Ünite No 1: Kültür ve Sanat Programlarında Proje Geliştirme

Proje Tanımı

Proje, soruna özel, bir defaya özgü oluşturulan, belli bir zaman dâhilinde hedefe ulaşmayı sağlayan işlemler bütünü şeklinde tanımlanabilir. Project Management Institute (Proje Yönetim Enstitüsü - PMI) ise özgün ürün, hizmet ya da sonuçlar yaratmak için üstlenilmiş geçici çabalar olarak projeyi tanımlamaktadır. Proje;

• Faaliyetleri belirli bir hedefe yönlendiren,
• Zaman ve kaynak planlamasına olanak sağlayan,
• İzleme ve değerlendirme olanağı sunan,
• Kaynak bulunmasına yardımcı olan,
• Hedeflere ulaşılmasının önündeki risklere ve engellere ilişkin bilgi sahibi olunmasına ve gerekli önlemlerin alınmasına fırsat tanıyan,
• Fikrin anlatımını ve desteklenmesini kolaylaştıran,
• Sonuçların sürdürülebilirliğini arttıran,
• Mutlaka bir başlangıç ve bitiş tarihi olan çalışmadır.

Proje Yönetim Enstitüsü’ne göre projenin temel özellikleri;

• Belli bir sürede başlayıp bittiği için geçicidir.
• Farklı fikirlerle oluşturulduğu için özgün ürün üretir.
• Bir program dâhilinde düzenli uygulandığı için basamaklı ayrıntılandırma özelliğine sahiptir.

Bir reklam firmasının yeni bir ürünün tanıtımı için TV reklam spotları hazırlaması, kaybolan el sanatları konusunda bir foto röportaj hazırlamak, Türkiye’de kadına yönelik şiddet konusunda bir film projesi geliştirmek gibi konular projelere örnek olarak gösterilebilir.

Proje yaşam döngüsü; projenin tanımlanması, plan yapılması, işin uygulanması ve projenin kapatılmasına kadar doğrusal olarak ilerlemesini ifade eden kavramdır. Genelde üç aşamadan oluşan proje yaşam döngüsünün temel üç aşaması; başlangıç aşaması, geçiş aşaması ve sonuç aşaması olarak sıralanabilir. Kültür ve sanat programlarında ise farklı aşamalar sayılabilir. Bunlar;

1. Bir fikrin doğuşu,
2. Araştırma aşaması,
3. Planlama aşaması
4. Projeye kaynak bulunması
5. Projenin gerçekleştirilmesi
6. Eser sunumu olarak sayılabilir.

Proje Geliştirme

Bir projen in ilk cümlesin den son cümlesine dek anlatılmak istenen, süreç içerisinde enine boyuna işlenen, geliştirilen, projenin özünü yaratan, içeriğini oluşturan, bir konuya bağlı olarak anlatılan ana düşünceye, egemen olan görüşe, iletiye, öğretiye tema, ana fikir, önerme denir. Konu ise filmde, fotoğrafta canlandırılan somut olaydır. Aynı tema farklı konular işlenerek aktarılabilir. Örneğin Flaherty’nin Kuzeyli Nanook filmini ele alacak olursak ana fikri “insanın doğayla mücadelesini ona uyum sağlayarak kazandığı” şeklinde özetleyebiliriz. Bu filmde konu olarak bir Eskimo ailesinin yaşamı seçilmiştir, oysa bu ana fikir çölde yaşayan bir Bedevi ailenin yaşamı üzerinden de verilebilirdi.

Aynı konu farklı temaların anlatımına da kaynaklık edebilir. II. Dünya Savaşından örnek verecek olursak, Leni Riefenstahl’ın yönetmenliğini yaptığı tam bir propaganda belgeseli örneği olan “İradenin Zaferi” Hitler dönemi yönetimini göklere çıkaran bir çalışmadır. Aynı konuyu, II. Dünya Savaşını ele alan, Roman Polanski’nin yönetmenliğini yaptığı “Piyanist” filminde de görürüz. Bu filmde Hitler yönetimi, savaş yıllarında yaşanan sıkıntıların sorumlusu olarak tanıtılırken Riefenstahl’ın filminde Hitler’in önderlik ettiği bir başarı öyküsü anlatılmaktadır.

