Ünite 10: Öğretmenlik Mesleği ve Öğretmenin Nitelikleri

Öğretmenlik Mesleği ve Öğretmenin Nitelikleri

Öğretmen; devletin eğitim politikasını uygulayan, uygulamadaki sonuçları ile bu politikaya yön veren ve eğitim alanında yapılan çalışmalardan yararlanan bir kişidir. Öğretmenlik ise eğitim alanı ile ilgili sosyal, kültürel, bilimsel ve teknolojik boyutlara sahip; alandaki özel uzmanlık bilgi ve becerisini temel alan, akademik çalışma ve mesleki formasyon gerektiren profesyonel bir uğraşı alanıdır.

Öğretmenler; ülkenin kalkınmasında, bireylerin sosyalleşmesi ve toplumsal yaşama hazırlanmasında, toplumun değerlerinin genç kuşaklara aktarılmasında, nitelikli insan gücünün yetiştirilmesinde önemli rol oynamaktadırlar. Öğretmenler, toplumun mimarı ve bireyleri biçimlendiren sanatkârlardır. Bu nedenle öğretmenlik, geçmişten beri kutsal bir meslek olarak görülmüştür

Öğretmenlik Mesleğinin Özellikleri

• Öğretmenlik; insanları, öğrenmeyi ve öğretmeyi sevenler için ideal bir meslektir.
• Öğretmenlerin büyük bir bölümü devlet memurudur.
• Öğretmenlik, tüm ülkelerde en yaygın olarak görülen bir meslektir.
• Öğretmenlik, kadınların yoğun olarak çalıştıkları bir meslek alanıdır.
• Öğretmenlik, daha çok orta ve ortanın altında gelire sahip grupların tercih ettiği meslektir.
• Öğretmenlik mesleğinin geliri düşüktür.
• Öğretmenlik mesleğinin toplumsal statüsü yüksek değildir.
• Öğretmenlik mesleğinde kariyer yapma ve mesleki gelişim olanakları sınırlı düzeydedir.
• Öğretmenlik mesleğinden ayrılma oranı, diğer meslek gruplarına göre daha yüksektir.

Öğretmenin Nitelikleri

Yeterlik, bir mesleğin başarılı bir biçimde yerine getirilebilmesi için sahip olunması gereken özellikleri ifade etmektedir. Öğretmenlik mesleğinin niteliğinin yükseltilmesi; öncelikle öğretmenlerin sahip olması gereken genel ve özel alan yeterliklerinin bilinmesi, daha sonra bu yeterliklerin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitim programlarıyla öğretmen adaylarına ve görevi başındaki öğretmenlere kazandırılması ile olanaklıdır. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğretmen yeterlilikleri şöyle sınırlanmıştır:

• Kişisel ve mesleki değerler-Mesleki gelişim
• Öğrenciyi tanıma
• Öğretme ve öğrenme süreci
• Öğrenmeyi ve gelişimi izleme ve değerlendirme
• Okul, aile ve toplum ilişkileri
• Program ve içerik bilgisi

Öğretmenlerden belirtilen tüm bu alanlarda istenen yeterliklere sahip olmaları beklenmektedir. Bu yeterliklerden genel kültür ve alan bilgisinin önemi göz ardı edilemez. Ancak öğretmenlik meslek bilgisi, öğretmen olmanın temel koşuludur. Öğretmenler, hangi basamakta görev alırlarsa alsınlar bu yeterliklere sahip olmak durumdadırlar.

Öğretmen niteliklerini kişisel nitelikler ve mesleki nitelikler olmak üzere iki ana grupta toplamak olanaklıdır.

