Ünite 1: Film ve Televizyonda Yapım Aşamaları

Film ve Televizyon Yapım Öncesi Aşamaları

Televizyon, sinemanın ortaya çıkışından yaklaşık elli yıl sonra ortaya çıkmıştır. Televizyon programlarındaki çeşitlilik, televizyon izlemenin fazla çaba harcamadan gerçekleştirilmesi gibi nedenlerden ötürü sinema izleyicisi zamanla azalmıştır. Sinema; yapım, dağıtım, senaryolaştırma gibi birtakım süreçlere ve son derece geniş ve karışık örgütlenmeye ve büyük bir bütçeye ihtiyaç duyar. Televizyon ise neredeyse her evin değişmez bir parçası olması yanında canlı ve banttan yayın, çok çeşitli programlar, maliyetlerin uygun olması, ulaşılabilirliğin kolay olması nedeniyle sinemanın önüne geçmiştir.

Film ve televizyon yapımcılığının başlangıcından bu yana geçen yıllar içinde yapım teknikleri ilerlemiş ve büyük ölçüde gelişmiştir. Ancak temelde ortaya konulmuş ilkeler ve uygulamalar devam etmektedir. Bu yapının meydana getirilmesi başlıca üç aşamaya ayrılır:

1. Yapım öncesi
2. Yapım
3. Yapım sonrası

Film Yapım Öncesi Aşaması

Yapım öncesi aşamada bir film çekme düşüncesi doğar, bunun için gerekli para sağlanır. Yönetmen hem senaryo yazarı hem de yapımcı olabilir ya da yönetmen fikrin sahibi olabilir ve senaristle birlikte çalışabilir. Bu aşamada yapımcı ve senarist önemli görevlerdir. Yapımcının başlıca görevi finans ve organizasyondur. Senaryo yazarı ise senaryoyu hazırlamakla görevlidir. Senaryo, görüntü ve sese dönüşecek bir düşüncenin, bir olayın yazıya dökülmüş halidir. Fikir önce belli bir teknik ve yeteneğe dayanarak senaryo haline getirilir.

• Sinopsis: Senaryo fikrinin yani filmin konusunun kısaca anlatıldığı metindir.
• Geliştirim Senaryosu : 15-45 sayfa uzunluğunda, geniş zaman kipiyle ve üçüncü kişi ağızıyla anlatılan, filmin öyküsünün çatısı olan öykülemenin kurulduğu metindir. Konunun gelişme ve çatışa noktaları anlatılır, kişiler özellikleriyle tanıtılır ve kişilerle onların ortaya koyduğu olaylar irdelenir.
• Senaryo : En basit tanımıyla senaryo, kelimelerle resim yaratma sanatıdır. Belli bir teknik ve yeteneğe dayanan, sinema sanatı kurallarını ve çağın tekniğini dikkate alan, ilk satırından son satırına kadar sinema ve televizyona uygun olarak hazırlanan metindir. Bu metinde film öncelikle ayrımlara (sekanslar) ve sahnelere bölünür. Her sahnede oyuncu hareketleri ve diyaloglar ayrıntılı olarak yazılır.
• Çekim Senaryosu : Senaryonun, film yapım tekniğine göre düzenlenmesidir ve senaryo çalışmasının son evresidir. Filme dönüşecek metnin çekilmesine temel olacak tüm bilgiler bu aşamada, çekim senaryosunda yer alır. Ayrımlar (sekans), sahne ve çekimlere bölünerek verilir. Görüntülerin içeriği, oyuncuların hareketleri, konuşmaların ve diğer seslerin yazılması ve bunlar arasında da kamera devinim ve çekim ölçeklerinin yer alması gerekir. Aynı zamanda çekimde görevli olanların, çekim anında yapacakları her şeyi içerir.

