Ünite 1: Yasal Çerçevede Enerji Verimliliği

Giriş

Enerji sorunlarının giderek artığı, ancak kaynakların azaldığı bir dünyada elbette verimli kullanımı daha da önem kazanacaktır. Geçmişte yaşanan 1973 ve 1979 petrol krizlerinin enerji fiyatlarında anormal artışlara neden olarak ekonomileri sarstığı görülmüştür. 1980’li yıllarda çevrenin korunmasının ön plana çıkması, enerji üretim ve tüketiminin iklim değişikliğine ile bağlantılı olarak ekosistem ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılması, bu kavramı enerji ve kalkınma politikalarının vazgeçilmez bir bileşeni haline getirmiştir. Sürdürülebilir kalkınmayı hedefleyen ülkelerin enerji açısından gelişmişlik düzeyi, kişi başına enerji tüketimi ve enerji yoğunluğu değerleri üzerinden ölçülmektedir. Kişi başına enerji tüketiminin yüksek olması, hem ülkedeki ekonomik faaliyetlerin canlılığını hem de, refah düzeyinin yüksek olduğunu ifade etmektedir.

Enerji yoğunluğu; herhangi bir teknik veya fiziksel göstergenin herhangi bir faaliyeti açıklayamadığı durumlarda bir enerji verimliliği göstergesi olarak kullanılmaktadır. Enerji yoğunluğu eğilimi; ekonomi ve sanayideki yapısal değişiklikler, enerji tüketim yapısında- ki değişimler ve nihai kullanıcıların kullandıkları ekipman ve bina sektöründeki verimliliklerden etkilenmektedir.

Türkiye’de 2013 sonu itibariyle kurulu güç kapasitesi yaklaşık 64.044 MW olmakla birlikte bunun %35’i hidrolik, %31,3’ü doğal gaz, %20 ’si kömür, %4,3’ü rüzgar ve %9,4’ü ise diğer kaynaklardan oluşmaktadır. 2013 yılı sonu itibariyle elektrik enerjisi üretiminde kaynakların payına bakıldığında ise doğal gazın %45 ile en çok paya sahip olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla %25 ile hidroelektrik (%19 barajlı, %6 akarsu), % 12 ile linyit ve % 12 ile ithal kömür takip etmektedir (Şekil 1.1).

Dünya Bankası tarafından açıklanan değerlere göre; 0.18 KEP enerji yoğunluğu ile Türkiye, Dünya ortalamasının (0.24) altında olmakla birlikte OECD (0,14) ve AB (0,11) ortalamalarının üzerinde bir değere sahiptir.

Enerji verimliliği, yaşam kalitemizden, ihtiyaçlarımızdan ve üretimimizden ödün vermeden enerjiyi yüksek bir verimle ve tasarrufla kullanmaktır (daha çok ürün, daha az enerji). Bugün enerjinin verimli kullanımı sonucunda sağlanacak olan enerji tasarrufunun, en hızlı ve en ucuz elde edilen, en temiz enerji kaynağı olduğu bütün dünyada kabul edilmektedir.

Birim mal veya hizmet üretimi başına tüketilen, harcanan enerji demek olan “Enerji Yoğunluğu” kavramı, dünya enerji arenasının literatürüne yerleşmiş bulunmaktadır. 1973 – 2002 yılları arasındaki kararlı uygulamaları ile, enerji yoğunluğunda OECD ülkeleri 0,28’den 0,18’e, ABD 0,43’den 0,25’e, I·ngiltere 0,3’den 0,17’ye ve Kanada 0,5’den 0,33’e inebilmişlerdir.

Üretimden tüketime her aşamada; enerjinin etkin kullanılması, enerji israfının önlenmesi, enerji maliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükünün hafifletilmesi ve çevrenin korunması için enerji kaynaklarının ve enerjinin kullanımında verimliliğin artırılması amacını taşıyan ve 02/05/2007 tarih ve 26510 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 18/04/2007 tarih ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu ülkemize, gelişmiş ülkelerdeki standartlarda çok önemli yenilikler getirmiştir.

Ülkemizde yapılan çalışmalar, sanayide en az %20, binalarda en az %35 ve ulaşımda en az %15 tasarruf potansiyeline sahip olduğumuzu göstermektedir. Bu potansiyelin minimum 2023 yılındaki tahmini üretilen enerjinin değeri, (1000 MW)’lık fosil kaynaklardan üretilen (11 adet) enerji santralına bedeldir. Bir diğer ifade aynı üretim miktarı ve değerleri için 2020 yılı enerji talebimizi veya yatırımını en az %20 azaltabiliriz.

Mevzuat ve Politikalar

Bu bölümde 18/4/2007 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda kabul edilen 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu çerçevesinde, ilgili mevzuat ile uygulamada yaşanan gelişmeler ışığında ülkemizdeki enerji verimliliği kavramının hukuki altyapısı incelenmektedir.

