Ünite 4: Kamuoyunun Dış Politika Üretim Sürecine Etkisi

Giriş

Kamuoyu Neden Önemlidir?

Kamuoyu özellikle dış politika düzleminde çeşitli nedenlerden dolayı önem taşımaktadır: Birinci önemi, kamuoyunun karar alıcılara yetki verip yetki almasıdır. İkinci önemi, kamuoyunun karar alıcıların hayatlarını kolaylaştırabilmesi ya da zorlaştırabilmesidir. Son olarak kamuoyu dış politika sürecini etkileyebilir veya bu sürece yön verebilir.

Kamuoyu ile Karar Alıcılar Arasındaki İletişimin Boyutları

Kamuoyu ile karar alıcılar arasındaki iletişimin çeşitli seviyeleri bulunmaktadır. Burada dört farklı boyuttan söz edilebilir.

• Elitlerin ya da karar alıcıların kamuoyunun yönlendirmesi gerekliliği yaklaşımı. Bu yaklaşımda hükümetin, kararlarını meşrulaştırmak üzere kamuoyunu yönlendirmeye çalışması amaçlanır. (Elit kavramı, hükümet içerisindeki karar alıcılar öncelikli olmak üzere -örneğin Cumhurbaşkanı, bakanlar ve üst düzey danışmanlar- medya, akademi, sanat, sivil toplum ve iş dünyası içerisinde güç sahibi olan bireyleri de kapsamaktadır.)
• Kamuoyunun dış politika yapımı sürecinde sürekli değerlendirildiği yaklaşımı. Kamuoyu bir anlamda hangi dış politika kararının seçilebileceğine dair kısıtlamaları belirlemektedir.
• Kamuoyunun karar alıcıların hangi politikayı seçeceklerini doğrudan etkileyebileceklerini savunan yaklaşım. Bu yaklaşımda kamuoyu gerçek karar verici olarak değerlendirilebilir.
• Son yaklaşıma göre kamuoyu kararları etkileyebilmektedir fakat bu etkinin derecesi kamuoyunun bir politika hakkındaki desteğine göre şekillenebilir.

Demokrasi ve Kamuoyunun Etkisi

• Kamuoyunun politikalara etkisi çoğunlukla demokratik ülkelere has bir durum olarak nitelendirilir. Demokratik ülkelerde toplumlar siyasi konularda fikir ve değerlendirmelerini daha rahat yapabilirler ve beğenmedikleri konularda haklarını kullanabilirler (gösteri, yürüyüş vb.).
• Demokratik olmayan toplumlarda kamuoyunun dış politikalara etkisi sınırlıdır. Bu sınırların çerçevesi liderin uygulamak istediği dış politikaların içeriğine göre değişebilmektedir.

Demokrasi, Siyasi Yapı ve Kamuoyunun Önemi

Kamuoyunun dış politikaya etkisinin değerlendirilmesindeki en önemli unsur siyasi yapıdır. Kamuoyunun dış politikalara etkisinin farklı demokrasilerde değişiklik gösterdiğini ortaya koyan birçok akademik çalışma mevcuttur. Bu çalışmalar, karar alıcıların savaş ve çatışmaya yönelik kararlarında kamuoyunun caydırıcılığını daha fazla dikkate aldığını göstermektedir.

Başkanlık Sistemi

Başkanlık sisteminde siyasi güç dağılımı parlamenter sisteme oranla toplumun isteklerini savunmaya eğilim gösterir ve arzularını savunmaya daha isteklidir. Vatandaşın verdiği her oyun karşılığını bulamadığı başkanlık sistemindeki önyargı kamuoyunun sınırlı etki taşlayabileceğine yönelik olsa da, teoride bu sistemin halkın isteklerine, önceliklerine daha duyarlı olduğudur. Başkalık sistemindeki yarış iki baskın parti arasındaki rekabet tarafından yönetilir bu da seçimlerde yer alan küçük partilerin silinmesi anlamına gelmektedir.

