinden ulaşılabilen oyun ve benzeri uygulamaları kullanıcıların ücretsiz olarak kullanabilmesidir. Facebook ile kullanıcılar sitelerine gerekli eklentileri kurarak sosyal ağ geçişini sağlayabilmekte, bunun yanında kullanıcıların facebook üzerinde uygulama geliştirmesine de olanak sağlanmaktadır.

Twitter: Dünya üzerinde en çok kullanılan sosyal medya araçlarından biri olan Twitter, bir sosyal ağ ve mikroblog sitesidir. Twitter’ da kullanıcılar 140 karakterden oluşan mesajlar atabilmekte ve bu mesajları sınırlama olmadan veya sınırlama getirerek paylaşabilmektedirler. Kullanıcılar istedikleri kişi veya kurumların üyeliklerini kolayca takip ederek bu kullanıcıların attığı mesajları gönderildiği anda görüntüleyebilir ve bu kullanıcılarla iletişim kurabilirler.

Foursquare: Foursquare, lokasyon bazlı çalışan bir sosyal ağ web sitesidir. Cep telefonları, tablet vb. taşınabilir cihazlarda ise yüklenen ücretsiz yazılım sayesinde kullanılabilmektedir. Foursquare bir anlamda çeşitli puanlar ve rozetlerin kazanılabildiği bir oyundur. Foursquare kullanıcıları web sitesi üzerinden, ya da cep telefonlarına kurdukları yazılım yardımıyla bulundukları mekanları işaretleyebilmektedir.

Formspring: Formspring diğer sosyal ağlardan farklı olarak sosyal bir soru sorma ve cevaplama web sitesidir. Formspring’e üyelik Formspring sitesi üzerinden (http://www.formspring.me/) hesap oluşturarak veya facebook hesabı kullanılarak yapılmaktadır. Formspring internet tarayıcısından, uyumlu cep telefonları veya tabletlere ücretsiz olarak indirilebilecek yazılımlar ile kullanılabilmektedir.

Google Plus (Google+): Google firmasının kullanıcılarına sunduğu Google+ sosyal bir web sitesi (https://plus.google.com/) olmasının yanında Google’ın sunduğu hizmetlerin tümünü bu sosyal ağda bütünleştirmiştir. Google+ ile kullanıcılar anlık durum, fotoğraf, video paylaşımı yapabilmekte, konumlarını google maps üzerinden gösterebilmekte, oyun oynayabilmekte, sohbet veya video sohbet yapabilmektedir. Bunların dışında kullanıcılar diğer sosyal ağlardan farklı +1 tuşu ile google aramalarını beğenebilmekte ve bunları paylaşabilmektedirler. Bu sayede siteler diğer kullanıcılara önerilmektedir.

Linkedin: Linkedin sosyal ağ sitesi olmasının yanında iş hayatına yönelik olmasıyla diğerlerinden farklılaşır. Linkedin kullanan kişileri iş arayanlar, çalışanlar ve işverenler olarak ayırmak mümkündür. Linkedin sitesinde de diğer sosyal ağlarda olduğu gibi arkadaş ekleme özelliği bulunmaktadır. Buradaki arkadaş kavramı daha çok iş arkadaşları veya okul arkadaşları gibi düşünülmektedir.

Sosyal Filtreler

İnternet üzerindeki haber kaynaklarının, blogların ve sosyal ağların artışı ile kullanıcıların bu ortamları takibi zorlaşmaktadır. Sosyal filtreler kullanıcılarına ilgili oldukları, takip ettikleri ortamları tek bir pencere üzerinden, güncel bir şekilde sunmaktadır.

Flipboard: Flipboard üzerinden facebook ve twitter hesaplarına giriş yapılmaktadır bu sayede facebook ve twitter hesapları üzerindeki değişiklikleri, yorumları ve paylaşımları tek bir pencereden görmek mümkün olmaktadır.

Pulse: Pulse, haberleri dijital bir dergi tarzında kullanıcılarına sunan bir haber okuma uygulamasıdır. Pulse uygulaması sayesinde kullanıcılar ilgili oldukları siteleri (RSS), blogları veya sosyal ağları tek bir pencere üzerinden görüntülemektedir.

Taptu: Taptu, diğer sosyal filtreleme araçları gibi sosyal ağları, haber sitelerini (RSS), seçilen kategorideki haberleri ve yenilikleri tek bir pencereden kullanıcılarına sunan popüler bir uygulama olmaktadır. Taptu uygulaması ile seçilen Facebook ve Twitter kullanıcılarının gönderdikleri, paylaştıkları içerikler kolayca görüntülenebilmekte ve paylaşılabilmektedir. Taptu sayfası istenilen şekilde kişiselleştirilebilmektedir.

StumbleUpon: StumbleUpon tüm siteleri kapsayan ve kullanıcıların beğenisine göre diğer kullanıcılara seçtikleri alanlarda siteler öneren bir sistemdir.

Paper.li: Paper.li kullanıcıların bilgisayarlarında kullanabildiği bir sosyal filtreleme aracıdır. Paper.li sayesinde kullanıcılar seçtikleri Facebook, Twitter ve Google+ kişilerinden gelen paylaşımları, mesajları, resimleri veya videoları tek bir pencere üzerinden görebilmektedir.