Ünite 8: Suç ve Sapkın Davranışlar

Sapkın Davranış ve Suç

Toplumun büyük çoğunluğu tarafından benimsenen normlara karşı çıkmak ve uyumsuz davranmak sapkın davranış olarak kabul edilmektedir. Trafikte hatalı sollama ya da aşırı hız sonucu meydana gelen maddi hasarlı kazalar sonucu ölüm veya yaralanmalar, hırsızlık, yolsuzluk, cinayet ve toplumun huzurunu bozan tüm şiddet olayları sapkın davranışlara örnek olarak verilebilir. Suç, bir yasayı ya da kuralı çiğneme eylemidir. Dolayısıyla sapkınlık kavramı suç kavramından daha geniş bir kavramdır ve her sapkın davranış suç olarak değerlendirilmemektedir. Örneğin toplum içerisinde kabul gören birçok örf ve âdete aykırı davranmak suç olarak nitelendirilememekte fakat bu tür davranışlar birer sapkınlık olarak ifade edilebilir.

Suç ve Nitelikleri

Suç, toplum halinde yaşama şartlarına yönelmiş her türlü yasa dışı saldırı olarak tanımlanmaktadır. Suç aşağıda belirtilen üç unsuru kapsamaktadır:

a) Bütün grup veya grup içinde siyasal bakımdan önemli olan küçük bir alt grup tarafından takdir olunan bir değer,
b) Toplumun diğer bir parçasının oluşturan küçük grubun, kültürel bakımdan diğer grup ile çatışma halinde bulunması dolayısıyla, söz konusu değeri ya hiç takdir etmemesi veya az takdir etmesi ve böylece o değeri tehlikeye sürüklemesi,
c) Değeri takdir etmeyenlere karşı usulünce uygulanan cebir yoluna başvurulmasıdır.

Bir davranışın suç olabilmesi için toplum tarafından suç olarak tanımlanması gerekir. Bu durum zaman, toplum ve kültürler arasında farklılık gösterebilmektedir.

Yapılan suç tanımlarından sonra suçun niteliklerini ele almak gerekmektedir. Suç, evrensel ve genel bir olaydır. Suç tarih boyunca var olmuş ve ileride de var olmaya devam edecektir. Suçu oluşturan fiiller zaman ve ortama göre değişkenlik gösterir. Yani göreceli bir kavramdır. Eskiden suç sayılan bazı eylemler bugünün şartlarında suç sayılmamaktayken bugün suç sayılan eylemler geçmişte ahlak dışı eylemler olarak nitelendiriliyordu. Örneğin kapalı alanlarda sigara kullanımı suç değilken bugün suç sayılmaktadır. Tüm kriminologların üzerinde anlaştıkları temel nokta suçun politik süreçlere dayanan yasal bir kavram olduğudur. Her suç, işlenişinde, onu işleyenin kişiliğine bağlı nitelikler gösterir.

Suçun kaynağına ilişkin açıklamalarını bireysel düzeyde yapan kuramcılar iki kutupta yer almaktadır. Bunlardan ilki suçlu davranışa neden olunmadığı, fakat suçun insanın özgür iradesinin sonucu olduğudur.

Suçun kaynağına ilişkin bireysel düzeydeki ikinci durum suçlu davranışının özgür seçimi yerine onun ortaya çıkmasına neden olduğunu savunan kuramcılara aittir.

Kriminoloji

Kriminolojinin Türkçe karşılığı ‘’Suç Bilimi’’dir. Yani ceza hukukunun dayattığı davranış biçimleriyle ilgilenen bir bilim dalıdır. Kriminologlar, suçun ölçülmesi ile ilgili teknikleri, suç ortamlarındaki eğilimler ve toplum içerisindeki suçun azaltılmasına yönelik politikalarla ilgilenmektedirler. Alanyazına bakıldığında kriminolojinin çeşitli tanımlarının var olduğu görülmektedir.

