Ünite 6: Evlerde Enerji Tasarrufu ve Verimliliği

Enerji, Güç, Enerji Verimi ve Çevresel Etkiler

Enerjinin en doğru biçimde kullanılması ya da enerjide yüksek verim kavramları ülkeler bazında ve genel olarak dünya üzerinde artan enerji ihtiyaçlarına bağlı olarak farklı şekillerde tanımı yapılmış olan önemli bir kavramdır. Enerji kaynakları bakımından kısıtlı imkanlara sahip olan ülkeler için enerjinin doğru biçimde sarfiyatı önemli bir konudur.

Enerji, Güç ve Verim

Enerji, fizikte “iş yapabilme yeteneği” olarak tanımlanmaktadır. Enerjinin birimi Joule (J) ile verilir ve skaler bir büyüklüktür. Son yıllarda artan enerji tüketimine bağlı olarak enerji verimliliği kavramı ön plana çıkan bir unsur olmuştur. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yapılan tanımlamada, yaşam ve hizmet kalitesini düşürmeden birim veya ürün başına enerji tüketiminin azaltılması şeklinde ifade edilmiştir. Yüksek verim enerji girdisiyle kıyaslandığında kayıpların en aza indirilmesiyle mümkündür. Enerji kaynakları genel olarak yenilenebilen ve yenilenemeyen enerji kaynakları olarak iki grupta toplanmıştır. Güç ise birim zamanda harcanan enerji miktarına denir. Birimi Watt (W) ile ve dolayısıyla Joule/saniye ile temsil edilir. Tüketilen enerji ve güç arasındaki ilişki, Harcanan Enerji = Güç x Zaman olarak verilir. Enerjide yüzdelik verim genel olarak; % Verim = (Yapılan iş / Harcanan enerji) x 100 eşitliği ile ifade edilir.

Etkin Enerji Kullanımı

Enerjinin etkin kullanımı yaşam kalitesinin düşürülmesi, ortam şartlarının ve ürün standartlarının kötüleştirilmesi değil, istenen sonuca giden yolda ihtiyaçtan fazlasının tüketilmemesi anlamını taşır. Bu bağlamda yaşam alanımız olan ve gelişen teknolojik unsurlar göz önüne alındığında aynı zamanda bir kültürel faaliyet alanı özelliği kazanan evlerimizde bilinçli bir yaklaşımla enerjinin kontrollü tüketimi mümkündür.

Çevresel Etkiler

Enerjinin yüksek verimle tüketilmesi yalnızca ekonomik bağlamda katkılar sunmakla kalmaz çevreye verilen zararın da en aza indirilmesine katkı sağlar. Daha az enerjinin uygun biçimde kullanılması sera gazı emisyonlarına bağlı etkileri en aza indirecek ve küresel ısınmaya neden olan etkiler minimize edilerek hava kirliliğine neden olan unsurlar da en alt seviyeye çekilmiş olacaktır.

Su buharı, karbondioksit ve metan gibi bazı gazlar atmosferde sera etkisine neden olan gazlardır. Yeryüzünden yansıyan belirli başlı bazı ışınlar atmosferdeki sera gazları tarafından tutularak dünyamızın ısınmasına katkıda bulunurlar. Sera gazlarının atmosferde aşırı miktarda birikmesi yeryüzünün ortalama sıcaklığını arttırıcı bir etki yapacaktır ki bu da arzu edilen bir durum değildir.

Evlerde Enerji Kullanımı, Tasarruf ve Etkileri

Evlerde ısınmaya harcanan enerjinin yanı sıra enerji tüketiminde göze çarpan ilk faktörlerden bir diğeri elektrikli ev aletleridir. Bu ve benzeri elektrikli ev aletlerinin kullanımında tasarrufu etkin kılacak bazı önlemler özellikle uzun dönemde aile ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır. Avrupa Birliği ev aletleriyle ilgili enerji verimliliğini arttırmak amacıyla 1994 yılında bir direktif yayımlamış olup, bu bağlamda bazı ev aletleriyle ilgili enerji endeksleri tanımlamıştır. Genellikle bu tür cihazlar enerji tüketim durumlarına bağlı olarak A, B, C, D, E, F ve G harferle temsil edilecek şekilde sınıflandırılmıştır. Bunlardan A harfi ile temsil dilen grup en düşük enerji tüketimini ifade eder.