Planlama ve Koordinasyon

5627 sayılı Kanun ile enerji verimliliği çalışmalarının ülke genelinde tüm ilgili kuruluşlar nezdinde etkin olarak yürütülmesi, sonuçlarının izlenmesi ve koordinasyonu amacıyla Enerji Verimliliği Koor- dinasyon Kurulu kurulmuştur. Söz konusu Kurul, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının ilgili müsteşar yardımcısı başkanlığında aşağıdaki sayılanların birer üst düzey temsilcisinden oluşmaktadır: I·çişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Orman ve Su I·şleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Türk Standartları Enstitüsü, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türkiye Belediyeler Birliği.

Kurulun Kanun ile belirlenen bazı görevleri aşağıdaki gibidir:

• Ulusal düzeyde enerji verimliliği stratejileri, planları ve programları hazırlamak, bunların etkinliğini değerlendirmek, gerektiğinde revize edilmelerini, yeni önlemlerin alınmasını ve uygulanmasını koordine etmek.

• Endüstriyel işletmelerden gelen verimlilik artırıcı projelerin ve gönüllü anlaşmaların desteklenmesini onaylamak.

• Kurula verilen görevler kapsamında ve gerekli gördüğü hallerde, giderleri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bütçesinden karşılanmak üzere, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının, üniversitelerin, özel sektörün ve sivil toplum kuruluşlarının katılımı ile geçici ihtisas komisyonları oluşturmak.

• Her yıl Ocak ayı içinde yetki belgesi ve enerji yöneticisi sertifikası bedellerini belirlemek ve yayımlamak.

Enerji Verimliliği

Hizmet Sektörü

Enerji verimliliği hizmetlerinin ülke genelinde yürütülmesi için, yetkilendirilecek kişi ve kurumlar ile bunların yetkilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar 5627 sayılı Kanunun 5 inci maddesinde belirlenmiştir. Kanun maddesi uyarınca; enerji verimliliği alanındaki eğitim, etüt, danışmanlık ve proje hizmetlerinin ülke genelinde yaygınlaştırılması için aşağıda belirtilenlere yetki belgesi verilmektedir:

a. Belirli niteliklere sahip üniversiteler,

b. Elektrik mühendisleri odası,

c. Makina mühendisleri odası,

d. Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) şirketleri.

Ülkemizdeki Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) şirketleri, uluslararası literatürde Enerji Hizmet Şirketleri (Energy Service Company- ESCO) olarak da bi- linmektedir. ESCO’ların faaliyet alanlarına giren enerji hizmetlerinin başlıcaları şunlardır;

• Enerji tasarruf olanaklarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi (enerji etütleri),

• Müşterinin ihtiyacına yönelik enerji verimliliği programının hazırlanması ve uygulanması,

• Proje da^hilinde gerekli sistemlerin kurulu- mundan izlenmesine kadar tüm faaliyetlerin yürütülmesi,

• Finansmanın sağlanması,

• Elde edilen tasarruf oranlarının izlenmesi,

• Eğitimlerin yapılması ve bakım/onarım ih- tiyaçlarının karşılanması,

ESCO’lar enerji hizmetlerini gerçekleştirirken, elde edilecek enerji tasarruf miktarını garanti etmektedir. Üçüncü taraf finansmanı kavramsal olarak iki farklı tür- de gerçekleşebilmektedir. Bu farklılık, projenin finansmanı için gerekli parayı kimin borç aldığına bağlıdır. Borcu, başka bir deyişle krediyi, ilgili finansal kurumlardan ya ESCO ya da müşteri alabilir. ESCO’nun krediyi alması durumunda, bu tür sözleşmeler paylaşımlı tasarruf sözleşmesi (PTS) olarak adlandırılır ve tasarruf riskinin yanında kredinin geri ödeme riski de ESCO tarafından üstlenilir. Yurtdışında ESCO Şirketleri olarak bilinen ticari yapılar ülkemizde Enerji Verimliliği Danış- manlık (EVD) Şirketleri olarak yapılandırılmaktadır. Enerji verimliliği alanında çalışmak üzere belirli düzeyde uzman personel ve cihaz altyapısına sahip olan tüzel kişilere yetki belgesi verilmektedir. Yetki belgesi verilen tüzel kişiler EVD şirketi olarak tanımlanmakta ve bunlar endüstriyel işletmelere ve binalara yönelik olarak aşağıdaki hizmetleri verebilmektedir:

a. Enerji yöneticisi eğitimi,

b. Enerji etüdü,

c. Proje hazırlama,

d. Projenin uygulanmasında danışmanlık

e. Binalara yönelik enerji yöneticisi hizmetleri

Sanayi ve Ticaret Sektörü

Uygulamalar MADDE 7

Enerji verimliliğinin artırılması amacıyla aşağıdaki bazı uygulamalar gerçekleştirilir. (tam liste kitabınızda vardır)

a) Enerji yönetimi ile ilgili olarak yürütülecek faaliyetler şunlardır:

\1. Endüstriyel işletmeler, çalışanları arasın- dan enerji yöneticisi görevlendirir.

