Ünite 2: Doğum Öncesi ve Yeni Doğan Gelişimi

Doğum Öncesi Dönem

Dünya Sağlık Örgütü, tüm dünyadaki bireyler için sağlığı yalnızca hastalığın olmayışı değil, fiziksel ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik hali olarak tanımlar.

Gebeliğe Hazırlık

Kadın sağlığı ve gebelik sonuçları üzerine risk oluşturabilecek biyomedikal davranışsal ve sosyal risk faktörlerini gebelik öncesi saptamak ve bunların iyi bir şekilde yöntemi için harekete geçmek önemlidir.

Gebelik öncesi, gebeliğe hazırlanma hizmetlerinin sunulmasının yararları;

• Doğurganlık bilinci gelişir
• Gebeliği planlama kültürü gelişir
• Sağlıklı bir gebelik için ön hazırlık olur
• Anne, bebek ve toplum sağlığı gelişir
• Erken tanı ve tedavi şansı verir Yaşam boyu sağlık davranışı kazandırır.

Genetik Danışmanlık

Genetik insanın kalıtsal özelliklerini ve kalıtımla geçen değişkenlikleri inceleyen bilim dalıdır. Bireylerin gelişimi ve sağlığı, doğumdan ölüme kadar geçen süreçte genetik kalıtım ve çevre faktörlerinin etkileri altındadır. Genetik hastalıklar ve konjenital anomaliler yenidoğan da ölüm ve sakatlıklara yol açarak çok sayıda aile bireyi fiziksel, psikososyal ve ekonomik açıdan etkileyen önemli bir sorundur.

Genetik danışmanlık ayrıntılı anamnez alınması, tanı işlemleri hakkında partnerlere bilgi verilmesi, gerekli testlerin yapılması, hastalığın kalıtımsal olup olmadığının saptanması, hastalığın kalıtımsal tekrarlama konusunda bilgi verilmesi basamaklarından oluşur.

Gebeliğin Oluşumu

Gebelik kadın üreme hücresi olan yumurta ile erkek üreme hücresi olan spermin, kadın üreme organlarının bir parçası olan kanallarda karşılayarak spermin yumurtayı dölleme sonucunda yeni bir canlının oluşmasıdır. Normal şartlarda doğal olarak gelişen gebelik olayında hemen hemen bütün vücut sistemleri etkilenir.

Gebelik oluştuğu andan itibaren salgılanmaya başlayan gebelik hormonlarının ve salgılanma miktarı artan östrojen ve progesteronun etkisiyle meydana gelir.

Gebelikte meydana gelen değişiklikler:

• Beklenen adet’in başlamaması,
• Hamile olma hissi,
• Kadında şişkinlik ve dolgunluk,
• Sindirimde gecikme ve hazımsızlık,
• Karnın alt kısmında dolgunluk, bulantı ve bazen kusma,
• Yorgunluk ve baş dönmesi,
• Sık idrara çıkma,
• Vagen salgılarının artması.

Gebelikte Beslenme

Beslenme, insanın büyüme, gelişme, sağlık ve üretken olarak yaşama için gerekli olan besin öğelerinden yeterli ve dengeli miktarda alması ve vücudun bu maddeleri kullanmasıdır. Gebelerin daha fazla ya da daha az kilo alması önerilmemektedir.

Gebelikte Hijyen ve Diğer Sağlık Alışkanlıkları

Gebelikte enfeksiyonlardan ve hastalıklardan korunma, normal sürece göre daha fazla önem taşır. Bu nedenle herhangi bir gıdaya temastan önce ve sonra eller yıkanmalıdır. Yemeden önce bütün sebze ve meyveleri hazır salatalarda dahil olmak üzere iyice yıkanmalıdır. İlaçların pek çoğu henüz tam olarak incelenmemişlerdir ve hala anne karnındaki bebeğe arar verip vermeyecekleri tam olarak bilinmemektedir. Bir ilacın etkisi hakkında yetersiz bilgi olduğunda veya hiç bilgi olmadığında bu ilacı kullanmamak yapılacak en güvenli ve mantıklıca iştir.

Gebelik Boyunca Bebeğin Gelişimi

Hamileliğin ilk ayı içerisinde, bebeği besleyecek olan plasenta gelişir. Bebek kese içinde bir baş ve vücut görünümüne dönmüş, sinir sistemi, beyin, kalp, akciğerleri, küçük bir nokta kadar kulakları, gözleri ve burnu oluşmaya, kol ve bacakları şekillenmeye başlar.

