Ünite 3: Dış Ticarette Kullanılan Teslim Şekilleri ve Belgeleri

Dış Ticaret İşlemlerinde Kullanılan Teslim Şekilleri

EXW (Ex Works-İşyerinde Teslim): “İş yerinde teslim” satıcının malları kendi yerinde veya ismen belirlenmiş başka bir yerde alıcının tasarrufuna bırakarak teslim etmesidir. EXW, satıcı açısından asgari yükümlülüğü temsil etmektedir. FCA (Free Carrier-Taşıyıcı masrafsız) uluslararası ticaret için daha uygunken, bu kural iç ticaret için uygundur.

Teslim şeklinin özellikleri: satıcı malları işletmesinde daha önce belirlenen tarihte alıcının emrine hazır tutarak alıcıya bildirecektir.

Satıcının Yükümlülükleri: Satıcı sözleşme koşullarına uygun malı hazırlayarak belirtilen tarihte veya süre içinde, yine anlaşmada belirtilen yerde herhangi bir taşıma aracına yüklenmemiş olarak, malları alıcının emrine amade tutacak ve malların emrine hazır tutulduğunu alıcıya bildirecektir.

Alıcının yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecektir.

FCA (Free Carrier-Taşıyıcıya Masrafsız): “Taşıyıcıya masrafsız” kural, satıcının malları, işyerinde veya belirlenen başka yerde, alıcı tarafından tayin edilen taşıyıcıya veya başka bir kişiye teslim etmesini ifade eder.

Teslim şeklinin özellikleri: Bu teslim şeklinde satıcı malları gümrük işlemlerini tamamlayarak, belirlenen tarihte ve yerde ilk taşıyıcının gözetimine devrettiği anda, teslim işlemlerini tamamlamış olmaktadır.

Satıcının Yükümlülükleri: FCA kuralı, satıcının malları, uyguladığı ölçüde ihracat için gümrüklenmesini gerektirmektedir.

Alıcının yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecek ve belirlenen tarihte ve yerde mallarını teslim alacaktır.

FAS (Free Alongside Ship-Gemi Doğrultusunda Masrafsız): FAS kuralı, satıcının malları belirlenen yükleme limanında, alıcı tarafından seçilen geminin doğrultusunda bırakmak suretiyle teslim etmesini ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: Satıcı malları geminin yanına kadar getirmekle sorumludur.

Satıcının yükümlülükleri: satıcı sözleşme şartları uyarınca malları hazırlayacaktır.

Alıcının yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecektir.

FOB (Free on Board-Gemide Masrafsız): Satıcının malları belirlenen yükleme limanında, alıcı tarafından seçilen gemide veya bu şekilde teslim edilen malları temin ederek teslim etmesini ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: satıcı malları belirlenen tarihte ve yerde, alıcı tarafından temin edilen gemiye yüklemeyi gerçekleştirmektedir.

Satıcının yükümlülükleri: satıcı sözleşme koşullarına uygun malı hazırlayarak belirlenen limanda, belirlenen tarihte alıcının temin etmiş olduğu gemiye yükleme yapacaktır.

Alıcının yükümlülükleri: Alıcı, sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecektir.

CFR (Cost and Freight-Masraflar ve Navlun): Satıcının malları gemide teslim etmesini veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesini ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: satıcı tüm masraf ve riskleri üstlenerek, malları yükleneceği limana kadar getirecektir.

Satıcının yükümlülükleri: Satıcı sözleşme koşullarına uygun malı ve alıcının ülkesinde kullanacağı lüzumlu belgeleri hazırlayacaktır.

Alıcının Yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecektir.

CIF (Cost, Insurance and Freight-Masraflar, sigorta ve Navlun): Satıcının malları gemide teslim etmesini veya zaten bu şekilde teslim edilmiş malları tedarik etmesini ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: Satıcı sigorta primi, navlun ve yükleme masrafları ve riskleri üstlenerek, malları yükleyeceği limana getirecektir.

Satıcının yükümlülükleri: satıcı sözleşme koşullarına uygun bir şekilde malı hazırlayacaktır. Alıcı ülkesinde kullanacağı lüzumlu belgeleri hazırlayarak gümrük işlemlerini tamamlayacaktır.