\2. Toplam inşaat alanı en az yirmibin met- rekare veya yıllık enerji tüketimi beşyüz TEP ve üzeri olan ticari^ binaların, hiz- met binalarının ve kamu kesimi bina- larının yönetimleri, yönetimlerin bulun- madığı hallerde bina sahipleri, enerji yöneticisi görevlendirir

b) İzleme, analiz ve projeksiyon çalışmalarına yönelik olarak aşağıdaki faaliyetler yürütülür:

\1. Endüstriyel işletmeler ve enerji yöneticisi çalıştırmakla yükümlü olan bina sahipleri ve/veya yönetimleri istenen bilgileri, kamu kesiminde enerji yöneticisi çalıştırmakla yükümlü olan kurum ve kuruluşlar ise formatı Genel Müdürlük tarafından belirlenen enerji tüketim bilgileri ve kendi tespitlerini içeren raporları her yıl Mart ayı sonuna kadar Genel Müdürlüğe verir.

c) Merkezi^ ısıtma sistemine sahip binalarda, merkezi^ veya lokal ısı veya sıcaklık kontrol ci- hazları ile ısınma maliyetlerinin ısı kullanım miktarına bağlı olarak paylaşımını sağlayan sistemler kullanılır.

d) Bayındırlık ve I·skan Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulacak yönetmeliğe göre hazırlanan yapı projeleri kapsamında enerji kimlik belgesi düzenlenir.

e) Endüstriyel işletmelerde ve binalarda yapılan etüt çalışmaları sırasında, akredite olmuş ulusal veya uluslararası kuruluşlar tarafından kalibrasyonu yapılmış ve etiketlenmiş cihazların kullanılması zorunludur.

f) (Mülga: 9/7/2008-5784/21 md.)

Enerji Yönetimi

TS EN ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Kullanım Kılavuzu ve Şartlarına uygun şekilde enerji yönetimi sistemleri oluşturmak aşağıdakiler için zorunludur:

a. Yıllık toplam enerji tüketimi 1.000 TEP ve üzeri olan endüstriyel işletmeler,

b. Bünyesinde 50’nin üzerinde faal işletmesi olan Organize Sanayi Bölgeleri,

Sözkonusu standartlar kapsamında yapılacak hususlardan bazıları aşağıda verilmiştir:

• Enerji tüketen sistemler, süreçler veya ekip- manlar üzerinde yapılabilecek tadilatların belirlenmesi ve uygulanması

• Enerji tüketen ekipmanların verimliliklerinin izlenmesi, bakım ve kalibrasyonlarının zamanında yapılması

• Enerji ikmal kesintisi durumunda uygulan- mak üzere petrol ve doğal gaz kullanımını azaltmaya yönelik alternatif planların hazırlanması

Destekler

MADDE 8 – (1) Enerji verimliliği uygulama projelerinin desteklenmesi, enerji yoğunluğunun azaltılması, araştırma ve geliştirme projeleri ile ilgili uygulamalar aşağıdaki usu^l ve esaslara göre yürütülür: (Özet metinde sadece birkaç madde alınmıştır, diğerleri için kitabınızı inceleyiniz)

• Endüstriyel işletmeler tarafından Genel Müdürlüğe sunulan, Genel Müdürlüğün uygun görüşü ile Kurul tarafından onaylanan, geri ödeme süresi en fazla beş yıl ve projesinde belirlenmiş bedelleri en faz- la beşyüzbin Türk Lirası olan uygulama projeleri bedellerinin en fazla yüzde yirmisi oranında desteklenir.

• Enerji verimliliğini artırıcı uygulama projelerinin desteklenmesi ile ilgili usu^l ve esaslar Bakanlık tarafından yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenir.

• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, enerji verimliliğinin artırılması ile yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasına yönelik araştırma ve geliştirme projelerini öncelikle destekler; bu projelerin yönlendirilmesinde ve değerlendirilmesinde Genel Müdürlüğün görüşünü alır.

Diğer Uygulamalar

MADDE 9 kapsamında yürütülen uygulamaların tamamı kitabınızda bazı seçenekler aşağıda verilmiştir.

• Endüstriyel işletmelerin mevcut sistemlerinde enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik olarak hazırlanan, Kurul tarafından onaylanan ve asgari^ yatırım büyüklükleri Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen miktarın üzerinde olan projeler ile kullandıkları yakıt türleri ve teknolojilerine bağlı olarak Bakanlık tarafından yürürlüğe konulacak yönetmelikte tanımlanan yıllık ortalama verim değerlerini sağlayan kojenerasyon yatırımları, Hazine Müsteşarlığınca yatırım teşviklerinden yararlandırılır.

• Vakıflar tarafından kurulan şirketlerden yetki belgesi ve enerji yöneticisi sertifikasına ilişkin herhangi bir bedel alınmaz.

\1. Verimlilik Artırıcı Projeler (VAP): Endüstriyel işletmelerde; enerji etüt çalışması ile belirlenen önlemlerin uygulanması ve enerji tasarruf potansiyelinin geri kazanılması için hazırlanan projeler, Verimlilik Artırıcı Proje (VAP) olarak ifade edilmektedir.

