Ünite 5: Yurt İçinde Dış Ticaretle İlgili Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları ile Mesleki Sivil Toplum Kuruluşları

Dış Ticarette Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları

T.C. Anayasası’nın 135. Maddesinde kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları şu şekilde tanımlanmıştır: “Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları; belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzelkişilikleridir.”

Dış ticaretle ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları şunlardır;

• Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK)
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB)
• Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM)
• Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV)
• Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TTOK)

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) , Türk özel sektörünün dış ekonomik ilişkilerini yürütme, bu çerçevede yurt içi ve dışı yatırım imkânlarını araştırma, Türkiye’nin ihracatını artırmaya katkı sağlama ve benzeri iş geliştirme çalışmalarını koordine etme görevini yerine getirmektedir. DEİK, “özel sektörün dış ticaret, uluslararası yatırım, hizmetler, müteahhitlik, lojistik başta olmak üzere tüm dış ekonomik ilişkilerini yürütmek ve iş dünyasının ihracatı artırma ve iş geliştirme çalışmalarına yardımcı olmak” temel amacıyla faaliyet göstermektedir.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) 15/3/1950 tarihli ve 7457 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5590 sayılı Kanun ile kurulmuştur. 1 Temmuz 2004 tarihinde yürürlüğe giren 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile 5590 sayılı Kanun yürürlükten kalkmış ve 5174 Sayılı Kanunla TOBB yeni düzenlemelerle faaliyetlerini sürdürmeye devam etmiştir. TOBB’nin amacı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, odalar ve borsalar arasındaki birlik ve dayanışmayı temin etmek, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, oda ve borsa mensuplarının meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, bunların birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere, meslek disiplinini ve ahlâkını korumak, ülkenin kalkınması, ekonominin gelişmesi için gerekli çalışmaları yapmak ve bu Kanunda belirtilen hizmetleri yerine getirmektir.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) , 1993 yılında kurulmuştur. TİM, ihracatçı birliklerinin koordinasyonunu sağlamak, ihracatçıların sorunlarının çözümüne yönelik çalışmalarda bulunmak, dış ticaretin ülke menfaatine uygun olarak gelişmesine yardımcı olacak çalışmalar yapmak ve ihracatçıları en üst düzeyde temsil etmek temel amacıyla faaliyetlerini yönlendirmektedir.

Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı (TTGV) Türkiye Cumhuriyeti ve Dünya Bankası arasında imzalanmış olan bir uluslararası borç anlaşması gereğince 1991 yılında kamu-özel sektör iş birliği ile ve kanunla kurulmuştur. TTGV, Türk iş dünyasında teknolojinin geliştirilmesi ve üretimde teknolojinin en son imkânlarının kullanılmasının sağlanması ile Türkiye’nin ekonomik gelişimine katkıda bulunmak amacıyla faaliyetlerini yerine getirmektedir.

Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu (TTOK) 6 Kasım 1923’de kurulmuştur. Türkiye’nin turizm ve otomobil alanlarında ulusal ve amatör organizasyonudur. TTOK’un kuruluş amacı dernek tüzüğünün 2. Maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir: “Türkiye’de gerek karada, gerek deniz ve havada her vasıta ile turizmin gelişmesine çalışmak, bilim, eğitim, spor ve kültür alanlarında faaliyetler yürütmek; güzel sanatları desteklemektir”.

Dış Ticarette Mesleki Sivil Toplum Kuruluşları

Türkiye’de sivil toplum kuruluşları, devlet kurumları dışında, hayatın çeşitli alanlarında (çevre, eğitim, bilim, kültür, hukuk, iş hayatı vb.) Türk halkının ve insanlığın daha iyi ve üst yaşam standartlarında yaşayabilmesi için, kanun ve geleneklere uygun bir şekilde, yine aynı hedefle hareket eden devlete yardımcı olmak için oluşturulmuş vakıf, dernek, sendika, oda ve birlikleri ifade etmektedir.

Sivil toplum kuruluşları, kâr amacı gütmeden, gönüllülük esası çerçevesinde kulis, lobi ve ikna eylemleri ile birtakım uygulamalarla ilgili düşüncelerini ortaya koyarken toplumsal sorunların çözülmesi ve amaçların gerçekleştirilmesi için toplum yararına faaliyetlerini yönlendirmektedir. Türkiye’de belli bir güce ulaşmış ve bazı görüşlere yakın ve bu görüşlerin güdümünde olan sivil toplum kuruluşları, kuruluş ve faaliyet amaçları dışında; zaman zaman bu güçlerini devlete baskı unsuru olarak kullanma, misyon ve düşüncelerini halka yayma gibi amaçlarla faaliyet gösterebilmektedir.