Neyi anlatacağım sorusunun netleşmeye başlamasıyla birlikte yanıtlanması gereken soru “nasıl” dır. Hayal kurma süreci de denilebilecek bu aşamada eğer bir film ile mesajımızı aktarmak, sözümüzü söylemek istiyorsak görüntü yönetmeni, sanat yönetmeni, besteci ve film üretim sürecinde görev alacak diğer uzmanlarla toplantılara başlanır. Ana fikri ve konusu belirlenmiş bir projenin sahip olacağı anlatım diline bu toplantılar sonucunda karar verilir. Filmin gerçekleşmesinde temel görev üstlenen ekip elemanlarının çekimlerin gerçekleştirileceği mekânlarda yapacağı gözlem ve araştırmalar hayal kurma sürecini olumlu etkileyecek etkenlerdir. Görüntü yönetmeni bu toplantılar sırasında belirlenen konu ve ana fikri görsel olarak nasıl yansıtacağı sorusunun yanıtlarını arar. Bir foto-röportaj projesini oluşturduğunuzu varsayalım. Konu ve bu konu üzerinden söyleyeceğiniz sözü, ana fikri tasarladıktan sonra elinizdeki aracı, fotoğrafı kullanarak bu mesajı bu konu üzerinden nasıl söyleyeceğinizi tartışmaya başlarsınız. İşte bu nasıl yapmalıyım sorusuna yanıt vermeye çalıştığınız süreçtir. Gerçekten de tasarım süreci de diyebileceğimiz bu süreç, tam anlamıyla hayal kurma sürecidir. İster bir fotoğraf projesi gerçekleştirme peşinde olun, isterseniz derdiniz bir TV programı ya da bir belgesel üzerinden bir mesaj iletmek olsun, bu aşamada sanatçının masasında, sınırlarını koyarak belirlediği bir konu ile ana fikir, bir de gerçekleştireceği projenin hayali vardır.

Araştırma, “problemlere güvenilir çözümler aramak amacıyla planlı ve sistemli olarak, verilerin toplanması, çözümlenmesi, yorumlanarak değerlendirilmesi ve rapor edilmesi sürecidir. Bu aşamadaki doğru soru ise “Neyin, kime, hangi amaçla söylenmek istediği” dir.

• Neyi sorusuna alınacak yanıt içerik konusundaki bilgileri aktarır.
• Kime sorusuna alınacak yanıt hedef kitle ile bilgileri aktarır.
• Hangi amaçla sorusuna alınacak yanıt da genel amacı gösterir.

İçerik araştırması ile birlikte “Neyi” sorusunun yanıtları alınmaya çalışılır. Kullanılacak araştırma yöntemleri ise görüşme, yazışma (anket), gözlem ve alan okumalarıdır.

Görüşme: Sözlü iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. Bu aşamada daha çok alan uzmanları, alan uygulayımcıları ya da seçilen konunun doğrudan muhatabı olan kişilerle yapılır. Görüşme sırasında sorulacak sorular;

• Ne tür bilgi istendiğini açıkça belirten, soruların yöneltildiği kişi tarafından kolayca anlaşılabilmelidir.
• Her bir soru tek bir amacı yanıtlayacak şekilde olmalıdır.
• Yansız olmalı, görüşme yapanın düşüncelerini içermemelidir.
• Görüşme yapılan kişi tarafından cevaplanabilecek türden olmalıdır

Yazışma (anket): Yazılı iletişim yoluyla veri toplama tekniğidir. En yaygın olarak kullanılanı ankettir. Anketler, “yapılandırılmış sorular aracılığıyla seçeneklere dayalı bilgi toplamayı öngören” yazışma türüdür. Görüşme tekniği için hazırlanan sorularda özen gösterilmesi gereken ilkeler, anket sorularının hazırlanması için de geçerlidir.

Gözlem: Belli bir kimse, yer, olay, nesne, durum ve koşula ilişkin bilgi toplamak için belirli hedeflere yöneltilmiş bir bakış ve dinleyiştir. Çevreyi gözleyerek yapılabildiği gibi belge tarama biçiminde de yapılabilir.

Alanyazın Taraması: Araştırılan konuyla ilgili tüm çalışmaların incelenerek veri toplanmasıdır. Kaynakların bulunması, hızlı okunup, notlar çıkarılması ve değerlendirme işlemlerini kapsar.