\2. Gönüllü Anlaşmalar (GA): Enerji yoğunluğunu üç yıl içinde ortalama olarak en az %10 oranında azaltmak üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile gönüllü anlaşma yapan ve anlaşma dönemi sonunda taahhüdünü yerine getirenlerin anlaşma yaptıkları yıla ait enerji giderinin %20’si, 200.000 TL’yi geçmemek üzere Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır.

\3. Enerji Yöneticisi Eğitimi, Etüt ve Danışmanlık Hizmetleri: Küçük ve orta ölçekli işletmeler, enerji verimliliği alanında aşağıda belirtilen konularda Küçük ve Orta Ölçekli Sanayii Geliştirme I·daresi Başkanlığı (KOSGEB) tarafından desteklenmektedir.

Enerjiyi Verimsiz Kullanan Makine ve Teçhizatlar

Kazanlar, brülörler, kat kaloriferi ve kombiler, elektrik motorları, klimalar, elektrikli ev aletleri ve ampuller ile ilgili asgari verim değerlerini belirleyen düzenlemeler yürürlüğe girdikçe, enerjiyi verimsiz kullanan ürünlerin piyasada satışına izin verilmeyecektir. 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanununda sayılan ürünlerden aşağıda belirtilenlerin asgari verimlilik gereksinimleri ile ilgili düzenlemeler yürürlüğe konulmuştur.

Bina ve Hizmetler Sektörü

Yeni binaların mimari projelerinin ve mevcut binaların mimari projelerinde değişiklik gerektiren önemli tadilat projelerinin, mekanik ve elektrik tesisat değişikliklerinin Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği’ne uygun şekilde yapılması zorunludur. Avrupa Birliği ülkelerindeki binalarda asgari enerji performansı uygulamalarının ülkemiz uygulamalarına yansıtılması esastır. I·lgili idareler ve enerji kimlik belgesi düzenlemeye yetkili kişi ve kuruluşlar, projelerin ve uygulamaların uygunluğunu denetlemek zorundadır.

Mimari Tasarım

Binaların mimari tasarımında, imar ve ada/parsel durumu dikkate alınarak ısıtma, soğutma, doğal havalandırma, aydınlatma ihtiyacı asgari seviyede tutulur, güneş, nem ve rüzgar etkisi de dikkate alınarak, doğal ısıtma, soğutma, havalandırma ve aydınlatma imkanlarından azami derecede yararlanılması esastır.

Isı Yalıtımı

eni yapılan binalar için, binaları dış havadan, topraktan veya düşük iç hava sıcaklığına sahip ortamlardan ayıran yapı bileşenlerinin yüzeylerinin, TS 825 Isı Yalıtımı Standardı’na uygun şekilde yalıtılması zorunludur. Yeni yapılan bir binanın Yıllık Isıtma Enerjisi I·htiyacı TS 825 Isı Yalıtımı Standardı’nda belirtilen sınır değeri aşmayacak şekilde projelendirilmesi ve projesine uygun şekilde inşaa edilmesi zorunludur. Binalarda, derzler de da^hil olmak üzere, ısı geçişinin olabileceği yüzeylerde, kesitlerde ve/veya şaft- larda sürekli hava geçirmeyecek şekilde sızdırmaz- lık sağlayacak ve hava geçişine engel olacak uygun malzemelerin kullanılması ve temiz hava girişinin iç hava kalitesini bozmayacak şekilde kontrollü şekilde sağlanması gerekmektedir.

Isıtma, Soğutma, Havalandırma ve I·klimlendirme Sistemleri

Isıtma sistemleri projelerinin aşağıdaki hususlar dikkate alınarak hazırlanması, buna aykırı hazırlanan projelere ilgili mercilerce onay verilmemesi ve projesi uygun olmayan binaların yapımına izin verilmemesi gerekmektedir. Örneğin: Merkezi ısıtma sistemine sahip binalardaki kazan verimleri katı yakıtlı kazanlarda %75’den, sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nca belirlenen verim sınıfından daha düşük olamaz. Soğutma ihtiyacı 250 kW’dan büyük olan konut dışı binaların soğutulmasında merkezi soğutma sistemlerinin kurulması zorunludur. I·klimlendirme sistemleri değişken insan yüküne bağlı olarak değişken hava debili çalışacak şekilde iç hava kontrolü sağlayacak mekanik tesisatla donatılmalıdır.

Mekanik Tesisat

Yapı ruhsatına esas olan kullanım alanı 2000 m2’nin üzerindeki oteller, hastaneler, yurtlar gibi konaklama amaçlı konut harici binalar ile spor merkezlerinde merkezi sıhhi sıcak su sistemlerinin kullanılması şarttır. Sıhhi sıcak suyun ısı kapasitesi minimum kazan modülasyon çalışma alt sınırının altında kalması halinde yaz kullanımına yö- nelik ayrı bir sıcak su kazanının tesis edilmesi gerekir.

Otomatik Kontrol

Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda yanma kontrolü için otomatik kontrol sistemlerinin tesis edilmesi gerekmektedir. Merkezi ısıtma, iklimlendirme ve/ veya soğutma sistemine sahip binalarda her odanın sıcaklığını ayrı ayrı düzenleyecek otomatik cihazlarla donatılması gerekir.