Elektrik Kavramı Üzerine

En basit tanımıyla elektrik akımı (I) birim zamanda birim yüzeyden geçen hareketli yük miktarı olarak tanımlanmaktadır ve birimi Amper’dir. Türkiye’de şehir elektriği olarak 220 V, AC (alternatif akım) kullanılmaktadır. ABD’de bu değer 110 V’tur. Evlerde kullandığımız elektrikli ev aletleri şehir şebeke elektriğinin özellikleri göz önüne alınarak oluşturulmuştur.

Elektrikli Ev Aletlerinin Seçimi

Satın alma aşamasından önce bir piyasa araştırması yapılmalı ve ihtiyaca uygun tercihlerde bulunulmalıdır. Alınacak alet, güvenli ve dayanıklı olmalı, garanti belgesi olmalı ve CE işareti taşımalıdır. Ayrıca enerji tüketim durumları daha düşük olan A kategorisindeki cihazların tercihiyle hem tüketime hem de çevreye olumlu katkılar sağlanacaktır.

Buzdolapları

Enerji verimi yüksek A sınıfında yer alan buzdolapları tercih edilmelidir. Ev halkının ihtiyacı göz önüne alınarak uygun kapasiteli seçimler yapılmalıdır. Buzdolapları doğrudan güneş ışığı, kalorifer ya da fırın gibi ısı kaynaklarına maruz bırakılmayacak şekilde konumlandırılmalıdır. Buzdolabı kapakları uzun süre açık bırakılmamalıdır. Buzdolabının iç sıcaklığının daha az enerjiyle kontrol altında tutulabilmesi sıcak yiyecek, içecek ve besin malzemelerinin buzdolabının içine konulmadan önce soğuması beklenmelidir. Buzdolabı içerisinde gereksiz malzeme yer almamalıdır.

Elektrikli Fırınlar

Standart özelliklere sahip bir elektrik fırınla enerji verimliliği yüksek bir elektrikli fırın arasında aylık tüketim bazında yaklaşık olarak 10 kWh’lık bir fark vardır. Dolayısıyla enerji verimliliği yüksek bir fırın için yıllık tasarruf edilen enerji miktarı oldukça yüksek olacaktır.

Ocaklar

Elektrikli olabilecekleri gibi, doğalgaz ve tüpgazlı ocaklarda mevcuttur. Pişirme veya ısıtma esnasında yemek kaplarının kapağı kapalı tutulmalıdır.

Televizyonlar

Eski teknolojiye oranla tüplü olarak adlandırılan televizyonların yerini enerji tüketimi açısından daha uygun olan LED aydınlatmalı televizyonlar almıştır. Televizyonlarda diğer tüm elektrikli ev aletlerinde olduğu gibi ihtiyaca uygun boyutlarda seçilmelidir. Kullanılmadığı ya ada izlenilmediği zaman kapatılmalıdır.

Çamaşır ve Bulaşık Makineleri

Çamaşır ve bulaşık makinaları evlerdeki elektrik tüketiminde % 7’lik dilimlere sahiptirler. Her iki alet için de enerji verimliliği yüksek olanlar tercih edilmelidir. Bu aletler tam doldurulmadan kullanılmamalıdırlar. Üzerleri ve özellikle tuş takımlarının olduğu bölgeler bir örtü ile kapatılmalı ve bu bölgelere yağ ve kir gibi unsurlarının yerleşmesi engellenmelidir.

Ütü, Isıtıcılar ve Saç Kurutma Makineleri

Enerji verimliliği yüksek olan ütü ve ısıtıcılar tercih edilmelidir. Ütülerde yüksek buhar kapasiteli, termostatlı ve kurulu gücü daha az olan aletleri tercih etmenin enerji tüketimine olumlu yansımaları olacaktır. Özellikle su ısıtıcılar su kaynadıktan sonra kapatılmalı veya uygun enerji tüketim kademesine çekilmelidirler. Saç kurutma makinelerinde saçımızın nemi ve suyu bir havlu yardımıyla iyice alındıktan sonra saç kurutma işlemine geçilmelidir.

Elektrik Süpürgeleri

Enerji verimi yüksek olanlardan seçilmelidirler. Toz filtreleri belirli aralıklarla temizlenmeli ve çöp hazneleri boşaltılmalıdır.

Kombiler

Çok kısa süreler için kombilerin açılıp kapatılması yerine düşük sıcaklık değerlerinde tutulması, kalorifer peteklerinde biriken gazın tahliye edilmesi, kalorifer peteklerinin temiz ve önünün açık tutulması gibi basit önlemler ısıl verim sağlayacak ve daha düşük elektrik tüketimini teşvik edecektir.