Öğretmenlerin kişisel nitelikleri:

• Hoşgörülü, sabırlı ve anlayışlı olma
• Açık düşünceli ve esnek olma
• Sevecen ve esprili olma
• Başarıya odaklanma/Yüksek başarı beklentisi içinde olma
• Güdüleyici, cesaretlendirici ve destekleyici olma

Öğretmenlerin mesleki nitelikleri;

• Öğretim etkinliklerini planlama
• Öğretim yöntem ve tekniklerinden yararlanma
• Etkili iletişim kurma
• Sınıf yönetimi
• Zamanı etkili kullanma
• Öğrenmeyi değerlendirme
• Rehberlik yapma

Öğretmenin Görev ve Sorumlulukları

Öğretmen; önceden belirlenmiş olan amaçları öğrencilere kazandırmak için öğretimi planlayan, öğrenme için gerekli olan ortamı düzenleyen, öğrenme yaşantıları oluşturarak öğretim sürecine katılmalarını sağlayan, sürecin çeşitli aşamalarında öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediğini izleyen ve değerlendiren kişidir. Öğretmenlerin yüklendikleri rolleri şöyle açıklamak olanaklıdır;

• Öğretmen, öğrenciyi destekleyen ve öğrenmeyi kolaylaştıran bir role sahip olmalıdır.
• Çağdaş gelişmeler, öğretimin bireyselleştirmesini vurgulamaktadır. Bu bağlamda öğretmenlerin planlayıcılık, düzenleyicilik, güdüleyicilik ve değerlendiricilik gibi rolleri üstlenmesi gerekmektedir.
• Öğretmen, öğrenmeye rehberlik eden bir rol üstlenmelidir.
• Öğretmenler derslerini değişik yöntemler kullanarak işlemelidir.
• Öğretmenler, öğrencilerinin kişiliklerini geliştirmeye yönelik davranışlar sergilemelidir.

Öğretmenin Sınıf İçindeki Görev ve Sorumlulukları

Çağdaş eğitim anlayışına göre öğretmen, sınıf içerisinde bilgi aktarıcısı ve dağıtıcısı değildir. Öğretmenler, öğrenmeye rehberlik eden bir kılavuz ya da yol göstericidir. Öğretmen, öğrencinin bilgi edinmesini sağlamalı, ona bilgiyi yorumlama ve değerlendirmede yardımcı olmalıdır. Bu bağlamda öğretmenlerin sınıf içerisinde etkili bir öğrenmeyi sağlanmak için öğrencileri güdülemek, sınıf etkinliklerini planlamak, öğrencilere bilgi vermek, öğrencileri disipline etmek ve öğrencilere danışmanlık yapmak gibi görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Öğretmenin sınıf içindeki rollerini şöyle sıralamak olanaklıdır:

• Temsilcilik
• Liderlik
• Bilgi kaynağı
• Arabuluculuk
• Hakemlik
• Eğiticilik
• Anne-babalık
• Rehberlik
• Danışmanlık

Öğretmenin Sınıf Dışındaki Görev ve Sorumlulukları

Toplumun bir üyesi olarak öğretmenin sınıf dışında da önemli görev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Öğretmenin öğrenmeyi kolaylaştırma, öğrenciyi geliştirme ve rehberlik gibi rolleri sınıf dışında da sürmektedir. Öğretmenlerden sınıf dışında bulunduğu ortamlarda beklenen gereksinimleri karşılaması ve bu doğrultuda rehberlik rolünü üstlenmesi beklenmektedir. Ayrıca öğretmenlerden, toplum içinde değişme ve gelişme süreçlerine önderlik etmesi de beklenmektedir.

Özellikle kırsal kesimde görev alan öğretmenler için bu rol çok önemlidir. Öğretmenin öğrencilerinin davranışlarını değiştirme görevi, yalnızca sınıf içinde geçerli değildir. Çünkü okullar, kendi yapıları içindeki yaşantılar arasındaki tutarlılığı sağlamak kadar öğrencilerin sürekli etkisi altında kaldıkları yakın çevreleri ve ailelerindeki öğrenme yaşantılarını da yönlendirmek zorundadır. Bu nedenle öğretmenler, eğitsel kol ve sosyal etkinlikler, okul içerisinde nöbet tutma gibi diğer okul içi görevlerini yerine getirirken öğrencilerde istendik davranış değişikliğini oluşturmaya yardımcı olmak durumundadırlar.

Öğretmen, öğrencilerinin aile içindeki durumlarını yönlendirmek için de velilerle iş birliği içinde olmalıdır. Bu nedenle öğretmenlerin nöbet tutma, sosyal etkinliklerde bulunma ve aileler ile iş birliği içinde çalışma gibi sınıf dışı etkinlikleri önem taşımaktadır.