Ünite 2: Risk Yönetimi ve Dış Ticaret İşlemlerinde Risk

Risk Yönetiminin Tanımı ve Önemi

Risk yönetimi, risk türlerinin belirlenerek ilgili risklere ilişkin stratejilerin belirlenmesi ve muhtemel risklerin gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkacak durumları sürecin en başından itibaren engelleyebilmek veya zararlı etkilerin en az seviyede tutulmasını sağlamak amacıyla yürütülen çalışmalardır. Riski iyi yönetebilmek için riski iyi tahmin etmek gerekmektedir. Risklerin etkilerinin azaltılması veya ortadan kaldırılmasına yönelik önlemlerin alınması için;

• Risk unsurları etki ve olasılığa göre tanımlanır,
• Uygun kontrol mekanizmaları yerleştirilir,
• İlgili unsurların yapılan kontrollere göre ölçülerek raporlanması ve karar alıcılar tarafından raporlar doğrultusunda risk ile mücadele yöntemlerinin belirlenmesi aşamasına geçilir.
• Risk yönetimi sürecine odaklanıldığında elde edilecek faydalar;
• İşletme faaliyetlerin kesintisiz devam ettirilmesi,
• Beklenmedik durumların en aza indirgenmesi,
• Ortaya çıkan zararların maliyetlerinin asgari seviyede tutulması,
• Nakit ve gelir akışının düzenli hâle gelmesi ve sürekliliğinin sağlanması,
• Büyümenin sürdürülebilir hâle gelmesi,
• Yasal düzenlemelere uyumun sağlanması,
• İşletme paydaşlarının zararlarının en aza indirgenmesi

Kurumsal risk yönetimi, organizasyon hedeflerinin ortaya konulması, risklere ilişkin süreçlerin yürütülmesi ve kontrolleri kapsayan etkili bir süreçtir. Kurumsal risk yönetiminin temel faydaları;

• Belirlenen amaçlara ulaşma ihtimalini artırır,
• Risklerin anlaşılması, doğru tanımlanması ve etkin önlemler alarak yönetme yeteneğinin geliştirilmesi noktasında yöneticilere katkı sağlar,
• Farklı birimlerce hazırlanmış risk raporlarının birleştirilmesini sağlar,
• Daha önemli riskleri ve etki alanlarının anlaşılma düzeyini geliştirir,
• Kurum içi çapraz risklerin belirlenmesi ve paylaşılmasını sağlar,
• Ortak ve kesişen riskleri tanımlar ve birimler arası iletişimin gelişimine katkı sağlar,
• Önemli konular üzerine odaklanılarak kaliteli bir yönetim sergilenmesini sağlar,
• Krizlerle karşılaşma ihtimalini azaltır,
• Faaliyetlere odaklanılmasını sağlar,
• Başarı için gerekli değişiklikleri yapmaya yönelik inisiyatif alma sorumluluğunu artırır,
• Başarı gerekli riskleri kabul etme yeteneğini artırır,
• Risk almaya yönelik karar vermede akılcı bir yöntem izlenmesini sağlar,
• Kurumsal verimliliği en uygun hâle getirir, korur ve kurumsal imajı güçlendirir,
• Hesap verebilirliği ve uyumlaştırılmış iç kontrol sistemini güçlendirir.

Risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi için çalıştay, görüşme, senaryo planlaması, anket, beyin fırtınası, geçmiş hataların analizi, sektör karşılaştırmaları, tarihsel veri temelli tanımlamalar, performans gözden geçirmeleri, paydaşlardan elde edilen veriler kullanılmaktadır.