Temel amacı izleyicilerin özelliklerini saptamak olan hedef kitle araştırması, “Kime” sorusunu yanıtlamak için yapılan bir araştırmadır. Burada, hedef kitlenin cinsiyet ve yaşları, öğrenim durumları, sosyo-ekonomik koşulları, geçmiş deneyimleri, katıldıkları programa ilişkin beklenti ve tutumları, özel ilgi alanları, yetenekleri, programa katılmadan önceki bilgi düzeyleri, güdülenme düzeyleri gibi konularda araştırma yapmak gerekir. Planlama aşaması, tüm araştırmaların tamamlanıp elde edilen verilerin mantıklı bir çerçeveye oturtulduğu aşamadır. Projenin hangi kaynaklarla hangi sürelerde, kimler tarafından gerçekleştirileceği bu aşamada belirlenir. Öncelikle gereksinimlerin saptanması, sonra bu gereksinimlerin karşılanma yollarının araştırılması ve belirlenmesi, daha sonra bunların uygun bir zamanlama yapılarak kâğıda dökülmesi gerekmektedir. Bu çalışma sistemli ve disiplinli çalışmaya alışık biri tarafından hakkıyla gerçekleştirilebilir. Yapımcının bu alışkanlığı edinmesi olmazsa olmaz bir koşuldur.

Proje Önerisinin Raporlaştırılması

Konunun ve kullanılacak aracın özelliklerine göre farklılıklar göstermesine karşın ortalama bir proje öneri dosyasında yer alması gerekenler;

Başlık: Projenizin bütün özetini içinde barındıran, temayla ilgili ipuçlarını hemen çağrıştıran bir özellikte olmalıdır. Kısa ve akılda kalıcı bir ad bulunmasında yarar vardır.

İçindekiler: Okuyana raporun hangi bölümlerden oluştuğunu göstermesi açısından önemlidir. Projenizi okuyan kişiler genellikle ilk okumada hızla göz atmış olacaktır. Dönüp tekrar bakmak istediklerinde tüm projeyi baştan sona okumak yerine, sorularına yanıt olacak bölümü açıp okumalarına ön ayak olacak bölüm, içindekiler bölümüdür.

Giriş: Projenin amacının açıklandığı bölüm ile projenin ana hatlarıyla özetlendiği bölümden oluşur. Projenin Amacı: Proje sorununun en somutlaştığı yer amaç bölümüdür. Eğer projenin amacını tek bir cümle ile yetkin bir biçimde ifade edebiliyorsak projemiz hakkında yeterli araştırmayı yapmışız demektir.

Projenin Özeti: Giriş bölümünü oluşturan ikinci bölüm projenin özetidir. Proje öneri dosyasının bundan önceki tüm bölümleri bünyesinde toplayan bölüm, özet bölümüdür. Projede söylenmek istenen ana fikrin ne olduğu, bu temanın hangi konu işlenerek aktarılacağı özet bölümünde yer alması gereken ilk noktalardır. Araştırma sürecinde elde edilen veriler, hedef kitleyle ilgili bilgiler, anlatım dili özet bölümünü oluşturur.

Bütçe: Yapıma bir maliyet yükleyen her kalemin tek tek yazıldığı bir listeden başka bir şey değildir. Gerçekçi bir bütçe hazırlamak için önce program projesini özenle ve ayrıntısıyla düşünüp geliştirmek, sonra bu proje için gerekli tüm masraf kategori ve kalemlerini bir ana liste üzerinde çalışmak gerekir. Bütçe çıkarmada ilk adım takvim çıkarmaktır. Eğer bir belgesel ya da TV programı yapma hazırlığındaysanız takvim çıkarma aşamasında metin yazma, çekim yapılacak mekânların araştırılması, müziğin bestelenmesi, kaydı, çekimin gerçekleştirilmesi, kurgu için gereken süreler hakkında gerçekçi varsayımlarda bulunmanız gerekir. Sonuçta ortaya bir liste çıkar. Bu liste ne kadar süre çalışılacağı, kimlerin nerelerde çalışacağı konusunda temel bilgileri içerir.

Bir bütçe temel olarak üç kategoride düzenlenir. İlk kategori “yaratıcı yapım elemanları”dır. İkincisi “teknik ve yapım elemanları” olurken üçüncü kategoride “yapım ve teknik giderler” yer alır. Zamanın ve kimlerin çalışacağının belirlenmesiyle birlikte bütçe oluşturmak için veriler ortaya çıkmış demektir.