Ünite 8: Dış Ticaret ve e-Devlet Uygulamaları

Giriş

Günümüzde artan dünya nüfusu, büyüyen ekonomiler, kalabalıklaşan şehirler gerek iç gerekse dış ticaret hacminin artışına neden olmaktadır. Geçmiş on yılların toplumlarındaki bu güne göre minyatür sayılabilecek şehirlerinde bir ticari işletmenin ya da sıradan bir vatandaşın bir kamu kurumundaki bir işlemi gerçekleştirmesi belki de bir yürüyüş mesafesinde bulunan devlet dairelerinde gerçekleşmekteydi. O günlerin teknolojik şartlarını günümüzde kullanmaya çalışmak demek tüm kamu kesimi ve özel kesimin hatta sıradan vatandaşların yoğunluktan dolayı hiçbir işlem yapamamasına yani devletin kitlenmesine yol açacağı aşikardır. Bilgisayarın yaygınlaşması, bilgisayarlar arasında dijital iletişimin yapılabilir hale gelmesi kısaca internetin keşfi insanların oturdukları yerden gerek kamu gerekse özel sektörün pek çok işlemini yapabileceği fikrini doğurmuştur.

Elektronik Devlet (e-Devlet) Nedir?

Günümüzde tek kişilik bir işletmeden dev şirketlere kadar pek çok kuruluşun internet üzerinden faaliyetlerini yürüttüğü gözlenmektedir. İşletmeler müşterileriyle iş yükünü azaltmak, işlemleri hızlandırmak, evrak trafiğini en alt seviyeye indirmek, maliyetleri düşürmek amacıyla e-Ticaret uygulamalarına geçmişlerdir. Elektronik ortamlardan yapılan bu faaliyetleri devlete uyarladığımızda e-Devlet tanımına ulaşırız. “Devletin vatandaşlara karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların buna karşılık devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesidir” şeklinde tanımlanabilir.

e-Devlet ile amaçlanan hedefler, devletin şeffaflaşması, devletin hızlı ve etkin bir şekilde işleyişinin sağlanması, her düzeyde vatandaşın yönetime katılımının sağlanması, kurumlar arası bilgi alışverişinin sağlanarak iş ve veri yinelenmesinin önlenmesi, kamunun hizmet verdiği vatandaşların yaşamlarının kolaylaştırılması, karar vericilerin bilgiye dayalı karar verme süreçlerinin geliştirilmesi ve hızlandırılması olarak sıralanabilir.

Geleneksel Devlet, e-Devlet Yapısal Karşılaştırması ve e-Devletin Tarihsel Gelişimi

1990’lı yılların sonlarına doğru teknolojideki gelişmelerle beraber kamu kurumları kurum içi işlemlerinde intranet adı verilen küçük çaplı internet veya iç ağ olarak tanımlanabilecek bir iletişim sistemi kullanmaya başladılar. Bu mevcut kurum içi işlemleri hızlandırdı. Önemli gelişmelerden biride Bilgisayar ve internetin artık kişilerin evlerine iş yerlerine girmeye başlamasıydı. Teknolojik gelişmeyle beraberde e-Devlet uygulamaları kamu kurumlarından özel kuruluşlara ve kişilere yaygınlaşarak günümüzdeki yapısına kavuşmuştur.

Dünyada e-Devlet Uygulamaları

Dünya’daki uygulamalara baktığımızda e-Devlet çalışmalarının, yerel yönetim servislerinin geliştirilmesine yönelik bilgisayar uygulama çalışmaları şeklinde ortaya çıktığı görülmektedir. Başta İngiltere, Hollanda, Belçika ve Fransa olmak üzere e-Devlet oluşumu çalışmalarında, özellikle “kurumsal iletişimin sağlanması, yasal düzenlemeler ve kişi haklarının korunması“ konularında sivil toplum örgütlerinin önemli katkıları alınmıştır. Benzer şekilde, başta ABD’de olmak üzere, birçok Avrupa Birliği ülkesinde Üniversiteler e-Devlet çalışmalarının doğrudan içinde yer almaktadır. Batı toplumlarında e-Devlet uygulamalarının yaygınlaşmasında ki önemli bir etkende beyan edilen bilginin doğru olduğu güvenine dayalı bir devlet vatandaş ilişkisi olmuştur.