Dış ticaretle ilgili ulusal boyutta öne çıkan bazı sivil toplum kuruluşları şunlardır;

• Türk Sanayici ve İş Adamları Derneği (TÜSİAD)
• Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED)
• İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV)
• Türkiye DışTicaret Derneği (TURKTRADE)
• Türk Dış Ticaret Vakfı (TDV)
• Türkiye Tanıtım Vakfı (TÜTAV)
• Türkiye Nakliyeciler Derneği (UND)
• Enerji Ticareti Derneği (ETD)
• Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB)

Türk Sanayici ve İş Adamları Derneği (TÜSİAD) , 1971 yılında kurulmuştur. TÜSİAD, Türkiye ekonomisinde üretim, katma değer, kayıtlı istihdam ve dış ticaret gibi alanlarda Türk iş dünyası için çalışmalar gerçekleştirmektedir. TÜSİAD, bu çalışmalarıyla rekabetçi piyasa ekonomisi, sürdürülebilir kalkınma ve katılımcı demokrasi anlayışının benimsendiği bir toplumsal düzenin oluşmasına katkı sağlamayı amaçladığını ortaya koymuştur.

Uluslararası Yatırımcılar Derneği (YASED) , Türkiye’de sürdürülebilir bir yatırım ikliminin oluşturularak katma değer yaratacak uluslararası yatırımların çekilmesi ve küresel rekabet gücünün artırılması temel amacıyla 1980 yılında kurulmuştur. YASED, sürdürülebilir büyüme ve kalkınmanın sağlanması; eşit, adil ve tutarlı bir yatırım ortamının oluşturulması; mevcut yatırımların verimliliğinin artırılması; yönetim, üretim, servis, lojistik ve Ar-Ge faaliyetlerinde öncü bir Türk iş ortamının oluşturulması; gelişen dünya koşullarına uygun kalifiye iş gücü yetiştirilmesine katkı sağlanması gibi; stratejik hedefler çerçevesinde faaliyetlerini gerçekleştirmektedir.

İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) , İstanbul Ticaret Odası ve İstanbul Sanayi Odasının ortak girişimi ile 26 Kasım 1965 tarihinde kurulmuştur. İKV’nin kuruluş ana amacı Vakıf Senedi’nin 3. Maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir: “Türk Anayasası temel ilkeleri ve Türkiye’nin imzaladığı uluslararası anlaşmalar çerçevesinde, Türkiye’nin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkıda bulunmaktır”.

Türkiye Dış Ticaret Derneği (TURKTRADE) , Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahip olan şirketlerinin girişimi ile 1983 yılında “Dış Ticaret Derneği” adı altında kurulmuş “gönüllü” bir sivil toplum kuruluşudur. 19 Eylül 1986 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile “Türkiye” ön ekini almıştır. TURKTRADE kuruluş amacını şu şekilde ifade etmiştir: “Küresel ticaret alanında faaliyet gösteren büyük ve kurumsal dış ticaret şirketlerinin, bankaların, finans kuruluşlarının ve lojistik firmalarının üst düzey temsilcilerini bir araya getirerek, ülkemiz dış ticaretinin yapısını, ihracata konu mal ve hizmetlerin katma-değer içeriğini ve sektörel oyuncuların pazarlama anlayışını dönüştürecek, geliştirecek ve güçlendirecek politikalar üretmek ve bu politikaların gerektirdiği çalışmaları yürütmektir.”

Türk Dış Ticaret Vakfı (TDV) , çoğunlukla yurt dışındaki Türk iş adamlarının bir araya gelmesiyle, yurt dışındaki Türk iş adamlarının etkinliğinin arttırılması amacıyla 24 Ekim 1995 tarihinde kurulmuştur. TDV’nin kuruluş temel görevleri Vakıf Senedi’nin 2. Maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir:

• Dış ticarete hizmet veren meslek kuruluşları ile kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektörün faaliyetlerini desteklemek ve onlara her türlü yardımda bulunmak,
• İhraç mallarımızın, başta Avrupa Birliği olmak üzere uluslararası standartlara uyumu yönünde çalışmalar yapmak, kaliteyi sağlamak üzere kalite sembolü verilmesi yönünde çalışma yaparak ihraç mallarımızın rekabet şansının artırılması için faaliyet göstermek,
• İthalatın en uygun şartlarda gerçekleşmesini sağlayacak her türlü araştırmayı yapmak ve bu konudaki çalışmalara destek olmak,
• Amaçlarıyla ilgili olarak yurtiçi ve yurtdışı bilimsel seminerler, toplantılar ve konferanslar düzenlemek, yayın faaliyetlerinde bulunmak, dış pazarlamayı geliştirecek çalışmalara destek sağlamak, yurtiçi ve yurtdışı kuruluşlar ile temsilcilik ilişkilerini de içerecek münasebetler kurmak,
• Gümrük Birliği konusunda yapılacak çalışmalara ilişkin olarak dış ticaret sektörüne uygulama ve mevzuatla ilgili olarak her türlü desteği vermek,
• Dış ticaret ve özellikle ihracat sektöründe dinamik gelişmeler gösteren kurum ve kuruluşlar ile başarılı ihracatçıları özendirmek maksadıyla takdirname ve ödüller vermek,
• İhracat ve ithalatla iştigal eden yurtiçi ve başta Orta Asya Türk Cumhuriyetleri olmak üzere yurtdışı kamu ve özel sektör kurum ve kuruluşlarının personelini yetiştirmek amacı ile konusu ile ilgili öğretim ve eğitim faaliyetlerinde bulunmak, kurs, seminer ve toplantılar düzenlemek, burs vermek, bu amaçla ilgili ülkelerden burs imkanları araştırmak,
• Araştırma, geliştirme, pazarlama ve eğitime yönelik enstitü, merkezler, bilgi bankası ve laboratuvarlar açmak, bunları işletmek veya işlettirmektir.