Heskell-Yablonosky. Kriminolojinin suç ve suçların bilimsel incelemesi olduğunu ifade eder ve inceleme alanı olarak da şunları gösterir:

a) Suçun niteliği ve miktarı,
b) Suçun ve suçluluğun nedenleri,
c) Ceza hukukunun gelişmesi ve ceza adaletinin yerine getirilmesi,
d) Suçun özellikleri,
e) Suçun ıslahı,
f) Suçluluk biçimleri,
g) Suçun sosyal değişme etkileri.

Geniş anlamda kriminoloji iki büyük gruba ayrılır. Birinci büyük grupta aşağıdaki alt gruplar yer almaktadır.

a) Suç Antropolojisi: Bu dal suçluyu, organik yapısı bakımından inceler ve verasete ilişkin biyolojik, anatomik ve fizyolojik etmenleri söz konusu eder.
b) Suç Psikolojisi: Suçun oluşmasına neden olan ya da gelişmesini sonuçlayan ruhi olayları, mekanizmaları inceler.
c) Suç sosyolojisi: Suçu sosyal bir olay olarak ele alır; sosyal kimlik taşıyan ve suça sebep olan etmenleri araştırır.
d) Suç Psikiyatrisi: Anormal ve akıl hastası suçluları inceler; akıl hastaları ile suç arasındaki ilişkileri belirler.
e) Penoloji: Cezaların ve güvenlik tedbirlerinin menşe ve gelişmelerini açıklar, bunların ne derece etkili olduklarını araştırır.

İkinci büyük grubu Uygulayıcı Kriminoloji oluşturmaktadır.

a) Suç Siyaseti: Suçları önlemek için devletin yerine getirmesi gereken faaliyetlerden söz eder.
b) Suç Profilaksisi: Toplumun; suçluluğun sosyal, ekonomik etmenlerini önlemek ya da azaltmak veya yok etmek için başvurduğu bütün araçları inceleyen bilgi dalıdır.
c) Kriminalistik ya da Bilimsel Polis: Suçluların ortaya çıkarılmasını sağlamak için başvurulan fenni araçları inceler.

Suçu Açıklayan Kuramlar

Sapkın davranışların nedenlerini açıklayan yaklaşımlar toplumlar arasında, hatta aynı toplum içerisindeki küçük gruplar arasında farklılık gösterdiği gibi geçmişten günümüze kadar da çeşitlilik göstermiştir.

Biyolojik Kuramlar

İnsanların suç işleme eğilimleri ve bunların nedenleri geçmişten beri cevabı aranan bir soru olmuştur. Geçmiş yüzyıllarda bir kısım araştırmacı, bazı insanların biyolojik olarak suçlu olduğuna inanıyorlardı. Bu suçlu tiplerinin evrim teorisinin etkisiyle anatomik özelliklerine göre belirlenebileceğini düşünüyorlardı. Hatta bazı bilim adamları insanların fiziksel yapısına göre suça eğilimli olup olmadıklarının belirlenebileceğini belirtmişlerdir. İnsanların fiziksel yapısına göre hangi özellikteki insanların hangi tip suçları işleyeceğine ilişkin araştırmalar yapılmıştır.

Psikolojik Kuramlar

Psikolojik kuramlar sapkınlığın açıklanması için kişilik tipleri üzerinde yoğunlaşmaya dayanmaktadır. Bu kurama göre bireyler engellenmişlikle başa çıkabilme, kültürel norm ve değerlerle olumlu bir biçimde kendini özdeşleştirebilme becerisine sahiptirler. Hem biyolojik hem de psikolojik kuramlar sapkın davranışların toplumdan değil; bireyde yanlış olan bir şeylerden kaynaklandığını varsaymaktadır. Bu yaklaşımlarda suçun, bireyin kontrolü dışında ya bedeninde ya da zihninde yerleşik olan etkenlerce çıkarıldığı düşünülmektedir. Suçu açıklayan biyolojik ve psikolojik kuramlar pozitivisttir. Psikolojik kuramların açıklayıcılığı kısıtlıdır. Çünkü birçok suç, normal kabul edilen bireyler tarafından işlenmektedir. Dolayısıyla sapmanın toplumsal boyutunu ihmal eden her türlü kuram eksik kalacaktır.