Türkiye’de İnternet ve e-Devlet Uygulamalarının Ortaya Çıkışı

Türkiye’nin internet ile tanıştığı tarih olan 1993’ten devam eden on yıl içerisinde toplam nüfusun %8’i (6 milyon kişi) internet kullanıcısı konumuna erişmiştir. Günümüzde ise bu rakam %67‘ye ulaşarak (54 milyon kişi) Türkiye’yi internet kullanımında dünyada 12. Avrupa’da ise 4. sıraya yükseltmiştir. AB bünyesinde e-Devlet hareketine ivme kazandırmak için 1999 yılında da e-Avrupa girişimi başlatılmıştır. Türkiye’de bilgi toplumuna yönelik ulusal hedeflerini geliştirmek ve uyumlaştırmak için e-Avrupa girişimine katılmıştır. e-Dönüşüm çalışmaları her geçen gün yenilerin ilave edilmesiyle sürmektedir. Bugün itibariyle 10 milyondan fazla günlük işlem e-Devlet kapısı üzerinden gerçekleşmektedir.

Elektronik İletişim Ortamlarının Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi

Bilgi teknolojilerinin gelişimi paralelinde, geçmişe oranla dünya ticaret hacmi çok daha yoğun ve hızlı gerçekleşmektedir. Günümüzde başta internet olmak üzere diğer ileri iletişim teknolojileri ürünleri aracılığı ile dış ticaret işlemlerinin yüksek parasal ve zaman maliyeti büyük düşüş göstermiştir. Geleneksel ithalat ve ihracat süreçleri, masa başında dış pazarların araştırılmasıyla başlasa da takip eden süreçlerde zaman ve masraf gerektiren yazışmalara dönüşür. Tüm bu süreci daha pratik bir ortama indirgeyen gelişmiş elektronik iletişim ortamları sayesinde günümüzde büyük işletmelerin dış ticaret işlem kapasiteleri inanılmaz boyutlarda artmıştır.

Türkiye’de e-Devlet Proje ve Uygulamaları

Türkiye’de devletin elektronik ortamda kamu yönetimi, vatandaşlar ve şirketleri bir araya getirmesi e-Devlet projeleri ve uygulamalarıyla hayat bulmuştur. e-Devlet uygulamalarını bünyesinde barındıran kamu kurumları;

• TMBB ( https://www.tbmm.gov.tr)

Dış Ticaret sektörü ile yakın ilişkisi olanlara örnek olarak;

Hazine ve Maliye Bakanlığı ( http://(https://www.hmb.gov.tr/ )

• Tüm Bakanlıklar:

Dış Ticaret sektörü ile yakın ilişkisi olanlar:

• Ticaret Bakanlığı ( http://(https://ticaret.gov.tr)
• Hazine ve Maliye Bakanlığı ( https://www.hmb.gov.tr/ ) Belediyeler

Diğer Kamu kurum ve kuruluşları (örnek olarak);

• T.C. Merkez Bankası ( http://(http://www.tcmb.gov.tr)
• Kamu İhale Kurumu ( http://(http://www.ihale.gov.tr)

olarak sıralanabilmektedir. Günümüzde hemen hemen tüm kamu kurum ve kuruluşlarının kendileri ile ilgili bilgi ve uygulamaları içeren internet siteleri bulunmaktadır. Ayrıca http://www.turkiye.gov.tr adresinden yayın yapan bir portal uygulaması vardır.

e-Devlet Kapısı www.turkiye.gov.tr

e-Devlet kapısı (veya devletin kısa yolu) adıyla hizmet veren portal www.turkiye.gov.tr adresi üzerinden yayın yapmaktadır (18 Aralık 2018 tarihinden beri). Kişilerin portala ulaşması ve işlem yapabilmeleri PTT şubelerinden 2 TL karşılığı alacakları şifre ile gerçekleşmektedir. Ayrıca bazı uygulamalarda e-İmza veya m-İmza (mobil imza) ile kullanıcı girişi yapılabilmektedir. Portal daha öncede ifade edildiği gibi kamu kurum ve kuruluşlarının pek çok önemli uygulamasını bünyesinde barındırmakta ve/veya ilgili kuruluşa veya uygulamasına yönlendirme yapabilmektedir.