Elektrik Tesisatı ve Aydınlatma Sistemleri

Çalışma saatleri boyunca devamlı aydınlatma gerektiren binalarda zaman ayarlı veya gün ışığı ile bağlantılı foto elektrikli anahtarlar kullanılır. Binalarda yönetmelik ile belirlenen özelliklerde genel aydınlatma lambaları kullanılır. Özel durumlar olmadıkça akkor flamanlı lambaların kullanılmaması, renk sıcaklığının önemli olmadığı durumlarda A ve B sınıfı elektronik balastlı tüp biçimli fluoresan, kompakt tip fluoresan veya sodyum buharlı lambaların tercih edilmesi şarttır.

Yenilenebilir Enerji Kullanımı ve Kojenerasyon

Yeni yapılacak olan ve yapı ruhsatına esas kullanım alanı 20.000 m2’nin üzerinde olan binalarda; ısıtma, soğutma, havalandırma, sıcak su, elektrik ve aydınlatma enerjisi ihtiyaçlarının tamamen veya kısmen karşılanmasında yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması amacıyla, hava, toprak veya su kaynaklı ısı pompası, kojenerasyon ve mikrokojenerasyon ve güneş enerjisi gibi sistem çö- zümlerinin tasarımcılar tarafından projelendirmesi ve gerekli analizin yapılması şarttır.

I·şletme ve Periyodik Bakım

Binanın enerji performansını etkileyen mimari, mekanik, elektrik ve aydınlatma gibi sistemlerin verimlilikleri ile ilgili konularda yapılması gerekli bakımlar, testler ve bunların peryotları, ilgili idare tarafından onaylanmak üzere tasarım aşamasında hazırlanan raporda tanımlanmalıdır.

Denetim

Denetim yapacak kurum ve kuruluşlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘na karşı sorumlu olup bu kuruluşların faaliyetleri bu bakanlık tarafından izlenir ve denetlenir.

Enerji Kimlik Belgesi

Yeni projelendirilen binalar için 01 Ocak 2011 tarihinden bu yana, mevcut binalar için ise 02 Mayıs 2017 tarihine kadar Enerji Kimlik Belgesi (EKB) düzenlenmesi zorunludur. Ancak aşağıda sayılanlar için EKB düzenlenmesi isteğe bağlıdır:

\1. Türk Silahlı Kuvvetleri binaları

\2. Milli Savunma Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarının binaları

\3. Milli I·stihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı binaları

\4. Mücavir alan dışında kalan ve toplam inşaat alanı 1.000 m2’den az olan binalar.

EKB‘nin düzenlenmesinden yetkili kuruluşun ilgili personeli ve yetkili kuruluş adına kuruluşun sahibi veya yöneticisi müteselsilen sorumludur.

Merkezi Isıtma Sistemlerinde Isı Pay Ölçer Uygulamaları

5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu’nun yürürlüğe girmesi ile birlikte yeni yapılan merkezi ısıtma sistemine sahip binalarda ısı/sıcaklık kontrol cihazları ve ısınma giderlerinin kullanılan ısı miktarına göre paylaştırılmasına imka^n tanıyan sistemlerin kurulması zorunlu hale getirilmiştir. Ancak 02 Mayıs 2007 tarihi itibarıyla mevcut (kullanılmakta) olan veya yapı izni alınmış olup inşaası o tarihte halen devam eden merkezi ısıtma sistemine sahip binalarda, bu sistemlerin 02 Mayıs 2012 tarihine kadar tesis edilmesi gerekmekteydi. Isı tüketimini ölçmek için ilgili standardları sağlayan ısı sayaçları veya ısı ölçerlerin, sıhhi^ sıcak su tüketimini ölçmek için de sıcak su sayaçlarının veya diğer ekipmanların kullanılması ve bunların ilgili standartlara ile Ölçüler ve Ayar Kanunu’na uygun olmaları gerekmektedir.

I·şletme Binalarında Enerji Yönetimi

Bina ve hizmet sektörlerinde enerji yönetimi ile ilgili uygulamaları gerçekleştirmek üzere, toplam inşaat alanı en az 20.000 m2 veya yıllık enerji tüketimi 500 TEP ve üzerinde olan ticari binaların ve hizmet binaları ile toplam inşaat alanı en az 10.000 m2 veya yıllık enerji tüketimi 250 TEP ve üzerinde olan kamu kesimi binalarında da endüstriyel işlet- melerde olduğu gibi enerji yönetim sistemlerinin oluşturulması ve enerji yönetimi uygulamalarının gerçekleştirilmesi zorunludur.

