Ünite 1: Kavramsal Boyut ve Arka Plan ‘Oluşum Süreci, Tanımlar, Gereksinimler, Oyuncular, Hedefler

Giriş

ELD kavramının Türkçe lojistik yazında bütünleşik lojistik faaliyetlerini tanımlamak için kullanıldığına rastlamak mümkündür. Ancak akademik terminolojide, ABD ordusunun savunma ihtiyaçları doğrultusunda geliştirilen sistemlerin her an kullanıma hazır olabilmesi için geliştirilmiş lojistik destek sistemini adlandırmak için kullanılmaktadır. Bu konu hakkında en kapsamlı kitabın yazarı James V. Jones hem sanat hem de bilim olarak tanımlamaktadır.

ELD yaklaşımı İkinci Dünya Savaşı’nda oluşmaya başlamıştır. Günümüzdeki hâline dönüşmesi ise 1980’leri bulmuştur.

ELD pratiklerinin amacı, sistemlerin kullanımda bulunuş sürecini ömür devri anlayışı ile artırarak, sistemin kullanım esnasında lojistik destek ihtiyacını optimum seviyede karşılamak, sonuçta sistemin envanterde bulunduğu sürede maliyet etkin biçimde elde tutulmasını sağlamaktır.

ELD Konseptinin Oluşum Süreci

Lojistiğin yeniden ön plana çıkmasında İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan siyasi ekonomik ve sosyal gelişmeler etkili olmuştur.

Tedarik zincirlerine göre daha az bilinen bir lojistik konsept olan ELD kavramı yine bu dönemde ve yine savaş alanlarında yaşanan tecrübeler üzerine ortaya çıkmıştır. 1980’lerden sonra ivmelenerek günümüzdeki hâline dönüşmüştür.

İkinci Dünya Savaşı esnasında kullanılmak üzere üretim amaçlarına uygun olarak askerlere teslim edilen birçok savaş araç gereç ve silah sistemi, lojistik gereksinimleri karşılamadığı için etkin olarak kullanılamamıştır. Bu durum askeri idari ve ekonomik boyutlu birden fazla sorun yaşanmasına neden olmuştur. Bu sorunları ortadan kaldırmak ELD kavramının çıkış noktasını oluşturmuştur.

Burada önemli nokta, sistemin kullanım esnasında ölçülebilir performanslarını karşılamasının hedeflenmesidir. Bu noktanın konsepte tam anlamıyla yerleşmesi için 25 yıl kadar süreye ihtiyaç duyulmuştur. ELD 1965’lerden sonra yaygınlaşmış olsa da konseptin bütünüyle oturması 1980’leri bulmuştur.

Bu süreçte çevre konularını da içeren ömür devri yaklaşımının odak noktası olduğu Lojistik Destek Analizi (LDA) oluşum süreçleri de başlamıştır.

Lojistiğin ilk kitabının yazarı olan Bowersox 1980’lerin sonrasını ‘Lojistik Rönesans’ dönemi olarak ifade etmiştir. Bu ifadeyi lojistiğin birçok boyutu ile yaşadığı değişimi ‘yeniden doğuşa’ vurgu yapmak için kullanmıştır. Gerçekten ELD konseptinin günümüzdeki hâline evrilmesi de bu dönemden sonra olmuştur. Günümüzde savunma sanayi ağırlıklı olarak kullanılan ELD konsepti, öngörülen bir sistemin tasarım aşamasından başlayarak, geliştirme, test, üretim, envantere giriş, kullanım süreci ve son olarak elden çıkarılması aşamalarına kadar tüm süreçleri kapsar. Söz konusu sistemin performans, desteklenebilirdik, maliyet ve hazır olma durumu birbirini bütünler şekilde tasarlanır (kitabın 4. sayfasındaki şekil 1.1'e bakınız).

ELD Kavramı

ELD, ihtiyaç duyulan sistemlerin ömür devri boyunca ihtiyaç duyacağı lojistik desteğin; belirlenmesi, tasarlanması, geliştirilmesi, üretimi, tedarik edilmesi, konumunun belirlenmesi, işletilmesi, desteği, kullanımdan kaldırılması gibi tüm unsurları içeren maliyet etkin olarak planlama ve bu planın pratiğe dökülmesini sağlayan yaklaşımların bütünüdür.

