Ünite 8: Dünyada Çocuk Eğitimi

Giriş

Erken çocukluk eğitimi ülkemizde son yıllarda annebabaların, eğitimcilerin, politikacıların ve toplumdaki diğer birçok kesimin dikkatini çekmeye başlamıştır. 0-6 yaş grubu çocuklarını kapsayan okul öncesi dönem diye adlandırdığımız dönemin öneminin farkındalığına dünyadaki çeşitli ülkeler sahipken ülkemiz gibi bazı gelişmekte olan ülkelerde de son yıllarda önem arz etmeye başlamıştır.

Amerika Birleşik Devletleri’nde Eğitim

Amerika Birleşik Devletleri'nde eğitimdeki yetkiler eyaletlere, yerel hükümetlere verilmiştir. Bu yüzden elliden fazla eğitim sistemi bulunmaktadır. Eğitim sisteminin işleyişinde federal hükümetin ise eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak, yerel çabaları, özel sektörü, toplumsal örgütleri, velileri ve öğrencileri eğitimin kalitesinin geliştirilmesine yönelik teşvik etmek, araştırma geliştirme faaliyetlerini yürütmek gibi doğrudan ve dolaylı yollarla etkileri vardır. Uygulamalardaki farklılıklara rağmen bütün eyaletlerce benimsenen genel amaç ve ilkeler vardır. Bu ilkeler 1947'de yılında kabul edilen "Temel Eğitim Yasası" ve "Okul Eğitimi Yasası" ile belirlenmiştir. Vurgulanan başlıca ilke ise herkes için eğitimde fırsat eşitliğidir.

ABD eğitim sistemi ülkemizdekine benzer şekilde ilköğretim, ortaöğretim ve ortaöğretim sonrası eğitim kademeleri olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Zorunlu eğitim süresince kamu okullarında eğitim ücretsizdir.

Zorunlu eğitim süresince ülke genelinde birçok yerde devlet okullarında öğle yemekleri ya ücretsizdir veya ücretlerin bir kısmı devletçe karşılanmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri'nde Okul Öncesi Eğitim

Amerika Birleşik Devletleri'nde okul öncesi eğitimin zorunlu olduğu eyaletlerin yanı sıra zorunlu olmadığı eyaletler de bulunmaktadır. Okul öncesi eğitimin temel amacı, çocukları okula hazırlayıp onların kendilerine güvenmelerini sağlamaktır. Okul öncesi eğitim sitemi 3'e ayrılmaktadır:

• 2-4 yaş arası çocuklara hizmet verilen kreşler
• 2-5 yaş arası çocuklara hizmet verilen günlük bakım merkezleri
• 4-6 yaş arası çocuklara hizmet verilen anaokullarıdır.

Okul öncesi eğitimi parasızdır ve tam gün, yarım gün şeklinde uygulanmaktadır. Ana sınıflarının çoğu ilköğretim bünyesinde bulunmaktadır. Bir sınıfta en fazla yirmi çocuk bulunur ve yaklaşık on sekiz çocuğa bir öğretmen düşmektedir.

Amerikan toplumu farklı etnik ve kültürlerden oluştuğundan eğitim programları hazırlanırken bu farklılıklar göz önünde bulundurulmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'nde 'Head Start', 'High Scope', 'Bank Street' ve 'Proje Yaklaşımı' yaygındır.

Bank Street Yaklaşımı

Bank Street yaklaşımı çocuğun hayal gücünü, yaratıcılığını destekleyen materyaller, bloklar, oyun hamurları, boyalar, su, kum, tahta gibi zengin içeriklerle çocuğa sunulmaktadır. Aile, eğitim programının önemli bir parçasıdır. Çocukların göz hizasında her çocuğun kendi ailesinin fotoğrafları yer almaktadır. Böylece çocuklar sınıf içinde aileleriyle etkileşimde olmaya devam ederek kendilerini güvende hissetmektedir. Ayrıca çocuklar kendi ailelerinin dışında başka aileleri, farklılıkları, benzerlikleri ve onların kültürlerini tanıyarak bir topluma ait olma fikrini de geliştirmeye başlamaktadır.