Ulaşım Sektörü

Yurt içinde üretilen araçların birim yakıt tü- ketimlerinin düşürülmesi, araçlarda verimlilik standartlarının yükseltilmesi, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılması ve gelişmiş trafik sinyalizasyon sistemlerinin kurulması amacıyla yapılan düzenlemelerde yer alan KİMİ tedbirler şunlardır: (tüm liste için kitabınıza bakınız)

• Raylı ulaşımda enerji tüketimini asgari seviyeye düşürmek için elektrikli işletmeciliğe öncelik verilmesi,

• Kent merkezlerinde araç kullanımını azaltıcı uygulamalar yapılması,

• Toplu taşım araç duraklarında modlararası taşımacılık sisteminin oluşturulmasına öncelik verilmesi,

• Kent ulaşımında enerji verimliliğinin artırılması ve yakıt tüketiminin düşürülmesi için trafiğin güvenli ve akıcı olmasının sağlanması,

• Sürücü belgesi verilmesi ile ilgili kurslarda ekonomik sürüş tekniği ve çevre konularına yer verilmesi

• Şehirlerarası karayolu taşımacılığında; otobüs sayısı, yıllık yakıt tüketimi bilgileri, yılda taşınan yolcu sayısı, yolcu-km bilgileri olan veri tabanı oluşturulması

Elektrik Enerjisi Sektörü

Elektrik enerjisi üretim tesislerinde ve iletim/ dağıtım şebekelerinde enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik olarakalternatif yakıt kullanımının özendirilmesi, 100 MW ve üzeri üretim tesislerinde enerji yöneticisi atanması, termik santrallerin atık ısılarının bölge ısıtmasında kullanılmasına öncelik verilmelidir. Tesis edilecek kömür yakan termik santrallerde birincil enerji kaynağının etkin kullanımını sağlamak üzere verimli yakma tekniklerinin kullanılması ve tesis kurulu gücü birincil kaynak potansiyelinin azami^ olarak değerlendirilmesine imka^n sağlayacak şekilde seçilmesi, Elektrik üretim ve dağıtım tesislerinin özelleştirilmesine yönelik olarak hazırlanacak şartnamelerde verimlilik artırıcı önlemlerin alınmasına ve teknik kayıpların azaltılmasına dair hususların yer alması diğer bazı görevlerdir.

Elektrik Enerjisi ve Güç Talebinin Azaltılması

Tüketimleri yüksek olan sanayi ve ticarethane abone gruplarının kesintili enerji programlarına katılması veya yüklerini gerektiğinde diğer zaman dilimlerine kaydırması için bu aboneler ile gönüllülük esasına dayalı anlaşmalar yapmaları; üretici şirketler veya bunlar adına dernek veya birlikleri ile işbirliği yaparak klimalar, buzdolapları ve la^mbalar veya ampuller öncelikli olmak üzere piyasada mevcut yüksek enerji verimli elektrikli ev aletlerinin kul- lanımının yaygınlaştırılması ile ilgili kampanyalar düzenlemeleri istenmektedir.

Dış Aydınlatma

Şehir içi yol, cadde, sokak ve meydan aydınlatmalarının tamamında şeffaf cam tüplü yüksek basınçlı sodyum buharlı la^mbaların kullanılması gerekmektedir.

Bı·lı·nçlendı·rme Ve Tanıtım

Enerji tüketen malların üreticileri, ithalatçıları ve perakendecileri kullanım kılavuzu ile satılmak zorunda olan malların kullanım kılavuzlarında ürünün verimli kullanımı bilgilerine yer verilmek zorundadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nca enerjinin verimli kullanılması ile ilgili hazırlatılan eğitici programların, yarışmaların, kısa süreli film ve/veya çizgi filmlerin televizyon ve radyo kanalları tarafından 07:00 – 23:00 saatleri arasında yayınlanması gerekmektedir. Kamu kurum ve kuruluşlarınca Enerji tüketiminin azaltılması için çalışanları bilinçlendirmek üzere hizmetiçi eğitim seminerleri düzenlenmeli; çalışanlar çalıştıkları yerlerin enerji tüketimi hakkında bilgilendirilmelidir.

Kamu Kesimi

Kamu kesimine ait bina ve işletmelerin enerji kullanımının 2010 yılına göre, 2023 yılında en az %20 oranında düşürülmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, her bir kamu kurum ve kuruluşunun kendi faaliyetlerine uygun şekilde, tükettikleri birim enerjileri (birim alan, birim kişi, birim mal, birim hizmet gibi kriter başına) 2012 yılı sonuna kadar belirlemeleri ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına bildirmeleri gerekmektedir. Bu değerler %20 hedefinin ölçülmesinde ve izlenmesinde esas alınacaktır. Kamu kurum ve kuruluşları tarafından 2023 yılına yönelik hedeflerinin gerçekleştirilmesi doğrultusunda yapılacak iç mevzuat düzenlemelerinde dikkate alınabilecek hususlar bazıları şunlardır. (tüm liste kitabınızda vardır)

• Pencerelerden hava sızıntılarının önlenmesi için pencere contası kullanılmalı veya benzeri tedbirler alınmalı,

• Her ısıtma sezonu öncesinde ısıtma sistemlerinin bakım ve kontrolü baca gazı ölçümlerine dayalı brülör ayarlarını da kapsayacak şekilde yapılmalı veya yaptırılmalı,

• Genel proses işlemlerinde kullanılmayan elektrikli alet ve teçhizatlar kapatılmalı, olabildiğince tam kapasitede çalışılmalı, 50 C’nin üzerinde yüzey sıcaklığı olan yerlerin yalıtımının ekonomik olup olmadığı analiz edilmeli ve ekonomik açıdan geri ödeme süresi bir yıldan az olanlar yalıtılmalı, atık ısılar değerlendirilmelidir.