Lojistik ve Entegre Lojistik Destek

Lojistik ; Birden fazla tanımı olsa da lojistik, genel olarak önceden belirlenmiş bir amaca ulaşmak için ihtiyaç duyulanların temini, üretimi, dağıtımı ve/veya tüketim için gereken süreçleri destekleyen eylemler olarak tanımlanabilir.

ELD ; ELD gerekli tüm eylemlerin bütünleşmiş yönetimidir. Bir başka ifade ile öngörülebilir hedefleri olan, hazır oluşu öne çıkaran, ağırlıklı olarak savunma sanayinin büyük bütçeli kapsamlı sistemlerinde kullanılan lojistiğin en gelişmiş uygulamalarından birisidir.

ELD pratiklerinin amacı, bir taraftan sistemin finansal yükünün azaltılması diğer taraftan desteklenebilirliğinde sorunların daha tasarım aşamasında ortadan kaldırılması hedeflenmektedir.

ELD süreçleri dinamik süreçlerdir ve sisteme ihtiyacı olanların (bir başka ifade ile müşterinin) talep ettiği teknik desteğin maliyet yükünü azaltmayı hedefler. (kitabın 5. sayfasındaki şekil 1.2'de gösterildiği gibi)

ELD, teknik ve yönetimsel eylemler disiplinli, bütünleşik ve döngüsel yapıda bir yaklaşımla;

• Bir sistem ve ekipmana destek gereksinimlerini entegre etmek,
• Hazır bulunuş hedeflerine ulaşmak için gerekenlerin tespit etmek ve destek gereksinimlerini geliştirmek,
• Gereken desteği sağlamak,
• Gereken desteğin maliyetini minimize etmek şeklinde ifade edilebilir.

Bu yaklaşım en genel hâli ile şöyle özetlenebilir:

• Lojistik desteği tanımla,
• Lojistik desteği tasarla,
• Lojistik desteği temin et,
• Lojistik desteği icra et.

ELD Unsurları

ELD yaklaşımının temel bileşenleri aşağıda sıralanmıştır;

• Bakım Planlaması,
• İşgücü ve İnsan Faktörleri,
• Desteklenebilirlik (Lojistik Destek Analizi)
• Malzeme ve Tedarik Destek Ekipmanı
• Eğitim ve Eğitim Ekipmanı
• Güvenilirlik ve İdame Edilebilirlik
• Teknik Bilgi ve Dokümantasyon
• Bilgisayar ve Bilgisayar Kaynakları Yönetimi
• Tesisler
• Paketleme, Elleçleme, Depolama ve Ulaştırma
• Test Edilebilirlik Mühendisliği ve Destek ve Test Ekipmanı (D&TE)

ELD, yukarıda belirtilen tüm unsurları kapsayan sözleşme çalışmalarını da içeren, tasarım ve üretim ile paralel olarak devam eden ve satış sonrası desteği kapsayan komple bir süreçtir. Bahsedilen her bir unsur tüm yapıyı kapsayacak şekilde, her birinin pratiği ve çıktıları diğerlerini bütünlemelidir.

ELD Aktörleri

ELD Aktörlerinin Süreçten Beklentileri

Çok büyük ve karmaşık bir yapıda olsa da ELD süreçlerinde müşteri ve yüklenici olmak üzere iki temel aktör vardır. ELD yapısı gereği yüklenici birden fazla alt yüklenici ile sözleşme gereksinimlerini yerine getirmeye çalışır. Pratikte daha çok savunma sektöründe uygulama alanı bulan ELD yapısında müşteriler bir ülkenin Hava Kuvvetleri, Savunma Sanayi Müsteşarlığı veya Savunma Bakanlığı olabilmektedir (kitabın 7. sayfasındaki şekil 1.3'de gösterildiği gibi).

Müşterinin Beklentileri:

• En düşük maliyetle sisteme sahip olmak,
• Desteklenebilirliği ve ikmali geliştirmek için tasarım karar sürecinde etkili olmak,
• Maliyet ve destek kriterlerini tanımlamak ve limitlerini belirlemek,
• Destek kaynaklarını geliştirmek ve tanımlamak.

Yüklenicinin (Hizmet Sağlayıcının) Beklentileri:

• Kar maksimizasyonunu sağlamak,
• Gelir bütçesinin maksimizasyonu,
• Teknik kapasitenin artırımı,
• Pazar payının artırımı,
• Müşteri beklentilerini karşılamak,
• Sektörel itibarını yükseltmek.