Proje Yaklaşımı

Proje yaklaşımında çocukların ilgileri, yaşantıları, yaşları, gelişim düzeyleri, kullanılacak araç-gereçlerin uygunluğu, kaynaklara ulaşım kolaylığı, aile ve toplumun özellikleri doğrultusunda öğretmen ya da çocuk tarafından bir konu belirlenir. Daha sonra konuyla ilgili merak edilen ve cevapları aranacak sorulardan liste oluşturulur. Diğer aşamada çocuklar etkin olarak görev alır, araştırır, gözlem yapar, gözlemlediklerini çizer, karar verir, tartışır, fikirlerini açıklar, konu uzmanı ile görüşür, sorumluluk alır, alan gezisi yapar. Son aşamada ise çocuklar önceki bilgi ve deneyimlerini yeni öğrenmeleri ile birleştirerek anlamlı hâle getirir. Olayların bir araya getirilerek özetlendiği bu aşamada çocuklar dramatik oyunlar, konuşmalar, sergiler, geziler yoluyla oluşturdukları projeyi tanıtır.

Head Start Yaklaşımı

Head Start projesi 4 ana bölümden oluşur:

Eğitim: Head Start Projesine dâhil olan her çocuk zihinsel, sosyal, duygusal gelişimi desteklemek amacıyla çok çeşitli öğrenme yaşantılarıyla karşı karşıya kalır. Program hazırlanırken her çocuğun, ailenin ve içinde yaşadıkları topluluğun kültürel özelliklerine dikkat edilir. Çocuklar için özel öğrenme ortamları hazırlanır. Çocukların yaratıcılıklarını, dil becerilerini desteklemek amacıyla sanat, drama, müzik etkinliklerine de yer verilmektedir.

Sağlık: Program sağlık problemlerini erken teşhis etmenin önemi üzerinde de durmuştur. Çocukların sağlıklı olmaları için ruh sağlığı, vücut sağlığı ve beslenmeyi içeren zorunlu sağlık programları hazırlanmaktadır.

Ebeveyn Katılımı: Ebeveynler sınıftaki etkinliklere ve çocuk gelişimiyle ilgili çalışmalara etkin olarak katılır. Aynı zamanda aileler gönüllü ya da maaşlı olarak Head Start okullarında çeşitli görevler alarak çalışabilmekte, bu yolla gelir elde etme imkânına sahip olabilirken çocuklarının devam ettikleri programın bir parçası olarak daha fazla sorumluluk almaları ve kişisel olarak da kendilerini geliştirebilmeleri mümkün olabilmektedir.

Sosyal Hizmetler: Programda okul-toplum iş birliğini sağlayan bir yapılanma söz konusudur. Sorumlu birim ya da kişiler tarafından temel ihtiyaçlara yönelik hizmetler planlanmakta; ev bulma, yiyecek-içecek ihtiyacını karşılama, ulaşımı sağlama, iş bulma, eğitime devam etmelerini sağlama, ruh sağlığının korunması için gerekli birimlerle koordinasyon hâlinde çalışılmaktadır.

High Scope Yaklaşımı

High Scope yaklaşımında öğretmenler yaratıcı ifade becerisi, dil ve okuryazarlık, sosyal etkileşim, psikomotor gelişim, müzik, sıralama ve sınıflama becerileri, sayılar, zaman ve mekân kavramları gibi temel deneyimleri kazandırmak amacıyla iki öğretmen olarak çocuklarla birlikte çalışır.

Yaklaşımın en temel taşlarından biri aile katılımıdır. Ev ziyaretlerinin de içinde bulunduğu aile katılımı çalışmaları aile ve çocuk hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmak açısından önemlidir.

High Scope programı bir günü planlama zamanı, çalışma zamanı, toplanma zamanı, değerlendirme zamanı, küçük grup zamanı, büyük grup zamanı, bahçe zamanı gibi çeşitli etkinlik zamanlarına böler.