Türk Tanıtma Vakfı (TÜTAV) , 1982 yılında 8/4356 sayılı BakanlarKuruluKararı ile,Türkiye’nin millî hedef ve menfaatleri doğrultusunda tarihî, arkeolojik, kültürel, turistik, ticari ve sinai bilimsel sahalarda çalışmalar yapmak, dış tanıtımını sağlamak ve Türkiye’nin doğru müspet imajını yaratma faaliyetlerinde bulunmak ve desteklemek üzere kamu yararına kurulmuş bir vakıftır.

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) , 1974 yılında Türkiye kara nakliye sektörünün sorunlarını ulusal ve uluslararası platformda dile getirmek ve çözmek amacıyla bir araya gelen sektör temsilcileri tarafından bir meslek örgütü olarak kurulmuştur.

Enerji Ticareti Derneği (ETD), 2010 yılında Elektrik Toptan Satış Lisansı sahibi firmalar tarafından kurulmuştur. n Enerji Ticareti Derneği (ETD) Tüzüğünün 3. Maddesinde ETD’nin kuruluş amacı şu şekilde ifade edilmiştir: “Dernek, Türkiye’de yurtiçi ve yurtdışı enerji ticaretinin dünya standartlarında yapılmasını sağlamak ve enerji ticareti ile uğraşan firmaların çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur”.

Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), 26 Ocak 1952 tarihinde Ankara’da kurulmuş, kâr amacı gütmeyen, bağımsız bir sivil toplum kuruluşudur. TMB Tüzüğünün 2. Maddesinde kuruluş amaçları aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

• Demokrasi ve insan hakları evrensel ilkelerine bağlı; girişim, inanç ve düşünce özgürlüklerine saygılı; Atatürk’ün çağdaş uygarlık hedefinin ve ilkelerinin özümsendiği bir ortamda siyasi, ekonomik ve toplumsal yapının gelişmesine, demokratik ve laik hukuk devletinin tüm kurumları ile yerleşmesine katkıda bulunmak,
• Türkiye’de piyasa ekonomisinin hukuksal, kurumsal ve finansal altyapısının yerleşmesine katkıda bulunmak,
• İnşaat sektörünün çağdaş standartlara uygun olarak ve ulusal stratejik hedeflerimiz doğrultusunda sürekli, dengeli ve planlı bir şekilde geliştirilmesini sağlamak ve bu yönde karar verici kuruluşların politika geliştirme ve uygulama çalışmalarına katkıda bulunmak,
• İnşaat sektöründe uluslararası düzeyde rekabet gücü yüksek; ekonomik yönden verimli, topluma karşı sorumlu; doğal, tarihi ve kültürel çevreye saygılı bir yapı ve işleyişin gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak,
• Türkiye’nin uluslararası stratejik işbirliklerine sektörel entegrasyonu hızlandırmak ve bu yönde sektörel potansiyelin en etkili şekilde değerlendirilmesini sağlamak,
• Türkiye’nin rekabet üstünlüğü elde etmesinde önemli bir yeri bulunan müteahhitlik hizmetlerinde, verimliliğin arttırılması için sermaye, insan gücü ve doğal kaynaklarımızın en etkin biçimde kullanılabilmesini sağlayacak gelişmeleri teşvik etmek ve bu yöndeki çalışmaları destekleyecek politikaların oluşturulmasında karar mercilerini bilgilendirmek,
• Ulusal, sektörel ve kurumsal hedeflerini gerçekleştirmek üzere yurtiçinde ve yurtdışında ilgili tüm kişi ve kuruluşlarla stratejik ve uygulamaya dönük işbirlikleri yapmak, ortak düşünce ve eylem platformları yaratmak ve bunlarda aktif rol almak,
• Ulusal, sektörel ve kurumsal hedefler doğrultusunda üyeleri arasındaki işbirliği ve dayanışmayı geliştirmek, ortak sorunlara çözüm üretmek, üyelerinin hak ve yararlarını korumak,
• İş ahlakı ilkelerinin başta üye topluluğu olmak üzere tüm sektörde benimsenmesini ve uygulanmasını sağlamak,
• Görüş ve önerilerini, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlara ve basın aracılığıyla da kamuoyuna ileterek yukarıdaki amaçlar doğrultusunda düşünce ve eylem ağları oluşturmak.