Ünite 6: Dış Ticaret Finansman ve Devlet Destekleri

Finansal Kiralama (Leasing)

Finansal kiralama bir yatırım malının mülkiyeti finansal kiralama şirketinde kalarak, belirlenen kiralar karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesi ve sözleşmede belirlenen değer üzerinden kiracıya geçmesini sağlayan bir finansman yöntemidir. 2012 yayımlanan kanun çerçevesinde üçlü bir finansal ilişkiye dayalı olarak uygulanan leasing yönteminin esası, yatırımcıya, bir malın kullanım hakkının mülkiyet hakkından ayrılarak tahsis edilmesi ve bu sayede yatırımcıya peşin veya kısa vadeli finansman yükünden kurtarmaya dayalıdır.

Finansal Kiralamanın Unsurları: Bu unsuları şu şekilde sıralamak mümkündür:

-Kiralayan: Leasing işlemine konu olan ekipmanın hukuki mülkiyetini üzerinde taşıyan ve sözleşme ile önceden belirlenen kira ödemeleri karşılığımda kullanım hakkını kiracıya devreden taraftır.

-Satıcı: Leasing işlemine konu olan ekipmanı temin eden üretim veya pazarlama kuruluşudur.

-Kira: Kiracının kiralayana, leasing konusu ekipmanın kullanım hakkı için yaptığı ve sözleşme ile önceden belirlenen periyodik ödemelerdir.

-Sözleşme: Leasing işleminin dayanağı hukuki belge, sözleşmedir.

-Sözleşmenin süresi: Finansal kiralama sözleşmeleri aksi belirtilmedikçe 4 yıllık süre için düzenlenir.

-Sözleşmenin şekli tescili: Sözleşmeler noter huzurunda, düzenleme şeklinde imzalanır.

-Kiracı: Leasing işlemlerinde ekipmanın kullanım hakkını sözleşme ile önceden belirlenen kira ödemeleri karşılığında satın alan taraftır.

-Sigorta: Leasing şirketi kiralama konusu malları sigorta ettirmek zorundadır.

-Sözleşmenin sona ermesi (fesih- Haciz İflas): Sözleşme, normal olarak sürenin bitimiyle sona erer.

-Mülkiyet Devri: Finansal kiralama işlemlerinde, sözleşme süresi sonunda malın kiracının mülkiyetine geçeceği sözleşmede belirtilmiştir.

Leasing İşlemlerine Konu Olabilecek Mallar: 2012’de yayımlanan kanunda “sabit kıymet niteliğindeki her türlü taşınır ve taşınmaz mal, yani, amortismana tabi tüm sabit kıymetler leasinge konu olabilir” hükmü yer almaktadır.

Leasing işlemlerinde talep edilecek başlıca teminatlar;

-Şahıs veya şirket kefaleti,

-Teminat senedi,

-Alacakların temliki,

-Gayrimenkul ipoteği,

-İşletme rehinidir.

Leasing Sisteminin İşleyişi:Kiracı öncelikle leasing işlemine konu olacak malı satıcı firmadan seçmekte ve daha sonra kiralanacak malın satın alınması için leasing şirketi ile anlaşma yapmaktadır. Leasing şirketi satıcı firmadan kiralanacak malı satın almakta ve kiralanacak malı kiracıya teslim etmektedir.

Leasing’in Ekonomik Etkileri: Bu etkileri şu şekilde sıralamak mümkündür:

-Orta ve uzun vadeli finansman,

-Esnek kira ödeme planı,

-Kira süresi boyunca sabit kira ödemeleri,

-Alternatif finansman imkanı,

-Kira süresi sonunda sembolik bedelle mülkiyet devri,

-Operasyonel kolaylık,

-Teşvikleri kullanma imkanı,

-% 100 finansman

-Mali raporlama, amortisman,

-Vergi avantajı, vergi, resim harç ve muafiyeti,

-BSMV ve KKDF uygulanmaz,

-Enflasyona karşı güvence, faiz dalgalanmalarından etkilenmemedir.

Faktöring

Vadeli satış yapan firmaların, her türlü mal ve hizmet satışlarından doğan alacak haklarını faktör adı verilen finansal kuruluşlara temlik etmek suretiyle firmalarına kısa vadeli kaynak sağladıkları bir finansman tekniğidir.

Faktöring Tanımı: Satıcı firmaların, kısa vadeli alacaklarının belirli bir komisyon bedeli veya faktör ücreti karşılığında faktör adı verilen şirketlerce temlik edilmesi ve tahsilinin üstlenilmesi ile satıcı firmaların da kredi sağlamış olmalarının yanı sıra bir çok finansman hizmetlerinden yararlanabildikleri bir finansman tekniğidir.