Parlamenter Sistem

Bu sistem, başkanlık sisteminin aksine kamuoyu politikasının yönünü değiştirme konusundaki temel unsurlardan yoksundur. Tek partili hükümetlerin olduğu parlamenter sistemlerde başkanlık sisteminde olduğu gibi tek bir lidere bağlı olarak dış politika yapımı olabilir. Parlamenter sistemde çıkmaza girilmesi durumunda yapılabilecek alternatif, referanduma gidilmesidir.

Sonuç olarak bakıldığı zaman her iki sistemin de çeşitli avantaj ve dezavantajları olduğudur. En kötü durum ise çok partili hükümetlerin dış politika ve bunun içerisinde sınırlı seviyede kamuoyunun etki sahibi olabileceğidir. Daha sonra ise başkanlık sistemi gelmektedir. Olması en zor fakat olduğunda ise en avantajlı sonuçları doğurabilecek sistem ise tek partili hükümetlerin kurulduğu parlamenter sistemde meydana gelecektir.

Medya ve Dış Politika

Medya karar alıcılardan topluma ulaşacak bilginin geçtiği süreçleri kontrol ettiğinden dolayı, mevcut kontrol mekanizmasının çift taraflı olduğu söylenebilir.

• Bir yandan medya topluma verilecek bilgiyi üretirken kendi kaynaklarını kullanabilir ve hükümetin bilgi almasını sağlayabilir
• Öte yandan medya hükümetten gelecek bilgilere bağlıdır.

Yani medya bir yandan tarafsız olarak doğru haberleri topluma sunmakla yükümlü ikin diğer bir yandan devletin politikalarını yönlendirebilecek bilgileri ele geçirme arzusu içerisindedir.

Sosyal Medya

Günümüz küresel dünyasında insanlar ve toplumlar arsındaki mesafeler kısalmış hatta yok olmuş durumdadır. Facebook, Twitter, Youtube gibi sosyal medya unsurları aracılığıyla yazılı, görsel bir bilgi veya bir durum dünyanın herhangi bir yerine rahatlıkla ulaşabilmektedir. Bu sayede her bir birey gazeteci gibi olayları görüntüleyebilmekte ve gerçekleri ortaya koyabilmektedir. Bu durumun en güzel örneği; Arap baharı olarak adlandırılın süreçte gözlemlenmiştir. Bireyler sosyal medya üzerinden örgütlenerek diktatör rejimlere karşı demokratik protestolar düzenlemiş ve toplumu örgütlemişlerdir.

Medya Kamuoyunu Nasıl Etkiler?

Bu başlık altında birçok unsurdan söz edilebilir fakat bu konuda en çok altı çizilmesi gereken unsur televizyondur. Televizyonda kullanılan görüntüler aracılığıyla medya kamuoyunu en kuvvetli şekilde etkilemektedir. Televizyonda sunulan bilgilerin görsel olması bireylerin tutumlarına önemli olarak tesir eder. Medyanın bilgiyi sunuşu iki şekilde olabilmektedir:

• Sunulan bilginin taraflı olması ve görsel malzemenin içeriğinin ne olduğuna dayalıdır.
• Yanlış bilgilendirmeden ve bu doğrultuda kullanılan görsel malzemeden bahsedilebilir.

Konu dış politika olduğunda kamuoyunun medyaya olan bağımlılığı ve medyanın verdiği bilgiye bağımlılığı artmaktadır. Bu da bireylerin dış politikaları değerlendirmelerinin belirlenmesinde önemli rol oynar.

Medyanın Bilgi Sunarken Kullandığı Araçlar

Medyanın kamuoyu üzerindeki etkisinde dikkat edilmesi gerekli 2 önemli kavram vardır:

• Bunlardan birincisi “priming” tir. Medya bazı konuları dışarda bırakarak bazı konulara ise daha çok yer vererek kamuoyunun aklında belirli bir mesaj bırakabilir.
• İkinci kavram ise çerçeveleme yani “framing” tir. Framing, bilginin nasıl sunulduğuyla ilgilidir. Bilginin nasıl sunulduğu, hangi çerçeve içerisinde verildiği davranışları doğrudan etkileyebilir.

