Ünite 5: Teknik ve Hukuksal Açıdan Bazı Sigorta Kavramları

Sigorta Sözleşmesi (Poliçe)

Sigorta şirketleri, sigorta sözleşmesinin koşullarını, her iki tarafın hak ve borçlarını kanıtlamaya yarayan poliçeyi düzenlemek ve sigortalı ve/veya sigorta ettirene vermekle yükümlüdürler. Bu poliçeye sigorta sözleşmesi de denir.

Sigorta sözleşmesi hakkında önemli bilgiler kısaca aşağıdaki gibidir;

• Sigorta ettiren/sigortalı sigortacıdan sigorta himayesini, sigortacı da sigorta ettirenden prim ödemesini talep eder.
• Sigorta sözleşmesi tam iki tarafa da borç yükleyen bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi ivazlı (karşılıklı, bedelli) bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi sürekli bir borç ilişkisi doğuran bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi rızai bir akittir. Sigortacı ve sigorta ettirenin/sigortalının birbirine uygun irade beyanları neticesinde meydana gelir.
• Sigorta sözleşmesi objektif iyi niyetin, geniş bir uygulama alanına sahip olduğu bir sözleşmedir.
• Sigorta sözleşmesi, tarafların karşılıklı ve birbirlerine uygun irade beyanları ile gerçekleşmektedir.
• Sigorta sözleşmesi şansa bağlı bir sözleşme değildir.
• Sigorta sözleşmesi şarta bağlı bir sözleşme değildir.
• Sigorta sözleşmesi fer’i (esasa ait olmayan) mükellefiyeti içeren bir sözleşme değildir.

Bir sigorta poliçesinde, sigortacı, sigorta ettiren/sigortalı) veya varsa sigortadan faydalanan kimselerin ad-soyad veya ticari unvanları, adresleri, sigorta konusu menfaat ve özellikleri (rizikonun tanımı), azami teminat limiti (sigorta bedeli), sigortanın başlama ve bitiş tarihleri, ek rizikolar, primin tutarı ile ödeme zamanı ve yeri, poliçenin düzenlenme tarihi, sigortacının üzerine aldığı risklerin, tehlikelerin niteliğini belirlemeye yarayacak bütün durumlar sistemli, açık ve okunaklı bir şekilde yer almalıdır.

Sigortacılıkta genellikle sigortacı tarafından sigorta ettirene/sigortalıya sigorta edilecek rizikonun mahiyeti hakkında bilgi edinilmek için önceden hazırlanmış gerekli bilgileri içeren bir soru listesine teklifname denir. teklifname sigorta sözleşmesinin ortaya çıkması için icap (öneri) olarak düşünülür. Sigortacının öneriyi kabulü bir şekle bağlı değildir. Sigorta Teklifnamesi (Soru Formu) ise sigorta şirketinin bilgi edinmesi için hazırlanan, fiyatın (primin) hesaplanması ve poliçenin doldurulması için gerekli bütün bilgileri kapsayacak şekilde düzenlenen bir bilgi formudur.

Kısaca, sigorta ettirenin/sigortalının rizikoyu teminat altına aldırabilmesi için sigortacıya lüzumlu unsurları içeren bir öneride bulunması, sigortacının da bu öneriyi kabul etmesi ve daha sonra düzenlenecek poliçedeki primi sigorta ettirenin/sigortalının sigortacıya ödemesi gerekmektedir.

Sigorta Sözleşmesi ile İlgili Diğer Kavramlar

Geçici sigorta ilmühaberi de poliçe gibi her iki tarafın haiz olduğu hak ve borçları gösterir. Eğer poliçe gecikirse, bu süre zarfında oluşacak tehlilere karşı geçici sigorta ilmuhaberisi düzenlenir. Geçici sigorta ilmühaberleri üzerinde sigortacının ve sigorta ettirenin imzaları bulunur. TTK’ya göre; Sigortacı; sigorta sözleşmesi kendisi veya acentesi tarafından yapılmışsa, sözleşmenin yapılmasından itibaren yirmidört saat, diğer hâllerde onbeş gün içinde, yetkililerce imzalanmış bir poliçeyi sigorta ettirene vermekle yükümlüdür. Sigortacı poliçenin geç verilmesinden doğan zarardan sorumludur.

Abonman sözleşmesi sadece emtialara uygulanabilen bir sigorta türüdür. Bu sigorta, emtia değeninin sürekli değişkenlik gösterdiği durumlarda sigorta ettirenin/sigortalının azami değer üzerinden sigorta yaptırıp boşuna fazla prim ödemesini önlemek amacıyla uygulanmaktadır.

Sigorta sözleşmesinin yürürlüğe girmesinden sonra, sözleşme şartlarında veya sigorta konusunun ekonomik değerinde yapılacak herhangi bir değişiklik olması veya buna benzer herhangi bir poliçe üzerinde değişiklik yapılması durumunda, yeniden poliçe düzenlemek yerine ek bir belge düzenlenmektedir. Buna zeyilname (poliçe eki) denir.

Tecditname (poliçe yenileme); poliçeyi bir yıl veya daha fazla uzatan, hukuksal olarak, yeni bir poliçenin hazırlanmasıyla aynı sonuçları doğuran bir belgedir.

Hasar Tazminat Makbuzu/İbraname (aklama belgesi), onaylanan hasar bedelinin sigortalıya veya menfaattara ödenmesi aşamasında gerekli ve önemli bir hukuki fonksiyon görecek bir belge niteliğindedir.

Sigorta süresi, sigortacının teminat kapsamındaki tehlikeler nedeniyle meydana gelmesi muhtemel hasarlara ilişkin sorumluluklarının devam ettiği süredir. Sigorta dönemi ise primlerin hesap edildiği dönemi ifade eder.

Sigorta başlangıç tarihi, sigorta teminatıının başladığı yani poliçenin yürürlüğe girdiği tarihtir.

Sigortanın sona ermesi (fesih), sigorta sözleşmesinin her iki taraf ve üçüncü şahıslar bakımından artık geçerli olmaması halidir. Sözleşmenin sona ermesinde aşağıdaki durumlar söz konusu olmaktadır;

• Olağanüstü durumlarda fesih
• Sigorta priminin artırılmasında fesih
• Kısmi fesih ve cayma

Sigorta sözleşmesine göre, her hangi bir riske, tehlikeye ilişkin olarak, sigortacının hasar meydana gelmesi halinde tazmin edilmesi yolunda verdiği güvenceye karşılık olmak üzere, sigorta ettirenden/sigortalıdan para olarak bir ücret alır. Bu ücrete sigorta primi denir. prim riziko primi ve brüt prim olarak ikiye ayrılır.

Tazminat talebi, hasar/zarar, sigorta güvencesi altına alınan risklerden, tehlikelerden herhangi birinin gerçekleşmesi halinde, sözleşme gereği sigortacının tazminat ödeme yükümlülüğünün doğması durumudur.