İkinci ayın sonunda, bebek yaklaşık 2,5 cm boyunda ve ortalama 10gr boyundadır.

Üçüncü ay tamamlandığında, bebek yaklaşık 10cm boyunda ve elleri ile ağzını açıp kapatmaktadır.

Dördüncü ayda, bebeğin sağlıklı gelişmesiyle ilgili bazı testlerin yapılması istenebilir, 15cm boyunda ve ortalama 250gr ağırlığında olan bebek normal bir portakal büyüklüğündedir.

Beşinci ayda, bebeğin ilk hareketleri hissedilebilir.

Altıncı ayda, 1kg ağırlığında ve 30cm boyundadır.

Son ayda, ise doğumun beklenmeyen bir anda başlama ihtimaline karşı, ulaşılması gereken kişi ve kurumlara ait telefon numaraları çantada, yatağın başında bulunmalıdır. Son ayda bebek yaklaşık 2700-3500gr aralığında 45-50 cm boylarındadır.

Gebenin ve Bebeğin Ruhsal Durumu

Yapılan çeşitli araştırmalar sonrası anne ve doğmamış bebeğinin aralarında kesinlikle sözsüz, kuvvetli bir iletişimin olduğu kanaatine varılmış ve anne karnındaki bebeklerin annelerinin düşüncelerini çok hızlı bir şekilde hissettikleri belirtilmiştir.

Doğum

Doğum eylemi üreme sürecinin bir sonucudur. Sorunu olmayan yaşı 35’in altında ve gebeliği sorunsuz bir şekilde devam eden bir gebe herhangi bir sağlık kuruluşunda doğum yapabilir. Henüz ülkemizde sağlık uygulamaları evde doğum yapılmasına uygun değildir. Doğumda yaşanacak güçlükler bebeğin doğum anında yeterince oksijen alamamasına neden olabilir. Bazı bebekler gebelik boyunca sağlıklı olmalarına rağmen doğum sırasında yaşanan güçlükler nedeniyle hayat organlarına yetersiz oksijen alır. Yetersiz oksijen alımı ise geriye dönüşü olmayan sakatlıklara yol açabilmektedir. Doğum kanalında takılan zor doğan bebeklerde kafa travmaları ve beyin kanamaları ölüme kadar giden olumsuz sonuçları doğurabilmektedir.

Yeni Doğan Dönemi

Bu dönem doğumdan sonraki ilk 28 günü içerir. Bu dönem boyunca yeni doğan dış dünyaya uyum sağlamaya çalışır. Henüz yeni doğmuş bir bebeğin ilk 24 saat içindeki klinik görünüşü ve yaşam bulguları oldukça önemlidir.

Hayata Uyum

Bütün yeni doğanlar vücut sistemleri stabilize olmadan önce, yaşamlarının ilk 6 saati içerisinde düzensiz uyum periyotları yaşarlar. Bu periyotlar ilk olarak 1963’te Desmond tarafından tanımlanmış ve reaktif fazlar olarak isimlendirilmiştir. İlk faz yaklaşık yarım saat sürer. Bebek aktif ve hareketlidir, uyanıktır. Daha sonra sakin dinlenme fazı başlar. Yeni doğan genellikle yaklaşık 90 dakika uyur.

Bebeklerin dış görünümü hem yetişkinlerden hem de çocuklardan farklıdır. Bebeklerin başı vücutlarından daha büyüktür. Kolu ve bacağı kısa, karnı öne doğru bombelidir.

Yenidoğanın Fiziki Özellikleri

Deri: yeni doğanın derisinde kansızlık ve solukluk görülebilir.

Baş: Yeni doğanın başı büyüktür, alnı geniş ve çıkıntılıdır.

Boyun: Yeni doğanın boynu kısa, sıklıkla tombuldur. Deri katlantılarıyla karışmıştır.

Göğüs: Yeni doğanın göğsü küçük görünür çünkü başı büyüktür.

Karın: Yeni doğan sepsisinin primer enfeksiyon odağı olan göbeğin bakımı önemlidir.

Genital Bölge: anneen geçen östrojene bağlı olarak ilk günlerde kız bebeklerde vajina şeffaf ve beyaz bir mukus hatta kan izlerine rastlanır.

Omurga ve ekstremiteler: Yeni doğanın omurgası lumbal ve sakral bölgenin düzlüğünde belirgin bir şekilde görünür.

Duyular: Yeni doğanın duyuları sanıldığından çok daha hızlı gelişim gösterir