Yapım aşamasında hazırlanacak çalışma programı için gerekli bilgiler 6 madde toplanabilir, bunlar:

1. Çekim ölçekleri
2. Çekim açıları
3. Oyuncunun hareketleri
4. Kameranın hareketleri /optik hareket
5. Görsel bağlantılar / görüntünün kesilmesi, kararması, açılması, sahne geçiş biçimleri
6. Kullanılan objektifler / filtreler

Bazen yönetmen herkesin genel hatları ile işi görmesini isterse storyboard (resimli çekim senaryosu taslağı) hazırlanır. Storyboard basitçe, yönetmenin aklındaki hikayeyi, kişilerin göreceği, duyacağı ve yapacağı şeylerin kare kare açıklamasıdır.

Bu aşamalar tamamlanınca yönetmen filmi yaratmak için görüntü yönetmeni, sanat yönetmeni ve yönetmen yardımcıları ile teknik hazırlıklara başlar. Belirlenen oyuncularla genel okuma provaları yapılır, günlük çalışma programı çıkartılır, sahne, mekan ve oyuncu listeleri dikkate alınarak çekim planı yapılır. Belirlenen çekim süresine göre çekim takvimi hazırlanır. Günlük dökümde şunlar yer alır:

• Filmin adı
• Günlük dökümün ait olduğu çalışma gününün tarihi
• Kaçıncı çalışma gününe ait olduğu
• Çalışmanın hangi saatler arasında yapılacağı
• Çekimin hangi dekor içinde geçeceği
• Çekilecek sahnelerin, çekimlerin sayısı
• Oyuncularla ilgili bölüm (oyuncunun adı, canlandırdığı rol, hangi kostüm ve kıyafetle görüleceği, kaçta hazır bulunması gerektiği)
• Sahne donatımı (hazır bulundurulması gereken bütün sahne donatımının listesi)
• Teknik açıklamalar

Çalışma tablosunda genel olarak şunlar bulunur:

• Filmin adı, yönetmeni, tarih
• Çekimin niteliği
• Çekim
• Oyuncular

Televizyon Programı Yapım Öncesi Aşaması

Yapımcı, programa bir süreklilik ve birlik duygusu verecek olan kişidir; programın birbirinden farklı tüm parçalarını, sonunda birbirleriyle nasıl uyumlandırılacağını düşünen, tasarlayan, bilen sadece odur. Televizyonda yönetmen, sadece yapımcının programdaki hedeflerini, amaçlarını gerçekleştiren bir zanaatçıdır. Yönetmenin televizyondaki görevi, tek tek çekimleri belirleyip gerçekleştirerek bu çekimleri ayrımlar, ayrımları da program halinde bir araya getirerek yapmak ve bunu yaparken programın türüne uygun olmasını sağlamaktır.

Yapım sürecinde ilk aşama içinde bulunulan koşullar, toplumsal eğilimler, gündem, yıldönümleri ya da izleyicinin beklentileri ile paralellik gösteren programın konusunun belirlenmesidir. Ön aşamada programın konusunun görüntülenebileceğine, görüntülerin izleyicinin ilgisini çekebileceğine, yayıncının sorumluluğuna dikkat edilerek bazı sorular sorularak araştırma yapılır. Araştırma sonrasında konunun en önemli gerekçelerinin neler olduğuna karar verilir ve programın yapım gerekçesi oluşturulur.

Program Öneri Formu

• Programın adı
• Programın türü
• Programın konusu
• Programın gerekçesi
• Programın amacı
• Hedef kitle
• Yayın dönemi
• Yayın saati
• Yayın süresi
• Yayın periyodu
• Program formatı ve sunuş biçimi
• Yapım özellikleri
• Konu dökümü
• Tahmini bütçe

Yapım öncesi aşamasında program fikri ve kavramı geliştirilir, programın amaçları ve yapım yaklaşımları belirlenir; program metni hazırlanır, bu hazırlıklar doğrultusunda yapım ekibinin temel görevlileriyle yapım toplantıları gerçekleşir. Yapım öncesi planlama, bir programın yapımından önce çok dikkatli ve özenli olarak düzenlenen ve programın kağıt üzerinde bitirilmesi anlamına gelen aşamadır.

