Ünite 4: Dramada Kullanılan Teknikler

Dramada Tekniklerin Önemi ve Teknik Kullanmanın Amaçları

Drama çalışmalarında bulunması gereken bir drama liderinin yanı sıra dramayı yöntem olarak kullanacak eğitimciler de olabilir. Bu drama lideri ya da eğitimcilerin belirlediği amaçlara ulaşmak için yararlanabileceği yöntem ya da teknikler vardır. Lider hangi tekniği hangi amaçla kullandığını bilmelidir. Dramada doğaçlama tekniği çok önemlidir. Lider amacına uygun katılımcıların yaşları, gelişim düzeyleri, ilgileri, gereksinimleri ve hazır bulunuşluğuna göre drama sürecinde kullanacağı teknikleri tercih etmelidir. Altınova, dramada teknik kullanımının amaçlarını şu şekilde sıralamıştır;

• Teknikler canlandırmalara bir sanat formu vermek amacıyla kullanılabilirler.
• Teknikler drama sürecine yeni bilgiler eklemek için kullanılabilir.
• Teknikler sürece ilgi çekmek, merakı ayakta tutmak daha sonra ne olacak hissi uyandırmak için kullanılabilir.
• Teknikler süreç için bir odak bulmayı kolaylaştırmak amacı ile kullanılabilir.
• Teknikler sürecin gidişatını değiştirmek amacı ile kullanılabilir.
• Teknikler sorunu çözmede etkili birer araç olarak görev yapabilirler.
• Teknikler süreci monotonluktan çıkarmak için kullanılabilir.

Dramada Teknik Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Faktörler

Drama sürecinde monotonluktan kurtulma, aktif katılımı sağlama, bilginin kalıcı olmasını sağlama ve çatışmanın çözülmesi gibi amaçlarla tekniklerden yararlanılmaktadır. Altınova liderin drama planlarını yaparken tercih edilecek teknikleri belirlerken dikkat etmesi gereken faktörler üzerinde çalışılmış ve aşağıdaki faktörleri ortaya koymuştur;

• Tekniklerin yapıları birbirinden farklıdır ve bu yapılar dikkate alınarak tekniğin sürecin neresinde kullanılacağına karar vermek gerekmektedir. Dramanın farklı aşamalarında kullanılan tekniklerin içerik be yapı olarak birbirinden farklı olması söz konusu olabilir. Ayrıca, yeni bir grubun başlangıç aşamasında kullanılan teknikler daha çok tanışma, grup dinamiği oluşturma, uyum ve güveni sağlamaya yönelik teknikler olurken, ilerleyen aşamalarda belirli bir konunun derinlemesine işlenmesinde, sonlandırılmasında farklı teknikler tercih edilebilir.
• Teknikler drama sürecinde hiçbir zaman amaç değildir, amaca giden yolda araç olarak kullanılırlar. Tekniklerin grup sürecine yön vermek, grubu belli bir odağa çekmek, grup sürecini hızlandırmak ve grup üyelerinin ihtiyaçlarına cevap vermek için kullanıldığı unutulmamalıdır.
• Her bir tekniğin hangi amaçla kullanıldığının bilinmesi drama sürecine katkı sağlar. Bir drama çalışmasında ne kadar sayıda teknik kullanılacağı, tekniklerin nasıl kullanılacağı ve hangi amaca ya da amaçlara hizmet edeceğinin farkında olunmalıdır. Grubu oluşturan bireylerin özellikleri de tercih edilecek teknik ya da teknikler üzerinde etkili olacaktır. Bu nedenle her grubun birbirinden farklı olduğu her grubu oluşturan bireylerin de birbirinden farklı olduğu unutulmamalı ve süreçte kullanılacak tekniklerde bu farklılıklar dikkate alınmalıdır.
• Teknik kullanmada herhangi bir eğitsel amacın olmaması sırf kullanmış olmak için süreçte bazı tekniklere yer verilmesi sürecin etkili geçirilmesinin önünde bir engel olacaktır. Teknikler katılımcıların gereksinimine, hazır bulunuşluğuna, işlenecek temanın içeriğine ve liderin becerisine göre belirlendiği zaman fazladan teknik kullanımı söz konusu olmayacaktır.
• Teknikleri sadece kitaplardan okumak ya da başka bir liderden duymak yeterli değildir. Liderinin o etkinliği bizzat yaşamış olması gerekir. Tekniği yaşantı yoluyla öğrenen lider bu tekniğin ne işe yaradığını, hangi duyguları harekete geçirdiğini ve hangi konularda farkındalık kazandırdığını ya da hangi kazanımlara ulaşılmasında katkı sağlayabileceğini daha etkili bir şekilde yordayabilir.