Kurumsal Risk Yönetiminde Risklerin Ölçülmesi ve Analizi

Risk analizi, yönetimin tanımladığı risklerin ortaya çıkma sıklığı ve olası sonuçların belirlenmesine yönelik sistematik yaklaşımdır. Risk ölçümü sürecinde öncelikle risk kaynaklarının ne olduğu ve risk türlerinin belirlenmesi gelmektedir. Buna göre, sektöre ilişkin sistematik riskler ve sistematik olmayan riskler sınıflandırılarak, kaynakların ne olduğu ve bu risklerin ne ölçüde yönetilebileceği ve risk iştahına göre risklerin üstlenilip üstlenilmeyeceğine ilişkin karar verilmesi gereklidir. Analiz yöntemleri, kalitatif, yarı kalitatif, kantitatif veya karma analiz olarak sıralanmaktadır. Risk yönetimine ilişkin analiz sonuçlarının kontrol faaliyetlerinin yürütülmesi gerekmektedir. Konroıller başlıca üç amaca hizmet ederler. Bunlar; kabul edilebilir risklerin etkisinin azaltılması, kabul edilen riskler dışında kalan risklerin ortaya çıkma ihtimalini azaltmak ve riskin etkisi ve ihtimalini azaltmaktır. Bu amaçlara ulaşmak için yürütülen kontrol türleri;

• Önleyici kontoller
• Düzeltici kontroler
• Yönlendirici kontrol
• Denetleyici kontrol
• Kaçınma
• Azaltma
• Paylaşma
• Kabullenme

Riskten korunmak için birbirinden farklı teknikler kullanılmaktadır. Bu yöntemleri firma içi teknikler ve firma dışı teknikler olarak sınıflandırmak mümkündür.

Risk Yönetiminde Başarıyı Etkileyen Unsurlar

İşletmeleri etkileyen durumlar, sistematik ve sistematik olmayan risk olmak üzere iki başlıkta ele alınır ve bu riskler ülke, sektör, işletme için farklı düzeyde kendini gösterebilir. Bu nedenle her işletmenin risk algısı, ekonomik gücünden, rekabet gücünden, yöneticilerin kişilik özelliklerinden etkilenmektedir

Dış Ticarette Risk

Kriz, örgütsel amaçları ve yaşam sürecini tehdit eden, ortaya çıktığında konulacak önlemlerin önceden belirlendiği acil müdahale gerektiren olumsuz durumdur. Söz konusu olan ticaret olduğundan genellikle dış ticaret işlemlerinde finansal riskler bulunmaktadır. Bu finansal riskler aşağıda sıralanmıştır.

• Piyasa riski
• Kur riski
• Faiz oranı riski
• Tahsil edememe riski

Dış ticaret işlemleri, sıralanan finansal risklerin yanı sıra, dış ticarete konu olan malların çeşitli nedenlerle istenilen nitelikleri taşımamasından dolayı azalabilir veya durma noktasına gelebilir. Taşıma sürecinden kaynaklanan kaza, sabotaj, hırsızlık gibi sosyal riskler, doğal afetler ve hava şartları gibi fiziki riskler, enflasyon, ekonomik konjonktürden kaynaklanan sorunlar, piyasa ve rekabet şartlarından kaynaklanan ekonomik riskler, insan, ekipman ve yöntem gibi süreç riskleri, fiyatlandırma, yaşam çevrim ve kalite maliyetleri gibi maliyet riskleri, işlevsellik, güvenilirlik, kullanılabilirlik, etkinlik ve sürdürülebilirlik gibi ürün riskleri ve işletme riski, küresel risk, hukuki ve politik risk, ülke ve sektör riski gibi idari kararlara ilişkin riskler dış ticarete konu olan malların değerinin düşmesine, istenilen nitelikte olmamasına veya teslimat sürecinde gecikmeye yol açabilen risk grupları olarak sıralanabilir.

Dış Ticarette Riskten Korunma Teknikleri

Dış ticaret işlemlerinde malların beklenen niteliklere sahip olmaması, zamanında teslim edilmemesi, talep edilen miktarda olmaması, ödeme ve tahsilat gibi konular riskin kaynağıdır. Mal kalitesi, miktarı, teslimat ile ilgili konularda ortaya çıkabilecek riskler, anlaşmalar ile bertaraf edilebilir. Farklı ticaret türlerindeki ortaya çıkabilecek her bir risk için riske özel önlemler alınması gerekmektedir.