Diğer Uygulamalar

Enerji Etütleri

Enerji verimliliği bilincini oluşturmak, enerji verimliliği odaklarını ve miktarlarını tespit etmek ve fabrikalarda etkili bir enerji yönetim sistemi kurulmasına yardımcı olmak amacıyla, enerji verimliliği etüt çalışmaları yapılmaktadır. I·stenmeyen ısı kayıpları veya ısı kazançları en alt düzeyde olacak şekilde projelendirilmesi ve uygulamanın projeye uygun olarak gerçekleştirilmesinin sağlanması, Enerji tüketen veya dönüştüren ekipmanlar için ilgili mevzuat kapsamında tanımlanan asgari verimlilik kriterlerinin sağlanması bu çalışmalardan bazılarıdır. Aşağıda sayılan yerlerde 2015 yılı içinde etüt çalışmalarının endüstriyel işletmeler veya binalar tarafından yapılması veya EVD’lere yaptırılması ve bu etütlerin de her dört yılda bir bu kuruluşlarca yenilenmesi gerekmektedir:

\1. Yıllık toplam enerji tüketimi 5.000 TEP ve üzeri olan endüstriyel işletmeler

\2. Toplam inşaat alanı 20.000 m2’nin üzerinde olan hizmet sektöründe faaliyet gösteren binalarda

Etüt raporlarının ve belirlenen önlemlere iliş- kin uygulama planlarının birer suretinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına gönderilmesi gerekir.

Küçük Ölçekli Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Mikro Kojenerasyon

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı ve kurulu gücü azami 1 MW’lık üretim tesisi ile 100 kW’lik mikrokojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır.

AR-GE Projelerinin Desteklenmesi

Enerji verimliliğinin artırılmasına, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanılmasına yönelik araştırma ve geliştirme projelerinin TÜBI·TAK tarafından öncelikle desteklenmesi öngörülmektedir.

Yüksek Verimli Kojenerasyon Tesislerinin Desteklenmesi

Yalnızca kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yayımlanan Tebliğ ile belirlenen değerin üzerinde verimi olan kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler, lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaf tutulacaklar ve hazine teşviklerinden yararlanabileceklerdir.

Bilgi Verme Yükümlülüğü

Aşağıda sayılanların yönetimleri, son üç yıla ait yıllık toplam enerji tüketim değerlerini, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına her beş yılda bir göndermekle yükümlüdür. Kamu kurum ve kuruluşları; Ticaret ve sanayi odası, ticaret odası veya sanayi odasına bağlı olarak faaliyet gösteren, her türlü mal üretimi yapan işletmeler; Yataklı konaklama ve sağlık tesisi; Okullar; Alışveriş merkezleri; Yönetim hizmetleri amacıyla kullanılan ti- cari ve hizmet binaları.

Türk Silahlı Kuvvetleri, Milli Savunma Bakanlığı ve bağlı kuruluşları ve Milli I·stihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, emniyet ve güvenlik açısından verilmesi uygun görülmeyen bilgileri vermek zorunda değildir.

I·dari Yaptırımlar

18/04/2007 tarihli ve 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu uyarınca 2014 yılı itibariyle; (Bazı maddeler, tüm liste kitaptadır)

• Yetkilendirmeler, uygulamalar ve destekler konularında istenen bilgileri vermeyenler için; 16.322 TL, yerinde inceleme imkanı tanınmaması halinde ise 81.623 TL idari para cezası,

• Diğer konularda bilgi vermeyenler için; 813 TL idari para cezası,

• Asgari verimlilik sınıfını sağlamayan ürün satanlar için; 32.646 TL idari para cezası uygulanması öngörülmektedir.

Uygulamadaki Gelişmeler

Planlama ve Koordinasyon

Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu, 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunun 02/05/2007 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmasını müteakip oluşturulmuş Kurulun örnek bazı kararları

• Tüzel kişilerin EVD Şirketi olarak yetkilen- dirilmesi

• Mevcut sistemlerinde verimliliği artırmak isteyen 25 endüstriyel işletmeye ait 32 adet Verimlilik Artırıcı Projenin (VAP) destek- lenmesi, VAP destekleri için ayrılan 2009 yılı ödeneğinin projelere dağılımı,

• Geçici ihtisas komisyonları ve çalışma grupları oluşturulması.

Enerji Verimliliği Hizmet Sektörü

Üniversitelere, makina mühendisleri odasına ve elektrik mühendisleri odasına, uygulamalı eğitim yapabilmeleri ve enerji verimliliği danışmanlık şirketlerini yetkilendirebilmeleri için yetki belgesi verilmektedir. 27/10/2011 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik kapsamında yer alan aşağıdaki düzenlemeler EVD Şirketlerinin gelişmesi açısından önemlidir.