Planlama Zamanı: Günün başında yaklaşık 15 dakikalık bir zaman dilimidir. Çocuklar hangi etkinlik köşesinde, ne çeşit materyalle, nasıl bir şey yapacağına karar vererek bunu öğretmeni ve diğer arkadaşlarıyla paylaşır.

Çalışma Zamanı: Çocuk planladığı çalışmaları uygulamaya koyar. Bu aşamada çocuklar yaklaşık 45-50 dakika boyunca kararlaştırdıkları çalışmaları yapmaya koyulur. Bu süreçte öğretmen çocukların bilgiyi nasıl topladıklarını, akranlarıyla nasıl bir etkileşim içinde olduklarını, problemleri nasıl çözdüklerini gözlemektedir.

Toplanma Zamanı: Çalışma zamanı sona erdiğinde çocuklar malzemeleri yerlerine kaldırır, yarım kalan çalışmalarını daha sonra devam etmek üzere uygun köşede muhafaza eder. Dağılan ve kirlenen köşeler ve masalar çocuklar tarafından temizlenir.

Değerlendirme Zamanı: Bu zamanda çocuklar kendi deneyimlerini gözden geçirerek elde ettikleri kazanımları öğretmenlerinin ve diğer arkadaşlarının rehberliğinde değerlendirme şansı yakalamaktadır.

Küçük Grup Zamanı: Çocuklar gruplara ayrılarak bir öğretmenin rehberliğinde kendilerine sunulan malzemeler eşliğinde değişik etkinlikler yapmaktadır. Burada çocukların aktif katılımı, düşüncelerini ifade etmeleri, açık uçlu sorulara cevap verebilmeleri önemlidir.

Büyük Grup Zamanı: Tüm çocukların katılımıyla etkinlikler yürütülmektedir. Şarkı söylemek, müzik aleti çalmak ya da kurallı oyun oynamak gibi.

Bahçe Zamanı: Çocukların bahçeye çıkarak çeşitli oyunlar oynadıkları bir zaman dilimidir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde Öğretmen Yetiştirme

Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarına çeşitli kriterlere göre kabul edilen öğrenciler, mezun olmak için yine bazı şartları yerine getirmek zorundadır. Mezun olanlara "geçici" öğretmenlik sertifikası verilir. 4 aşamalı sözlü bir sınavdan geçtikten sonra 1 yıllık sözleşme ile mesleğe başlarlar. İlk yıllarda yeteneği ve bilgisi sürekli olarak takip edilir ve rapor tutulur. "Sürekli" sertifika alabilmek için bazı koşullar yerine getirilmelidir. Sürekli sertifika koşulları ise;

• En az 30 kredi-saatlik eğitim ve öğretim alanında master derecesine sahip olmak
• Bir yıl tam gün öğretmenlik yapmak ve tavsiye mektupları getirmek
• Ulusal öğretmenlik sınavında başarı sağlamak

Bazı eyaletlerde ilk 5 veya 10 yıl içerisinde eğitim alanında yüksek lisans yapma şartı vardır.

Avustralya’da Eğitim

Avustralya'da eğitim yetkileri federal hükümet ile federatif devletlerin hükümetleri arasında ve eyaletlerin arasında paylaştırılmış bir federatif devlettedir. Eğitim sınırları her eyalette farklıdır ve eyaletler arasında farklılıklar bulunmaktadır. Her eyalet farklı eğitim düzeyleri için uygun gördüğü amaçları zaman zaman kendisi düzenler.

Avustralya'da Okul Öncesi Eğitim

Avustralya'da zorunlu eğitime başlama yaşı altıdır. Zorunlu eğitimden öncede büyük çoğunluk okul öncesi kurumlarına devam eder. Okul öncesi eğitim merkezlerine genellikle dört yaşındaki çocuklar kaydedilir. Bu okullarda günde iki devre olarak iki ya da üçer saatlik eğitim verilir.