CIP (Carriage and Insured Paid to- Taşıma ve Sigorta Ödenmiş Olarak): satıcı malları kendisinin seçtiği bir taşıyıcı veya diğer bir kişiye belirlenen yerde teslim edeceğini ve satıcının malların belirtilen varış noktasına getirilmesi gereken sözleşmedir.

Teslim şeklinin özellikleri: satıcı sigorta primi, navlun ve yükleme masrafları ve riskleri üstlenerek malları yükleyeceği limana getirmektedir.

Alıcının yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecek ve malları varış limanına boşaltma masraflarını ve liman ücretlerini de ödemek süratiyle gecikmeksizin malını boşaltacaktır.

CPT (Carriage Paid to-Taşıma Ödenmiş Olarak): Satıcının malları kendisinin seçtiği bir taşıyıcı veya diğer bir kişiye belirlenen yerde teslim edeceğini ve satıcının malların belirlenen varış noktasına getirilmesi için gerekli taşıma sözleşmesini yapmak ve taşıma masraflarını ödemek zorunda olduğunu ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: Çok araçlı taşımacılık türlerinde kullanılmaktadır.

Satıcının yükümlülükleri: Satıcı sözleşme koşullarına uygun olarak malı hazırlamak zorundadır.

Alıcının yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecek, ithalat için gümrük belgelerini düzenlemek suretiyle gümrük işlemlerini tamamlayacaktır.

DAT (Delivered At Terminal-Terminalde teslimyürürlük 01.01.2011): Satıcının malları belirlenen varma yerinde veya limanında belirlenen terminalde gelen taşıma aracından boşaltılmış alıcının tasarrufuna bırakmak suretiyle malları teslim ettiğini ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: Malların taşıma vasıtasınca boşaltılmak üzere varış noktasında alıcıya sağlanması anlamına gelmektedir.

Satıcının yükümlülükleri: satıcı sözleşme koşullarına uygun olarak malı hazırlamalıdır. Satıcı hasarı ve masrafları kendisine ait olmak üzere, malların ihracı için gerekli her türlü izni almalı ve malların ihracı veya tesliminden önce başka bir ülkeden geçişi için gerekli gümrük işlemlerinin tamamlamalıdır.

Alıcının yükümlülükleri: sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini öder.

DAP (Delivered at Place - Belirlenen Yerde Teslimyürürlük 01.01.2011): Satıcının malları belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakmakla teslim ettiğini ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: malların taşıma vasıtasınca boşaltılmak üzere, belirli noktada alıcıya teslim edilmesidir.

Satıcının yükümlülükleri: Satıcı sözleşme koşullarına uygun olarak malı hazırlamalıdır.

Alıcının yükümlülükleri: Sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecektir.

DDP (Delivered Duty Paid-Gümrük Vergileri Ödenmiş Olarak Teslim): Satıcının malları ithalat için gümrüklenmiş olarak ve belirlenen varma yerinde gelen taşıma aracına boşaltmaya hazır şekilde alıcının tasarrufuna bırakmayı ifade etmektedir.

Teslim şeklinin özellikleri: DAP teslim şekli ile aynı prensiplere dayanmaktadır.

Satıcının yükümlülükleri: DDP kuralı, satıcı açısından azami yükümlülüğü göstermektedir.

Alıcı yükümlülükleri: Alıcı, sözleşme koşullarına uygun olarak mal bedelini ödeyecek ve malları teslim alacaktır.

Dış Ticaret İşlemlerinde Kullanılan Belgeler

Ticari Belgeler

Proforma Fatura (Proforma Invoice): İhracatçının sipariş sırasında ithalatçıya gönderdiği teklif faturasıdır. Hukuki ve ticari bir değeri yoktur, mali yükümlülük yaratmaz.

Ticari Fatura (Commercial Invoice): İhraç mallar hazırlandıktan ve sevkiyat yapılmadan önce düzenlenecek ilk belgedir. Asıl fatura niteliği taşır. Ticari fatura düzenlenirken üzerinde;

• İhracatçı- ithalatçı unvan adresleri,
• Dış ticarete konu olan malın yükleme limanı,
• Malın imal edildiği veya üretildiği ülkenin ismi, menşei,
• Yüklenen malların boşaltılacağı son varış, liman veya şehir ismi,
• Malin birim fiyatı,
• Toplam bedeli yer alacaktır.