Sanayi ve Ticaret Sektörü

• Enerji Yönetimi: Enerji yönetimi programı kapsamında 2012 yılı sonu itibariyle sanayi sektöründe enerji yöneticilerine yönelik 2978, bina sektöründe 2216 olmak üzere toplam 5194 kişi verilen eğitimler sonunda enerji yöneticisi olmak üzere sertifikalandırılmıştır.

• Destekler:

• Endüstriyel I·şletmelerin Mevcut Sistem- lerinde Verimliliğin Artırılması: 5627 sayı ve 18/4/2007 tarihinde yürürlüğe gi- ren Enerji Verimliliği Kanunu ile 28097 sayılı ve 27/10/2011 tarihli “Enerji Kaynaklarının ve Ener- jinin Kullanımında Verimliliğin Artırılmasına Dair Yönetmelik” kapsamında Endüstriyel I·şletmelerde Verimlilik Artırıcı Projelerin (VAP) uygulanması- na yönelik destekler verilmektedir.

• Endüstriyel I·şletmelerin Enerji Yoğunluğunun Azaltılması

• Enerji Yöneticisi Eğitimi, Etüt ve Danışmanlık Hizmetleri

Enerjiyi Verimsiz Kullanan Ürünler

Araç ve gereçlerde enerjinin verimsiz kullanımını engellemek amacıyla yürürlüğe konulan bazı düzenlemeler kapsamında (tam liste kitabınızdadır)

• 01/09/2013 tarihine kadar ve 01/09/2016 tarihlerinden itibaren saydam ve saydam olmayan lambalara yönelik anma akılarına göre güç sınırlaması getirilmiştir.

• 23/09/2011 tarihi itibarıyla kompresörlü soğutma cihazlarının Enerji Verimlilik Endeksi için EEI < 55, absorpsiyonlu ve başka tip soğutma cihazlarının Enerji Verimlilik Endeksi için EEI < 150 şartı getirilmiştir.

• 01/12/2011 tarihinden itibaren tüm ev tipi çamaşır makineleri için Enerji Verimlilik Endeksi (EEI) 68’den ve 01/12/2013 tarihinden itibaren de Enerji Verimlilik Endeksi (EEI) 59’dan aşağı olamaz.

Bina ve Hizmet Sektörü

Binaların enerji verimli tasarımı ve inşası konusunda yürürlüğe konulan mevzuat uygulamada rol sahibi gerçek ve tüzel kişiler tarafından yeterince bilinmediğinden, yasalardaki teşvik edici ve caydırıcı yaptırım unsurları yetersiz kaldığından etkin şekilde uygulanamamaktadır.

Ulaşım Sektörü

Ulaşım sektöründe, teknolojideki gelişmelere dayalı olarak yenilenen taşıtlardan dolayı sağlanan enerji tasarruflarının dışında, mevzuat uygulamalarına dayalı belirgin bir gelişme kaydedilmemiştir.

Talep Tarafı Yönetimi

• Tanıtım ve Bilinçlendirme:

• I·llerde ENVER Hareketi

• El Ele ENVER Hareketi

• ENVER Motor Hareketi

• Perakendede ENVER Hareketi

• ENVER Yalıtım Hareketi

• Enerji Verimliliği Haftası

• Enerji I·zcileri

• Turizmde ENVER Hareketi

• Yarışmalar

• Kılavuzlar

Kamu Kesimi Tedbirleri

Başbakanlık Genelgesi kapsamında kamu ku- rum ve kuruluşlarında 1,8 milyon akkor flamanlı lamba enerji verimli olanlarla değiştirilmiş, 81 ilde birer vali yardımcısı enerji verimliliği çalışmalarının koordinasyonundan sorumlu kişiler olarak görevlendirilmiş, bazı illerde eylem planları hazırlanmış, milli eğitim bakanlığına bağlı okullar için bu bakanlık bünyesinde enerji yöneticileri görevlendi- rilmeye başlanmıştır.

Diğer Uygulamalar

• Enerji Etütleri

• Küçük Ölçekli Yenilenebilir Enerji Kaynakları ve Mikro Kojenerasyon

• AR-GE Projelerinin Desteklenmesi

• Yakıt Pilli Mikro Kojenerasyon Sistemi Geliştirilmesi

• Termik Santrallerin Atık Isısından Yararlanılması

• Yüksek Verimli Kojenerasyon Tesislerinin Desteklenmesi

• Bilgi Verme Yükümlülüğü

• Ulusal I·şbirlikleri

• Uluslararası Projeler ve I·şbirlikleri

• Enerji Verimli Elektrikli Ev Aletlerinin Piyasa Dönüşümü Projesi

• Sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi

• Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi

• Türkiye’de Enerji Verimliliği I·zleme ve Değerlendirmesinin Geliştirilmesi Projesi
• Türkiye’de Atık Su Sistemlerinde Enerji Verimliliğinin I·yileştirilmesi Projesi
• Sıfıra Yakın Sanayi Bölgesi Projesi
• Avrupa Enerji Networku (EnR) Üyeliği