Medyanın Etkisi Üzerine Üç Farklı Model

Bireysel medyanın kitleleri nasıl etkilediği üzerine üç farklı modele yer verilmiştir;

Hipodermik Model

Medyanın verdiği bilginin doğrudan bireylerin içine işlemesine ve davranışlarını etkilemesine dayanır. Bu modelin savunduğu argüman medyanın doğrudan bireyleri etkilemesi ve yönlendirmesidir.

Asgari Etki Modeli

Bireylerin medyadan gelen bilgileri değerlendirecek hatta filtreleyecek bir takım eğilimlere sahip olduğunu varsayar. Yani birey medya karşısında tam anlamıyla savunmasız değildir. Dolayısıyla medyanın vatandaş üzerinde etkisi sınırlıdır.

İnce Etki Modeli

Medyanın gündem belirleme ve işleme etkisini araştıran çalışmalar vatandaşın üzerinde bıraktığı hassas etkiyi ortaya çıkarmıştır. Yani medya insanlara neyi düşünmesi gerektiğini direkt olarak söylemese de ne hakkında düşünmesi gerektiğini iletmektedir.

Demokratik Düzende Medya

Demokratik bir ülkede medyanın özgür olması ilk akla gelen unsurdur. İkici unsur ise medyanın ekonomik olarak özgür olmasıdır. Bu anlamda medya ekonomik güçler ve piyasa tarafından baskı altına alınmamalıdır. Bu özelliklerin karşılanması durumda medyanın bazı özellikleri taşıyacağı düşünülmektedir.

• Medya elitler ve vatandaş arasında arabuluculuk rolü üstlenecektir.
• Medya farklı görüşlerin de bildirildiği bir platform haline gelecektir.
• Devlet işlerini sürekli olarak kontrol etme imkânına sahip olmayan vatandaş medya aracılığıyla devlet işlerini takip edecek ve bulduklarını halk ile paylaşacaktır.

Medyanın haberlerin içeriklerini etkileyen temel özelliklerini üç ana başlık içerisinde toplayabiliriz.

• Medyanın şirketleşmesi
• Medyanın tek bir elde toplanması
• Medyanın holdingleşmesi

Kamu Diplomasisi

Kamu diplomasisi, diplomatik araçlarını bir başka devletin kamuoyunu etkilemek üzere kullanılmasını önerir. Burada amaç diğer devletlerin hükümetleriyle iletişime geçmektense direkt olarak halklarıyla iletişime geçilmesidir. Soğuk savaş döneminde Amerikalı siyaset yapıcılar ve akademisyenler tarafından ortaya atılan kavram, propaganda ve iletişim araçlarının kullanımıyla kamuoyunu etkilemeyi hedeflemektedir. Yumuşak gücün kullanımına oldukça uygun olan bu kavram bu sayede bir devletin diğer bir devlet üzerinde kendi çıkarlarına uygun ortam yaratmak üzere girişimde bulunması olarak tanımlanabilir. Buna örnek verilecek olunursa, yakın dönemde, özellikle 11 Eylül sonrasında ortaya çıkan küresel anti Amerikan imajını düzeltmek üzere yoğun bir şekilde kamu diplomasisinin kullanıldığı görülmektedir. Kamu diplomasisinin dolaylı bir amacı da bunu kullanan ülkelerin uluslararası güvenliğini artırmaktır. Eğer kamuoyu, kamu diplomasisi yapan ülkeye destek verecek olursa bu sayede toplumun kendisine gelebilecek olan tehditleri sınırlayacaktır. Kamu diplomasisinde farklı yöntemler kullanılmaktadır.

• Yazılı görsel basında olumlu haberlerin yayınlanması,
• Üst düzey ziyaretlerin gerçekleştirilmesi,
• Kültürel faaliyetler aracılığıyla toplumlar arasındaki bağların kuvvetlendirilmesi.

Kamu diplomasisi gelişmekte olan etkili diplomasi araçlarından biridir. Bu araç sayesinde devletlerarası ilişkilerin daha barışçıl ve kamuoyu üzerinden ilerlemekte olduğu söylenebilir.