Navlun Faturası (Freight Invoice): Taşıma ücretini gösterir. Dış ticarette teslim şekilleri olarak bilinen INCOTERMS’de yer alan CIF ve CFR teslim şekillerinde navlunu ihracatçı öder. Navlunu oluşturan maliyet unsurları:

• Seyir maliyetleri olan amortisman,
• Geminin bakım onarım giderleri,
• Yakıt benzeri giderler,
• Liman maliyetleri,
• Depolama maliyetleridir.

Tasdikli Fatura (Certificated invoice- visaed Invoice): İhracatçının kendi orijinal faturasını düzenleyerek, ihraç edeceği ülke konsolosluğuna tasdik ettirdikten sonra ithalatçıya gönderdiği faturadır.

Çek Listesi (Weight Note): İhracat beyannamesi, gümrük beyannamesi ve konşimentoda beyan ettiği malların net ve brüt ağırlıkları ile hacimlerine ilişkin dökümünü hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her paketin ne kadar ağırlık içerdiğini gösteren belgedir.

Gemi Ölçü Raporu (Ullage Report): İhracatçı ve ithalatçının isteği üzerine, deniz yolu taşıma şirketleri veya uluslararası gözetim şirketlerince düzenlenir.

Koli Listesi (Packing List): Dökme olmayan ve koliler ile sevk edilen malların her koli içindeki miktar ve ölçüler ile koli sayısını ambalajlar açılmadan gösteren belgedir.

İmalatçı Analiz Belgesi (Manufacturers Analysis Certificate): Boya, çimento, asit ve benzeri kimyasal maddeler gibi analiz gerektiren malların nem oranı, erime derecesi ve bu malların formüllerini oluşturan element ya da bileşiklerin ad ve oranlarını gösteren belgedir.

Kontrol Belgesi (Certificate of Inspection): Dış ticarette, fiili ihracatı başlatılacak malın kalitesinin, alım satım sözleşmesinde ismi yazılı olan malın kalitesiyle aynı olup olmadığının tespit edilmesi önemlidir. Kontrol belgesi resmi nitelik taşır.

Resmi Belgeler (Official Documents)

Dolaşım Belgeleri (Movement Certificate): Türkiye ve Avrupa arasındaki ekonomik entegrasyon ve Gümrük Birliği çerçevesinde, üçüncü ülkelerden gelip bu sınırlar içerisine ithal edilecek herhangi bir ürün ya da eşya için gümrük vergileri, ilgili tüm diğer vergi fonlar tahsil edilmektedir.

Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin): İhracata konu olan malın menşeini, üretildiği, imal edildiği ülkeyi gösterir.

Konsolosluk Faturası (Consular Invoice): İhraç ürünün menşeini belgelemek için malın ihraç edildiği ülkenin konsolosluğu tarafından onaylanan belgedir.

Veteriner Sertifikası (Veterinary Certificate): Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ihraç veya ithal edilebilmesi için bu malların sağlıklı olduğuna ve bulaşıcı hastalık taşımadığına dair, gümrük giriş çıkış kağılarında resmi veteriner hekim tarafından yapılan kontrollerin sonucunu gösteren belgedir.

Bitki Sağlık Sertifikası (Phytosanitary Certificate): İthal veya ihraç edilecek bitki veya bitkisel ürünlerin hastalık veya zararlı haşarat taşımadıklarının giriş-çıkış gümrüklerine kanıtlanması için ihracatçı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım İl Müdürlüğü ve diğer resmi makamlardan sevk alır ve kontrolör tarafından analizi yapılır.

Helal Belgesi: İslam ülkelerine yapılan hayvansal ürün ihracatı sırasında, bu ürünün İslami kurallara göre kesildiğini gösteren belgedir.

Koşer Belgesi: İhraç ürünün Musevi dinine uygunluğunu belgeleyen vesikadır.

Radyasyon Belgesi (Radiation Certificate): İhraç edilecek tarım ürünlerinin radyasyon içermediğini veya kabul edilebilir orandan daha fazla radyasyon içermediğini ispatlayan belgedir.