Liderin burada belirtilen faktörleri dikkate alarak drama planlarında tekniklere yer vermesi daha etkili drama süreçlerinin yaşanmasına katkı sağlayacaktır. Bu nedenle drama liderinin ya da çocuklarla drama çalışmaları yapan eğitimcilerin tekniklerle ilgili hem teorik hem de uygulamaya yönelik yeterli donanımlara sahip olması gerektiği düşünülmektedir.

Dramada Kullanılan Teknikler

Dramada teknik kullanımının neden önemli olduğu, teknikleri kullanırken nelere dikkat edilmesi gerektiği ile ilgili açıklamalardan sonra dramada kullanılan teknikleri de tanımak yerinde olacaktır. Liderin daha önce de belirtilen dikkat etmesi gereken faktörleri göz önünde bulundurarak kullanması gereken teknikler vardır bu teknikler aşağıda yer almaktadır.

Rol Oynama: Rol oynama drama çalışmalarında iki temel teknikten biridir. Rol oynama, drama sürecine katılan çocukların başka bir kimliğe, canlı ya da cansız varlığa bürünerek, onun olası duygu, düşünce ve davranışlarını anlayıp yansıtmak, oynamak anlamına gelmektedir. Isınma çalışmalarından itibaren rol oynama başlar ve tüm drama sürecinde sıklıkla bu teknikten yararlanılır. Rol oynama grubun değil bir katılımcının yaptığı etkinliktir.

Doğaçlama: Dramada kullanılan iki temel teknikten bir diğeri ise doğaçlamadır. Dramada birkaç teknik dışında hangi teknik uygulanırsa uygulansın hemen hemen her tekniğin sonu doğaçlamaya bağlanmaktadır. Dramada doğaçlama iki şekilde uygulanmaktadır.

1. Roller ya da çıkış noktası gibi belli konulara karar verip sonucu ön görülmeden oynanan doğaçlamalar: Belli bir hazırlığın yapıldığı doğaçlamalardır, sözler ezberlenmez.
2. Spontan doğaçlamalar: Kendiliğinden gelişmektedir.

Drama sürecinde doğaçlamalar grup ile yapılabileceği gibi tüm grupla da doğaçlama yapılabilir.

Liderin Rolde Olması: Liderin, grubun bir parçası olarak ve role girerek drama sürecine doğrudan katılmasıdır. Liderin role girmesi çocukların motivasyonunu arttırma konusunda önemlidir.

Rol Değiştirme: Drama etkinliği sırasında farklı rolleri oynayan çocukların, rollerin değiştirmeleri anlamına gelmektedir.

Rol İçinde Yazma: Çocukların, ele alınan içerik doğrultusunda ve canlandırılan roldeki kişinin ağzından rapor, mektup, kartpostal, çağrı yazısı, mahkeme karar yazısı, toplantı duyurusu vb. yazmalarıdır.

Rol Kartları: Lider bazen çocuklara rolüne girecekleri kişinin ya da varlığın özellikleri ya da bulunduğu ortam hakkında bilgilerin yazılmış olduğu rol kartlarını verir. Çocuklar kendilerine verilen kartlarda yazılanları dikkate alarak role girerler.

Dramatizasyon: Dramatizasyon, yazılı olsun ya da olmasın başı- ortası- sonu belli olan, bitmiş olan, çocukların kendilerinden fazla bir şey katamayacağı bir öykü ya da durumun olduğu gibi, değişiklik yapılmadan, aslına sadık kalınarak canlandırılmasıdır. Dramatizasyonda, yaratıcılık diğer tekniklere göre daha sınırlıdır. Öğreneni pasif olmaktan çıkarıp aktif hâle getirdiği için geçmişte etkili bir teknik olarak kullanılmıştır.