Sosyolojik Kuramlar

Suçu açıklayan bu kuram içerisinde; fonksiyonalist kuramlar, alt kültür kuramları, etkileşimci kuramlar, çatışma kuramları ve kontrol kuramları yer almaktadır.

Bu kuramların ortak yönleri şöyle açıklanabilir:

a) Suç bütün toplumlarda görülür ve toplumsal açıdan yararlı olabilen fonksiyonları vardır. Bu fonksiyonlar çözümlendiğinde suç daha iyi anlaşılabilecektir.
b) Suç çatışmaya bağlıdır. Sosyal tabakalar, çıkarlar ve özellikle ekonomik çıkarlarla ilişkilidir.
c) Toplumun içindeki gerilim, zorlanma ve stresle ilgilidir.
d) Modern kent yaşamıyla güçlü biçimde ilişkilidir.
e) Suç günlük yaşam durumlarında öğrenilir.
f) Grup değerlerine ve yasalarına uyma ilkesine bağlılığın azlığından kaynaklanır.

Fonksiyonalist Kuramlar

Sapmaya ilişkin çözümlemesine bireyden çok bir bütün olarak toplumdan başlar ve sapmanın kaynaklarını toplumun doğasında arar. Toplumsal durumlar birey üzerinde baskı yoluyla bireyi sapma davranışına yöneltir. Bu yaklaşım kültüre ve sosyal yapıya olan güçlü vurgusuyla oldukça sosyolojik niteliktedir. Fonksiyonalist kuramı savunan bazı kuramcılar sapmayı bütün toplumların gerekli bir parçası olarak görmüşlerdir. Polis ve mahkemeler gibi sosyal kontrol mekanizmalarını gerekli bulurken belirli düzeyde sapmanın olumlu fonksiyonları olacağını da savunmuşlardır.

Fonksiyonalist kuramlar şunlardır:

a. Durkheim’ın Kuramı
b. Merton’un Yapısal Gerilim Kuramı
c. Alt Kültür Kuramları

Etkileşimci Kuramlar

Bu kuramda sorulan temel soru ‘’davranışın ilk kez nasıl sapkın diye tanımlandığı ve neden belirgin gruplar sapkın diye etiketlenirken ötekilerinin böyle etiketlenmediğidir’’ Bu kurama göre sapkınlığın gerçek yapısını anlamak için, sapkın olarak etiketlenmenin nedenlerinin ortaya çıkarılması gerektiğidir.

Bu kurama göre suçla ilgili birincil ve ikincil sapma ayrımı yapılması gerektiği düşünülmektedir. Birincil sapma bireyin normları ihlal ederek toplumda sapkın olarak görüldüğü ancak bireyin kendisi için sapkın etiketini benimsemediği durumu ifade eder. İkincil sapma, sapkınlık iddiasını ve etiketini kişinin içselleştirmesidir.

Etkileşimci kuramlar;

a) Etiketleme (yaftalama) Kuramı
b) Chicago Yaklaşımı
c) Sosyal Öğrenme Kuramları

gibi kuramları kapsamaktadır.

Çatışma Kuramları

Çatışma kuramının temel motifi, sosyal ve ekonomik gücün suça etkileri, kişi ve grupların davranışlarını belirleme ve kontrol etme yeteneğini tanımlamaktadır. Bu kurama göre adaletsiz güç dağılımı çatışmayı yaratır ve çatışma güç için rekabette köklenmiştir. Çatışma kuramına göre suç kavramı güçlüler tarafından tanımlanmıştır. -

a) Yeni kriminoloji
b) Sol gerçeklik

Kontrol Kuramları

Kontrol kuramları bazı kaynaklarda ‘’sosyal bağlantı’’ kuramları olarak gruplandırılmıştır. Bu kuramlarla ilgili çalışmalar aşağıda sıralanmıştır.

a) Nye’nin kontrol kuramı
b) Travis Hirschi’nin sosyal kontrol kuramı
c) Sağ gerçekçilik
d) Kırık camlar kuramı