Aydınlatma

Doğal ve yapay olmak üzere genel olarak iki başlık altında incelenebilir. Doğal aydınlatmada gün ışığından en etkin şekilde yararlanma söz konusuyken, yapay aydınlatmada farklı türden aydınlatma elemanları söz konusudur. Doğru şekilde aydınlatılmış bir ortam ekonomik açıdan verimliliği arttıracağı gibi insan sağlığı üzerine de başta gözlerimiz olmak üzere olumlu tesirleri olacaktır. Akkor lambalar yerine tercih edilecek olan floresan lambalar enerji tasarrufunda önemli rol oynayacaktır. Ayrıca binalarda ve muhtelif yerlerde sensörlü aydınlatma sistemleri tasarrufu artırıcı başka bir yöntemdir. Son yıllarda LED (ışık yayan diyot) kullanımı istenilen aydınlık oranlarına bağlı olarak enerjide daha düşük tüketimi mümkün kılacak bir diğer aydınlatma yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru aydınlatma, evlerde, iç mekanlarda kullanılan odanın özelliklerine, yapılacak aktiviteye ya da salon, mutfak, yatak odası gibi kullanım amaçlarına bağlı olarak aydınlatma miktarı ve kaynağının ve mekânın renk seçiminin uygun şekilde yapılmasıyla mümkündür. Yüksek yansıma katsayısına sahip renkler aydınlatmada daha fazla verim elde edilmesini sağlarlar. Doğru aydınlatma ışığın, mekânın gerektirdiği ve bireylerin fizyolojik ve psikolojik ihtiyacı ölçüsünde kullanılması demek olup ortamı olabildiğince karartmak anlamını taşımaz.

Evlerde Enerji Tüketimine Dair Diğer Faktörler

Elektrikli ev aletlerinin, ısıtma ve soğutma sistemlerinin bakımı, evlerde özellikle su ısıtma ihtiyacının karşılanmasında güneş panellerinin kullanılması, akıllı ev otomasyon sistemlerinin kullanımı enerjide verimliliği ve tasarrufu arttıracak diğer bazı unsurlar arasında yer almaktadır. Ayrıca ev veya binanın düzgün ısıl izolasyonu ve bina içerisindeki elektrik ya da mekanik tesisatların düzgün montajı ve izolasyonu uzun vadede hem güvenliği hem yapının ve elektrikli ev aletlerinin ömrünü hem de enerji tasarrufunu mümkün kılacak etmenler arasında yer almaktadır.

Suyun Doğru Tüketimi

Doğrudan enerji kullanımını çağrıştırmasa da evimizde kullandığımız sudan yapacağımız tasarruf bir anlamda enerji tasarrufudur. Barajlarda su kullanılarak elektrik enerjisi eldesi ise bilinen bir gerçektir. Dolayısıyla su bir anlamda enerji kaynağı demektir. Evlerde musluklarda veya banyoda yaygın olarak kullanılan sıcak su şayet tesisatın muhtelif yerlerinde sızıntı varsa enerji israfına neden olacaktır. Suyun etkin tüketimini teşvik amacıyla sensör kontrollü elektrik kullanımı özellikle musluklarda doğrudan tüketim esnasında su tasarrufu sağlayacaktır.

İnsan Faktörü

Elektrikli ev aletlerini amacına yönelik kullanmak hem insan sağlığını tehdit eden unsurların önüne geçecek hem de kullanılan alet uzun ömürlü olacaktır. Amaç dışı kullanımlar esnasında oluşabilecek sorunlar genellikle cihazın garanti kapsamı dışında olup bu tür kullanımlar cihazın verimini düşüren ve elektrik tüketimini arttıran unsurlar arasında sayılmaktadır.

Amaca Yönelik Kullanım

Her cihazın etkin olarak çalışma ve kullanım koşulları mevcuttur. Elektrikli ev aletlerini amacına yönelik kullanmak hem insan sağlığını tehdit eden unsurların önüne geçecek hem de kullanılan alet uzun ömürlü olacaktır. Örneğin saç kurutma makinesiyle elbise kurutmaya ya da elektrikli süpürgeyle bahçe temizliği yapmaya kalkmak akıllıca bir yaklaşım olmayacaktır. Buzdolabında özellikle insan sağlığına olumsuz etkileri ve uçucu özelliği olan kimyasalları yiyecek ve içeceklerle bir arada tutmak yanlış bir davranış olacaktır. Çamaşır ve bulaşık makinelerinde amaç dışı ürünlerin yıkanması da uygun olmayacaktır. Ayrıca amaç dışı kullanımlar esnasında oluşabilecek sorunlar genellikle cihazın garanti kapsamı dışında olup bu tür kullanımlar cihazın verimini düşüren ve elektrik tüketimini arttıran unsurlar arasında sayılmaktadır.