Okul öncesi eğitim eyalet ve bölgelerde zorunlu değildir. Ancak devlete bağlı olan, devlete bağlı olmayan, toplum merkezli anaokulları, toplum merkezli gündüz bakım evleri ve kâr amaçlı özel merkezlerde eğitim imkânları sunulmaktadır. Devlete bağlı anaokulları genellikle ilköğretim sistemi içerisindedir.

Okul öncesi öğretmenleri de çocuklar için belirli amaç ve hedeflere ulaşma yolunda belirli ve planlı bir çalışma hazırlar. Bu amaç ve hedefler şunları içerir:

• Okul öncesi okuma-yazma ve aritmetik performansını geliştirmek,
• Çocuğun gelişimin izlenmesi ve uygun okul ortamlarında öğrenmelerine destek olmak,
• Aktiviteleri belirlemek ve çocuğun yaşına uygun olanları sunarak çocuğun yeteneklerini geliştirmek,
• Formal ve informal eğitim programlarına katılım ile çocukları bilişsel, sosyal ve psikolojik açıdan gelişimlerine destek olmak.

Buna rağmen Avustralya'da okul öncesi eğitimin çıktılarının değerlendirilmesi ve değerlendirilmemesi gerektiğini savunan gruplar bulunmaktadır.

Değerlendirilmemesi gerektiğini düşünen kişiler şu savunmaları yapmaktadır;

• Oyun ölçülebilir bir varlık değildir.
• Ölçme küçük bir çocuğun kendiliğinden sihirli oyununu ele geçiremez.
• Bir çocuk ve eğitimci arasındaki ilişkiyi sayılarla belirtmek oldukça güçtür.
• Erken çocukluk eğitiminde ölçülebilen becerilere odaklanılıp ölçülemeyen yetenekler göz ardı edilebilir.
• Çocukları etiketlemek için çok erkendir ve bu onların üretkenliklerine ket vurabilir.
• Ölçüm sonuçları zaten yoğun bir programda olan personele baskı uygulayacaktır. Değerlendirilmesi gerektiğini düşünen insanlar ise şunları savunmaktadır.
• Ana okulları çocuk ve aile merkezli olmalıdır ve aileler çocuklarının amaçlanan öğrenme çıktılarına ulaşacağını garanti altına almaya ihtiyaç duyar.
• Öğrenme çıktıları çocuğu merkeze alarak değerlendirilebilir.
• Bireysel ihtiyaçların küçükken ölçülmesi daha iyidir.
• Çocuğun çıktılarının değerlendirilmesi ile okul öncesi ve ilköğretim arasında bir köprü kurulur.
• Değerlendirme ile öğretmenin öğrenci üzerindeki sorumluluğu artacaktır.

Avustralya'da Öğretmen Yetiştirme

Avustralya'da öğretmen eğitimi üniversitelerde ve özel okullarda verilmektedir. Birçok eyalet ve bölge en az dört yıllık üniversite eğitimini hizmet öncesinde zorunlu tutar. İlköğretim ve alt ortaöğretim öğretmenlerinin eğitimi Avustralya eğitim sisteminde büyük bir yere sahiptir ve öğrenciler uzun süre eğitim alır. Öğretmen yetiştiren enstitülerin birçoğu devlete bağlı olmakla birlikte az sayıda özel kolejler de öğretmen eğitimi yapmaktadır. Bu özel kolejlerden bir kısmı dinî otoritelere bağlıdır.

Öğretmen yetiştirme programları genellikle aşağıda ki üç ana başlıktaki dersler ve uygulamalar üzerine kurulmuştur:

• Profesyonel çalışmalar (öğretmenlik kariyeri için gerekli olan teorik bilgi ve beceriler)
• Müfredat çalışmaları ( konu bilgisi ve pedagojik bilgiler)
• Uygulama eğitimleri (12 ve 20 hafta süreyle devam eden stajlar)

Tüm programlar kültürler arası farkındalık, özel eğitime ihtiyaç duyulan çocukların eğitimi ile ilgi ve iletişim teknolojilerini kapsar.