FaktöringFonksiyonları: Bu fonksiyonları şu şekilde sıralamak mümkündür:

-Alacağın tahsili ve yönetimi,

-Alacağın ödenmeme riskine karşı garanti (sigorta) edilmesi,

-Finansman,

-İstihbarattır.

Faktoring İşlemlerinin İşleyişi: faktöring işlemi alıcı ve satıcıların kredibilitelerinin tespit edilebilmesi için satıcıdan aşağıdaki belgeleri alması ile başlar:

-Mali tablolar,

-İmza sirküleri,

-Kuruluş gazetesi,

-Son sermaye artırımı ile ilgili ticaret sicil gazetesi,

-Hazırun cetveli,

-Vergi levhası,

-Alıcı ile olan yıllık ticaret hacmi,

-Alıcı ile temas kurma iznidir.

Bu belgeler ışığında müşterisi ve borçlu hakkında istihbarat yapılır. Alacakların temliki ve ödeme ile tahsilat aşamaları faktöring işleminin işleyişinde yer alan diğer basamaklardır.

Faktoring İşlemlerinin Maliyeti: Alacak yönetimi, tahsilat yönetimi ve nakit yönetimi hizmetleri karşılığında işletme iki tip maliyetle karşılaşacaktır. Bu maliyetler:

-Faktöring komisyonu,

-Faktöring ücretidir.

Faktoring İşlemlerinin Türleri:Bu türleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

-Yurtiçi faktöring,

-Yurtdışı faktöring,

-İhracat faktöring,

-İhracat işlemlerinde faktöring yapabilecek kuruluşlar,

-İhracat işlemlerinde faktöring yoluyla sağlanacak avantajlar,

-İthalat faktöring,

-İthalat faktöringi yoluyla sağlanacak avantajlardır.

Faktöring işlemi yapmaya uygun başlıca sektörler:

-Beyaz ve kahverengi eşya,

-Dayanıklı tüketim malları,

-Demir-çelik, metalürji,

-Hediyelik eşya,

-Kırtasiye,

-Kuru ve konserve gıda,

-Otomotiv ve yan sanayii,

-Tekstil ve hazır giyim,

-Diğer uygun mal üreten sektörler sayılabilir.

Forfaiting

Tanımı: Kredili olarak bir malın veya hizmetin ihraç edilmesi muhtemel tahsil hakkının, söz konusu bu hakkı elinde ihracatçıya rücu etmeksizin forfaiter isimli kuruluş tarafından satın alınmasıdır.

Forfaiting Süreci, Tarafları ve İşleyişi: İşlem ihracatçı, forfaiter ve alacağı garanti eden banka arasında geçen bir işlemdir.

-1. Aşama: ihracatçının forfaiter’i bilgilendirmesi,

-2. Aşama: Forfaiter’in ihracatçıya teklifini sunması

-3. Aşama: İhracatçı ile forfaiter arasında sözleşme yapılması

-4. Aşama: alacağın forfaiter tarafından satın alınmasıdır.

Forfaiting İşlemlerinin Maliyeti:

-Forfaiting işleminin ithalatçıya olan maliyeti,

-Forfaiting işleminin ihracatçıya olan maliyeti: ıskonto oranı, taahhüt ücreti, bekleme ücreti

Forfaiting İşlemlerinin Avantajı ve Dezavantajı: İhracatçı, ithalatçı, forfaiter, garantör açısından ayrıca ele alınan avantajlar ve dezavantajları bulunmaktadır.

Türk Eximbank Kredileri

Türkiye’nin resmi ihracat destek kurumudur.1987 yılından beri ihracat sektörüyle yakın işbirliği içinde çalışmaktadır.

Türk Eximbank’ın faaliyetleri;

-Mal ve hizmet ihracatını, kısa, orta ve uzun vadeli kredilerle finanse etmek,

-İhracatın finansmanı amacıyla, ihracatçıya yurtiçi ve yurtdışı finansman kurumlarında sağlanacak kredi için garanti vermek,

-Mal ve hizmet ihracında, ihracatçının ticari ve politik risklerden kaynaklanabilecek zararlarının belli bir bölümünü teminat altına almak şeklinde sıralanabilir.