Sözsüz Oyun: Duygu ve düşünceleri söz kullanmadan ifade etmektir. Katılımcıların söz kullanmadan hareketlerle bir şeyi anlatması ya da oynaması şeklinde tanımlanabilir. Çocukların dikkatlerini vücut hareketlerine yoğunlaştırmaları açısından önemlidir.

Donuk İmge: Donuk imge dramada sıklıkla kullanılan tekniklerden biridir. Bu teknikte drama sırasında önemli bir oluşum gerçekleştirilirken liderin bir grubu durdurması ve grubun “o an” üzerine tartışması söz konusudur.

Fotoğraf Karesi: Grupta bulunan katılımcıların belirli bir anın fotoğraf karesini oluşturmaları ile gerçekleşen bir tekniktir.

Röportaj: Bu teknikte olaylar bir muhabir aracılığıyla aktarılır. Televizyonda farklı programlarda ya da gazetede farklı haber türlerinde röportajlar yapılabilir.

Geriye Dönüş: Dramada şimdiki durum, şu an önemli olmakla birlikte süreçte bazen geri dönüşler yapmak ulaşılmak istenen hedefe gitmede yardımcı olur.

Toplantı Düzenleme: Bir konu ya da bir olay ile ilgili toplantı düzenlenebilir. Lider drama sürecinde role girerek yapacağı bir toplantı ile süreci yönlendirebilir.

Dedikodu Halkası: Karakterin davranışları, grup içinde dedikodu yapılarak yorumlanır. Çocuklardan biri bir role girer katılımcılar ise girdikleri rol içinde bu çocuğun girmiş olduğu karakter hakkında aralarında konuşurlar.

Bilinç Koridoru: Drama sürecinde ana karakterin karşılaştığı herhangi bir ikilem ya da içinden çıkamadığı durum bilinç koridoru tekniği ile ele alınabilir. Ana karakter, çocukların oluşturduğu iki sıra arasında yürür ve bu sırada çocuklar kahramanın karar veremediği konuda kendi görüşlerini söylerler.

Duvardaki Rol: Drama sürecinde yer alacak olan ana karakterin resmi yapılır.

Düşünce Takibi: Bu teknik karakterin düşüncelerinin dışavurumunu sağlar.

Forum Tiyatro: Aslında başlı başına bir drama türü olmayıp bir tiyatro türüdür.

Liste Yapma: Drama sürecinde role girme süreci yönlendirme gibi durumlarda kullanılır.

Aradaki Boşluk: Çocuklar dramanın ilerleyen sürecinde karakterlerin birbirlerine olan yakınlık derecelerini göz önüne alarak düzenleme yapar.

Buz Dağı: Tahtaya veya kağıda buz dağı çizilir. Dramada ele alınacak soruna ait metinden alıntılar buz dağının üst kısmına ve alt metin çıkarımları buz dağının su altında kalan kısmına yazılır.

Mektup: Drama sürecine yeni bir düşünce, odak veya gerilim katmak amacıyla grubun tümüne veya alt gruplara lider tarafından mektup verilebilir.

Özel Mülkiyet: Bu teknikte çocuklar dikkatle seçilmiş eşyalardan yola çıkarak bir karakter yaratırlar.

Bitmemiş Nesneler: Bitmemiş nesnelerde, gruba tamamlanmamış yazı, resim veya şema sunularak onlardan bunu tamamlamaları veya bitmemesine sebep olan problemi çözmeleri istenir.

Sıcak Sandalye: Bu teknik drama çalışmasında yer alan bir karaktere verdiği bir karar ya da yapmış olduğu bir davranıştan dolayı sorular sorulması biçiminde ilerlemektedir.

Resim Yapma: Çocuklar drama sürecinde ele alınacak ortam karakterler ve olay ile ilgili hep birlikte ya da küçük gruplar halinde ya da tek başlarına yapabilirler.

Yaşam Çemberi: Parçalara bölünmüş kağıtların her birine karakterin evi, ailesi , sosyal yaşamı, okul yaşamı ile ilgili bilgiler yazılır. Bu şekilde karakterin yaşamıyla ilgili bilgiler oluşturulur.