İsrail'de Eğitim

Zorunlu eğitim 5 ila 15 yaş arasını kapsar ve ücretsizdir. Programların çoğunun sponsoru yerel makamlardır. Ancak 2 yaşından itibaren 3 ila 4 yaşındaki çocukların neredeyse tamamı okul öncesi kurumlarından birine devam eder.

Okul öncesi eğitimin temel amacı, çocukları her yönden iyi bir vatandaş olarak yetiştirmektir. Eğitim Bakanlığı, 3-6 yaş çocukları için devlet anaokulları sistemini kurmuştur. Buna paralel olarak, 0-5 yaş çocukları içinde birçok özel kreş kurulmuştur. Günlük bakım merkezleri ve kreş oyun grupları genel olarak 3 yaşın altındaki çocukları kapsamakla birlikte 5 yaşına kadar olan çocuklara da hizmet vermektedirler.

Okul öncesi eğitim için İsrail'de değişik türde eğitim sistemleri vardır:

• Bebekler ve küçük çocuklar için ev bakımı veren merkezler
• Belediyeye ait günlük bakım merkezleri
• Günlük bakım merkezleri
• Zorunlu okul öncesi eğitim kurumları

Ayrıca İsrail'de ülkemizde bulunan okul öncesi kurumlarından farklı olarak Kibbutz Anaokulları bulunmaktadır. Kibbutz anaokulları gelişimsel sonuçları açısından doğumdan yetişkinliğe kadar çocukların bakımı ve eğitiminden sorumlu kolektif yerleşme alanlarındaki anaokullarıdır.

İsrail'de Okul Öncesi Eğitim ve Öğretmen Yetiştirme

İsrail'de öğretmen yetiştirmek için akademik kolejler bulunmaktadır. Buradaki öğrenciler erken çocukluk eğitimi, ortaokullar ve özel eğitim grubu çocuklarına öğretmenlik yapmak için eğitim alır. 4 yıl süren bu eğitim sürecinde öğretmen adaylarına erken çocukluk alanında ve eğitim bilimleri konularında eğitim verilir. Öğrenciler mezun olduktan sonra diplomanın yanında sertifika da alır. Ayrıca akademik kolejlerin yanı sıra akademik olmayan kolejlerde bulunmaktadır. Buralarda eğitim 3 yıldır. Mezun olanlar diploma almazlar sadece öğretmen sertifikası alır.

Okul öncesi öğretmenleri, Eğitim Bakanlığına bağlı olan Öğretmen Eğitim Kolejlerinde eğitim görür. Eğitimleri sonucunda aldıkları diploma ana okulu ve ilkokulun ilk iki yılında çalışma olanağı sağlar.

İsrail'de bir günlük okul öncesi eğitim programı ise aşağıdaki gibidir:

• Okula Geliş
• Serbest Etkinlikler: Çocuklar bilgisayar, sanat, bilim ve problem çözme etkinliklerinden seçim yapmaktadır.
• Etkinlikleri Planlama: Yoklama alınarak, o gün neler yapılacağı çocuklarla birlikte kararlaştırılmaktadır
• Dil Etkinlikleri: Müzik, sanat, drama ve oyunlarla dil çalışmaları yapılmaktadır.
• Kahvaltı
• Matematik Çalışmaları: Gruplama, ölçme, hesaplama, sayma, toplama ve çıkarma, yaratıcı düşünmeye fırsat veren çalışmalara yönelik faaliyetlere yer verilmektedir,
• Yazı Çalışmaları: Harfleri öğrenme çalışmaları yapılmaktadır.
• Açık Hava Etkinlikleri: Her gün okul dışına geziler düzenlenmektedir.
• Hikâye Okuma: Öğretmen ya da okuma bilen çocuklar diğerlerine hikâye okumaktadır.
• Öğle Yemeği
• Sanat Çalışmaları: Genellikle gruplarla proje çalışmaları yapılmaktadır.
• Eve Gitmeye Hazırlık