Film ve Televizyon Yapım Aşamaları

Film yapım aşaması: Yapım aşaması, senaryonun birebir görselleştirildiği ve zamanın en verimli değerlendirilmesi gereken bölümdür. Bir yapımda olmazsa olmaz kişiler şunlardır:

• Yönetim Ekibi: Yönetmen, yapımcı, uygulayıcı yapımcı, yönetmen yardımcıları, devamlılık asistanı, yapım amiri.
• Kamera Ekibi: Görüntü yönetmeni, kamera operatörü, kamera yardımcıları, ışık şefi, grip ekibi, fotoğrafçı.
• Dekor-Giysi-Makyaj: Sanat yönetmeni, dekoratör, dekor işçileri, aksesuar, giysi yaratıcısı, makyajcı, kuaför.
• Ses Ekibi: Ses yönetmeni, ses yönetmeni yardımcısı, boom operatörü.
• Oyuncular: Başoyuncular, ikinci rol oyuncular, üçüncü rol oyuncular, figüranlar.

Yönetmenin senaryoya göre tasarladığı atmosfer ekip tarafından hazırlandığında çekime geçilebilir. Yönetmen mizanseni hazırlar ve prova yapılır. Yönetmen yardımcısı, görüntü yönetmenine hazırlık için gerekli yaklaşık süreyi sorar ve setin görüntü yönetmenine ait olduğunu bütün ekibe bildirir. Görüntü yönetmeni, ışık şefi ve şef setçi ile bir araya gelerek ne istediğini anlatır, ekibe kameranın yerleştirilip objektiflerin takılmasını söyler. Herşey hazır olunca sessizlik komutu verilerek çekim başlar. Bazen aynı sahne birkaç değişik açıdan çekilebilir. Sonrasında çekimlerin senaryoya göre birleştirilmesi için kaydedilmiş görüntüler ve sesler kullanılır.

Televizyon yapım aşaması : Bazı teknik farklılıklar ve görev değişiklikleri dışında süreç birbiriyle aynıdır. Ekip şöyledir:

• Yapımcı
• Yardımcı yapımcı
• Yapım yardımcısı
• Yönetmen
• Televizyon yazarı
• Yardımcı yönetmen
• Teknik yönetmen
• Işık yönetmeni
• Sesçi
• Dekoratör
• Stüdyo şefi
• Resim seçici
• Kameramanlar

Program tümüyle canlı veya bant kaydı olabileceği gibi, canlı bir programda önceden kaydedilmiş ve kurgulanmış bölümler de olabilir.

Film ve Televizyon Yapım Sonrası Aşamaları

• Film yapım sonrası aşaması : Kurgu, yapım öncesinde yazılmış, yapım aşamasında kaydedilmiş her şeyin yönetmenin biçemine göre birleştirildiği aşamadır. Teknik olarak kurgu, çekimleri bir öykü oluşturacak şekilde sıralar, öyküyü gereksiz malzemelerden ayıklayarak belli bir zaman dilimine sığdırır, bir dil sürçmesini düzeltir ya da etkili olmayan bir bel çekimi yerine yakın bir çekim koyar. Filmi tamamlamak için yönetmenin kurguya hakim olması ve kurgunun işlevlerini bilmesi gerekir, bunlar sırasıyla birleştirme, kırpma, düzeltme ve kurmadır.
• Televizyon yapım sonrası aşaması : Çekimlerin izlenmesi ve adlandırılması, bir kurgu planının çıkarılması, çalışma kurgusu ya da kaba kurgu; yayın kurgusu; kurgulanmış bir ana kasetin yaratımı; sesin döşenmesi ve ses kurgusu bu aşamada gerçekleştirilir. Bitmiş program, yapımcı, yönetmen ve kurgucu tarafından son kez izlenerek gereken değişiklikler varsa yapılır ve yayına hazır hale getirilir.