Suç Türleri

Suçlar altı başlık altında aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

a) Şiddet suçları: Bir başka bireyin bedenine zarar veren veya zarar verme tehdidinde olan suçlardır. b) Mala yönelik suçlar: Bir bireyi malından mahrum etmeye yönelik suçları kapsar.
c) Uyuşturucu suçları: Bu suçlar bağımlılık yapan zararlı maddelere sahip olmayı veya onların satışını yapmayı içermektedir.
d) Çocuk suçluluğu: Kriminolojideki önemli suçlardan biridir.
e) Diğer tüm suçlar: Bu başlık altında yasadışı kumar, fahişelik, sarhoşluk, başıboş gezme gibi mağduru olmayan suçları içermektedir. Bunun yanı sıra mağdurlu suçlar ,iftiracılık, kalpazanlık ve yalancı tanıklık da bu kategorideki suçlara dahildir.

Profesyonel Suçlar

Yasal olmayan faaliyetlerin bir meslek haline gelmesini ifade eden suçlardır. Bu suçu işleyen suçlular yaptıkları suç faaliyetleri üzerinde uzmanlaşırlar. Bu suçu işleyen gruptaki bireyler suçla ilgili teknik vasıfları öğrenerek işin önemli bir parçasını oluştururlar.

Organize Suçlar

Organize suçun erişimi dünyanın pek çok ülkesinde hissedilmektedir, ancak tarihsel olarak birkaç ülkede özellikle güçlü olmuştur. Amerika’da organize suç, otomobil sanayii gibi önemli geleneksel sektörlerin hepsine rakip olabilecek kadar büyük bir iştir. Ulusal ve yerel suç örgütleri, kitle tüketimi için yasadışı mal ve hizmetler sağlarlar. Yasadışı at yarışları, piyangolar ve spor karşılaşmaları ABD’de örgütlü suçun en büyük kazanç kaynağıdır.

Organize suçların en belirgin özellikleri gizlilik, şiddet, yolsuzluk, süreklilik ve hızlı değişime ayak uydurabilmektir. Kaçakçılık, yasadışı kumar oynatmak, uyuşturucu ticareti, fuhuş, büyük ölçekli hırsızlıklar ve koruma için para haraç almak organize suçlara örnek olarak verilebilir.

Bazı ülkelerde organize suç yapısal farklılıklar gösterebilmektedir. Örneğin İtalya ve Amerika’daki mafya tipi Almanya’da aynı biçimde ortaya çıkmamaktadır.

Beyaz Yakalı Suçlar

Orta, ya da orta üstü sınıflar tarafından işlenen suçlardır. Vergi kaçırma, yasadışı satışlar, menkul ve gayrimenkul sahtekârlığı, zimmete para geçirme, tehlikeli ürünlerin üretim ve satışı ve yasadışı olarak çevreyi kirletmenin yanı sıra doğrudan hırsızlık gibi pek çok suç beyaz yakalı suçlar kapsamında değerlendirilmektedir.

Siber Suç

Diğer bir adıyla ‘’bilim suçu’’ olarak tanımlanan siber suç, ‘’internet ve bilgisayar kullanılarak gerçekleştirilen yasadışı eylemleri kapsamaktadır.

Teknolojiye dayanarak işlenen dokuz tür suç bulunmaktadır. Bunlar:

a) Telekomünikasyon sistemlerine yasadışı biçimde girilmesi,
b) Bilgisayara dayalı sistemleri kırmak ve bilgisayar virüsleriyle ciddi güvenlik sorunlarının oluşturulması,
c) Telekomünikasyon hizmetleri üzerinden hırsızlık ve yasadışı işlerin yürütülmesi,
d) Yazılım, film ve CD gibi malzemelerin kopyalanması ile telif haklarının çiğnenmesi,
e) Siber uzayda pornografi ve şiddet içerikli yayınların yapılması,
f) Tele pazarlama sahtekârlıklarının yapılması,
g) Elektronik fon transferleri suçları,
h) Geliştirilmiş şifre çözme sistemleri ve yüksek hızlı veri transferleri ile yasa uygulayıcı kuruluşların suç etkinlikleri hakkındaki bilgilerine ulaşılmasıdır.