ELD Süreç Pratiği

ELD süreçleri bir bütün olarak aslında aktörler tarafından beklenen hedeflerin karşılanması amacıyla oluşturulan büyük ölçekli bir hizmet alım süreci olarak da görülebilir. Bu noktadan hareketle ELD döngüsü klasik tedarik zincir yapısına benzetilebilir. Ancak ikisi arasında kayda değer farklılıklar bulunmaktadır (kitabın 8. sayfasındaki şekil 1.4'de gösterildiği gibi).

Pratikte ihtiyaç sahibi, bir başka ifade ile süreçteki müşteri bir çağrı dosyası hazırlayarak ELD sürecini fiziksel olarak başlatır. Aslında sürecin başlangıç noktası ihtiyacın belirlenmesidir. Süreç ELD unsurlarının her birisinin usulüne uygun olarak yerine getirilmesi ile son bulur. ELD’nin en belirgin farklarından birisi sürecin sistemin teslim edilmesinden sonra da devam etmesidir. Sistemin tüm bileşenleri ömür devri içindeki performansları ölçümlenebilir şekilde tasarlanır. Sistemin bütün olarak hazır bulunuşluk seviyesinin maksimize edilmesi hedeflenir. Bu detaylar, taraflar arasında yapılan sözleşmede netleştirilir. Her aşamada önceden konulan standartlara ulaşılması için gereken tedbirler alınır.

ELD’nin ana gayelerinden biri olan tarafların bir araya gelmesini sağlamaktır. Bu sayede geri bildirimlerle süreçteki oyuncuların karşılıklı faydası sürekli optimize edilerek iyileştirme devam eder. Müşteri (kullanıcı ve tedarik makamı), yüklenici firmadan sözleşmede belirlenen ELD hizmet ve ürünlerinin zamanında ve sözleşme fiyatına ek maliyet getirmeden istenilen kalite ve sürede temin edilmesini bekler. Yüklenici firma ise sözleşmede belirlenen ELD hizmet ve ürünlerinin müşteriye zamanında ve istenen kalitede teslim edilmesi ile kazanç sağlar. Projelerin tasarım aşamasından başlamak üzere, müşteri ve yüklenici firmanın sözleşme kapsamında yer alan ELD faaliyetlerinde birlikte çalışması önem taşır.

ELD projelerinde mutabık kalınan sözleşme tarafların süreçteki sorumluluklarının belirlenmesini sağlar. Bununla birlikte ayrıca bir süreç takvimi ve ELD uygulama planı hazırlanır. İlk aşamada oluşturulan uygulama planı, sürecin her aşamasında karşılıklı uzlaşılarak yenilenir. (kitabın 8. sayfasındaki şekil 1.5'de gösterildiği gibi)

Yapılan araştırmalarda ağırlıklı olarak savunma sanayinde üretilen askerî amaçlı kullanılan sistemlerde ömür devri maliyetinin yaklaşık dörtte üçünün sistemin kullanılması esnasında ortaya çıktığı görülmektedir.

50 yıla yakın kullanılması öngörülen silah sistemlerinin desteklenebilirlik maliyetlerinin çok yüksek tutarda olduğuna ve hazır olunuş seviyelerinde beklenen seviyenin çok altında kalındığına sıkça rastlamak mümkündür. Bu sorunların aşılmasında ELD etkin bir konsept olarak giderek askerî amaçlardan daha farklı alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle ilk başta düşük maliyetli gibi görünen sistemler yerine ELD konsepti ile tasarlanmış sistemlerin tercih edilmesinin nedeni diğerlerine göre maliyet etkin olmalarıdır. Envantere dâhil edilmiş bir sistemin başarı ölçütü, performans hedeflerini karşılaması, maliyetinin optimum seviyede olması, lojistik açıdan desteklenebilir; bunların sonucu olarak da önceden belirlenmiş ömür devri boyunca her an kullanıma hazır bulunması olarak ifade edilir. Bu üç temel hedeften birisi diğerine üstün değildir. Birbirini bütünlemesi gerekir. Muharebe sahasında askerî amaçlı kullanılan bir helikopterin arıza yapmaması, yapması hâlinde maliyet etkin biçimde arızanın giderilmesinin mümkün olması gerekmektedir. Yakıtının veya yedek parçalarının ihtiyaç duyulduğunda temini de önem taşımaktadır. Aksi hâlde helikopter kendisinden beklenen görevi yerine getiremez. Telafi edilemez kayıplarla karşılaşılabilir.