Boykot/Kara Liste Sertifikası (Boycot/ Black List Certificate): İhracatçının bağlı olduğu Ticaret ve Sanayi Odası ile Taşıma Acentesi tarafından düzenlenir.

ATA Karneleri (ATA Carnet): Dış ticarete konu malların kesin satışı haricinde, yurt dışında bakım onarımlarını gördürmek ve diğer durumlar için ihracatı üzerinden vergi alınmasını sağlayan uluslararası kabul görmüş belgedir.

Taşıma Belgeleri (Transport Documents)

Deniz Konşimentosu: Taşıtanın isteği üzerine taşıyıcı veya gemi acentesi tarafından düzenlenip taşıtana verilen, malın yüklendiği ve belirlenen şekilde taşınıp varış yerinde alıcısına teslim edileceğini taahhüt eden belgedir.

Havayolu Konşimentosu (Airwaybill): Kıymetli evrak niteliği taşımayan, ciro edilerek mülkiyeti devredilemeyen, ithalatçı adına düzenlenen bir belgedir.

Demiryolu Hamule Senedi (Railway Consignment Note): Malların demiryolu ile taşınacağını gösteren, gönderen ile taşıyıcı demiryolu idaresi arasında yapılan taşıma sözleşmesidir.

Karayolu Taşıma Belgesi (Road Waybill): Kamyon konşimentosu da denilen bu belge, kamyon ve tır ile yapılan taşımacılıkta kullanılan belgedir.

Nakliyeci Makbuzu (Forwarder’s Receipt): Taşıma komisyoncuları tarafından belirli bir ücret karşılığında kendi adları ve başkaları hesabına mal taşıyan nakliye firmaları tarafından düzenlenen belgedir.

Fiata Tesellüm Belgeleri (FCR/FCT/FBL): Bir tür nakliyeci makbuzudur. Fiata (Uluslararası Taşıma Acenteleri Birlikleri Federasyonu) tarafından, kendisine üye olan taşıma acenteleri için standart hale getirilmiş ve sadece karayolu taşımacılığında kullanılan belgelerdir.

Paket Postası Makbuzu (Parcel Post Receipt): İthalatçıya posta ile gönderilecek malın bulunduğu kolinin doğrudan ithalatçı veya ithalatçının bankasına sevk edilmek üzere, Posta İdaresine verilmesi karşılığında alınan posta makbuzuna denir.

Tır Karnesi: Tır sistemi altında eşya taşımaya yarayan bir belgedir.

Sigorta Belgeleri (Insurance Documents)

Sigorta Poliçesi (Insurance Policy): Dış ticaret kapsamında taşınan malların yüklendikleri yerden ithalatçıya teslim edilecekleri ana kadar uğrayabilecekleri hasarlara veya avaryalara karşı sigorta edildiklerini gösteren belgedir. Nama, emre veya hamiline olarak düzenlenebilir ve ciro yoluyla devredilebilir.

Sigorta Sertifikası (Insurance Certificate): Bir defadan fazla yüklemesi olan ihracatçı veya ithalatçıların kesin sigorta öncesi hazırladıkları belgedir.

Finansman Belgeleri (Financial Documents)

Poliçe (Bill of Exchange/Draft): Poliçe kıymetli evrak niteliğinde kambiyo senedidir. Poliçeler şekil şartına haizdir. Buna göre;

• Düzenlendiği dilde poliçe (draft) sözcüğü,
• Ödenecek kişi,
• Döviz cinsi ve tutarı
• Keşide yeri ve tarihi
• Keşidecinin kimlik bilgileri
• Vade unsurlarını mutlaka içermelidir.

Antrepo Makbuzu (Warehouse Receipt): Malın saklanmak üzere antrepoya alındığını gösterir belge olmakla birlikte ayrıca bir finansman belgesi olma özelliği taşır.

Rehin Senedi (Trust receipt): İthalatçının bankasının, ihracatçıya yapılacak ödemeyi muteber müşterisi olan ithalatçı adına üstlenmesi durumunda ortaya çıkan işleme ilişkin belgedir.

Teslim Emri (Delivery Order): Alıcı bu belgeyi ibraz ederek malı antrepodan çekip alabilir.