Kısa Vadeli İhracat Kredileri: Türk Eximbank ihracatçı ve ihracat bağlantılı mal üreten imalatçı firmalara, özellikle ihracata hazırlık döneminde finansman gereksinimlerinin karşılanması amacıyla kısa vadeli ihracat kredileri tahsis etmektedir. Bunlar:

-Sevk öncesi ihracat kredileri,

-Dış ticaret şirketleri (DTŞ) kısa vadeli ihracat kredisi

-İhracata hazırlık kredisi

-Kısa vadeli ihracat alacakları iskonto programıdır.

Özellikli Krediler: Türk Eximbank, ihracatçıların ve yurt dışında yatırım yapan müteşebbisleri özellikli kredi programları ile de desteklemektedir. Bu kredi programlarını şöyle sıralamak mümkündür:

-Yurtdışı mağazalar yatırım kredisi,

-Gemi inşa ve ihracatı finansman programı,

-Yurtdışı müteahhitlik hizmetlerine yönelik teminat mektubu programı,

-Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri köprü kredisi,

-Uluslararası nakliyat pazarlama kredisi,

-Turizm kredisi,

-Döviz kazandırıcı hizmetler kredisidir.

Uluslararası Kuruluşlardan Sağlanan Kaynaklar Kapsamında Kullandırılan Krediler: Türk Eximbank, bu krediler dışında uluslararası kuruluşların projeleri kapsamında da finansman desteği sağlamaktadır.

-Uluslararası Kalkınma ve İmar Bankası (Dünya Bankası) kaynaklı kredi,

-Avrupa Yatırım Bankası kaynaklı kredi,

-Uluslararası Ticaret Finansmanı İslami Kurumu kaynaklı kredidir.

Dış Ticaretin Finansmanında Devlet Destekleri

İhracatın teşviki, Türkiye’nin ihracat pazarlarının geliştirilmesi, dünya ihracatındaki payının arttırılması ve uluslararası piyasalara açılan firmaların rekabet güçlerinin arttırılması açısından önemlidir.

İhracata Yönelik Devlet Destekleri Kararının Amacı: Türkiye’nin Kalkınma Planları ve Yıllık Programlardaki toplumsal ve ekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesi amacıyla yapılacak faaliyetlerin uluslararası kuruluşlara olan yükümlülüklerine aykırılık teşkil etmeyecek yöntemlerle desteklenmesidir.

İhracata Yönelik Devlet Destekleri Kapsamında Yer Alan Tanımlar

-Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ): bir ile yüz arasında işçi istihdam eder, gerçek usulde defter tutar, imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunur, arsa, bina hariç 2 milyon ABD doları karşılığı Türk Lirasını aşmayan firmalardır.

-Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDŞ): Ticaret Bakanlığı tarafından SDŞ statüsü verilen şirketlerdir.

-Üretici Dernekleri (ÜD): aynı imalat dalında faaliyette bulunan üretici şirketlerin kurdukları derneklerdir.

-Dış Ticaret Sermaye Şirketi (DTSŞ): DTM tarafından DTSŞ statüsü verilmiş şirketlerdir.

-Üretici Birliği: Aynı imalat dalında faaliyette bulunan üretici şirketlerin kurduğu birliklerdir.

-KÖY: Kalkınma öncelikli yöreler,

-Büyük Ölçekli Firmalar: KOBİ’ler dışında kalan firmalardır,

-Sanayi Kuruluşları: tüm sanayi kuruluşları ile yazılım geliştirmeye yönelik üretken hizmet alanında faaliyet gösteren kuruluşlardır.

Dış ticaret Finansmanında Devlet Destekleri şu konular kapsamaktadır:

-İstihdam yardımı,

-Yurt dışlında gerçekleştirilen fuar katılımlarının desteklenmesi,

-Türk ürünlerinin yurt dışında markalaşması, Türk Malı imajının yerleştirilmesi ve TURQUALITY’nin desteklenmesi

-Sektörel nitelikli uluslararası yurt içi fuarların desteklenmesine ilişkin karar,

-Pazara giriş belgelerinin desteklenmesine ilişkin karar,

-Yurtdışı birim marka ve tanıtım faaliyetlerinin desteklenmesi,

-Pazar araştırması ve pazara giriş desteği,

-Rapor ve yabancı şirket alımlarına yönelik danışmanlık hizmetleri desteği

-Sektörel ticaret heyeti ve alım heyeti programlarının desteklenmesi

-Uluslararası rekabetçiliğin geliştirilmesi için destek

-Tarım desteği (2008/2 sayılı tebliğ)

-Teknik müşavirlik şirketlerine sağlanacak devlet yardımları (2012/3 sayılı tebliğ),

-Tarımsal ürünlerde ihracat iadesi yardımlarıdır.