e-Devlet kapısının ana bölümleri şunlardır:

• Sorgula
• Başvur
• Öde
• Öğren
• İletişime

Geç e-Devlet uygulamasındaki ana bölümleri ve diğer uygulamaları kullanabilmek ve yapılan işlemlerin güvenliğini sağlayabilmek için çeşitli şifreleme yöntemlerine gidilmiştir. Bunlar:

• e-Devlet Şifresi,
• Mobil İmza,
• Elektronik İmza,
• T.C. Kimlik Kartı

uygulamalarıdır.

turkiye.gov.tr, Dış Ticaret Kategorisi

turkiye.gov.tr adresinden erişilebilen e-Devlet uygulamasından, ihracat ve ithalat olmak üzere, girişimcilerin dış ticarette uyması gereken kuralları, yerine getirmekle yükümlü oldukları sorumlulukları, ödemekle yükümlü oldukları çeşitli vergi, resim ve harçları gibi dış ticaret konularına ulaşılabilmektedir.

T.C. Ticaret Bakanlığı İhracat Bilgi Platformu

Ülkemizin en önemli döviz girdi kaynağı olan ihracatımızı geliştirmek amacıyla Ticaret Bakanlığı tarafından ihracat bilgileri ayrı bir platformda detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Bu sayede ihracatçılarımız ihtiyaç duydukları bilgilere toplu bir şekilde ulaşabilmektedirler. Ticaret Bakanlığının İhracat Bilgi Platformu aşağıda kısa açıklamalarıyla değinilen ana ve alt başlıklardan oluşmaktadır:

• Başvuru kaynakları
  • Dış ticaret ve yatırım mevzuatı
    • İhracat mevzuatı
    • Elektronik ticaret
    • Ticari terimler ve kısaltmalar sözlüğü
  • Gümrük tarife istatistik pozisyon cetveli
• Pazar geliştirme
  • Ülke masaları
  • Sektör bilgileri
  • Pazar araştırması nasıl yapılır
  • Ticari bilgi kaynakları rehberi
• Finansman araçları
  • Ticari fırsatlar
  • Ticari talep eşleştirme
  • Uluslararası ihaleler
  • Türk ihracatçılar rehberi

Mevzuat Bilgi Sistemi, e-Mevzuat, www.mevzuat.gov.tr

Mevzuat Bilgi Sisteminde kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik ve 1.1.2004’ten sonraki tarihli tebliğlerin kodifikasyonu (düzenleme) yapılmış güncel metinleri ile bazı kanunların yürürlükten kalkmış (mülga) hükümlerine ulaşılabilmektedir.

Mevzuat bilgi sisteminin alt başlıkları şunlardır:

• Kanunlar Fihristi,
• Kanunlar,
• Kanun Hükmünde Kararnameler,
• Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri,
• Tüzükler,
• Cumhurbaşkanı Kararları,
• Yönetmelikler,
• Tebliğler,
• Cumhurbaşkanlığı Genelgeleri,
• Mülga Kanunlar.

Kamu İhale Kurumu, www.ihale.gov.tr ve EKAP, ekap.kik.gov.tr

Kamu İhale Kurumu kamu alanında ihale açacak ya da ihale alma sürecine iştirak edecek her kurumun uyması gereken şartları ilgili kanunlar çerçevesinde belirleyen ve bu süreci yönlendiren idari ve mali özerkliğe sahip bir kamu tüzel kişiliğidir. EKAP ise Elektronik Kamu Alımları Platformunun kısaltılmışı olup Kamu İhale Kurumunun kendi sitesi üzerinden ulaşılabilen bir elektronik ortamdır.

T.C. Resmi Gazete, www.resmigazete.gov.tr

Resmi Gazete’nin amacı hükümet, meclis, cumhurbaşkanı tarafından çıkan kararname, yasa, yönetmelik, genelge gibi kararları yayınlamaktır. Resmi Gazete günümüzde günlük olarak internet ortamından da yayınlanmaktadır.