Ünite No 8: Stok Video

Sayısallaşma

Sayısallaşma ses, görüntü ve yazı gibi içeriklerin ikili sistemde 0,1 değerleri alarak kodlanmasıyla verilere dönüştürülmesidir. Dijital video sayısallaştırılmış videodur. Analog ve dijital olmak üzere iki tür video sistemi vardır Analog, kaynağındaki biçimiyle kaydedilebilen, saklanabilen, işlenebilen ve iletilebilen bilgi demektir. Analog video ile dijital video arasındaki fark şudur: Dijital video bütün ses ve görüntüleri sadece 0 ve 1’lerle ifade eder. Analog video ise ses ve görüntüleri bir elektrik akımı gibi sürekli değişen sinyallerle üretir. Dijital video teknolojileri gelişmiş sıkıştırma tekniklerinin de yardımıyla çok büyük boyutlardaki video dosyalarının, kolaylıkla aktarılmasına olanak verir.

Internet

1990’ların ikinci yarısından başlayarak İnternet kullanımı giderek daha yaygın hâle gelmiştir. Tim Berners-Lee tarafından geliştirilen ve 1991’de tarayıcı yazılımı web üzerinden dağıtılan, WWW Sistemi (World Wide Web - Dünya Çapında Ağ), dünya üzerindeki diğer binlerce bilgisayara bağlanmaya olanak tanır. 1995 yılı çevrimiçi satış sitelerinin, yani bugünün büyük .com şirketlerinin, ortaya çıktığı yıldır. Bu yıl itibarıyla ticarileşmeye başlayan İnternet, geniş bir ekonomik etkinlik zincirinden oluşan bir çeşit “internet endüstrisi” platformu hâline gelmeye başlamıştır. İnternetin, 2000’li yıllardan başlayarak yeni bir döneme girdiği kabul edilen bir görüştür. Bu yeni dönem, bilgisayar diliyle Web 2.0 olarak adlandırılmıştır. Bu yeni dönemde ortaya çıkan bloglar, sosyal ağlar ve wikipedia gibi insanların doğrudan katkıda bulunduğu uygulamalar, kullanıcıların aktif katılımının artık yeni dönemin en önemli özelliği olduğunu göstermektedir.

Mikrostok

Yeni girişimciler, içerikleri satabildikleri İnternet teknolojisine dayanan .com şirketleri kurdu. Bu girişimcilerden biri olan Bruce Livingstone, Mayıs 2000’de mikrostok sitelerinin öncüsü iStockphoto.com’u kurdu. Kurulduğunda mikrostok fotoğraf paylaşımına dayanan bu siteler, 2005 itibarıyla stok video da sunmaya başladı. Yüksek çözünürlüğe sahip, fotoğrafa göre büyük boyutlu video dosyalarını, makul bir sürede İnternet ortamına yüklemek ve bilgisayara indirmek, İnternet hızının artmasıyla mümkün hâle gelince görüntüleri kendileri çekmek yerine hazır video almanın sağladığı faydaların farkına varan prodüksiyon şirketleriyle birleşerek, bu endüstrinin hızla büyümesini sağladı.

Stok Videonun Tanımı ve Kapsamı

Stok video, İnternette “depolanmış” hâlde bulunan, düşük fiyatlarla alınabilen ve tekrar tekrar kullanılabilme olanağı da olan kısa videolar olarak tanımlanabilir. Stok sitelerde satılan görüntüler, yüksek kaliteye sahip, iyi şekilde üretilmiş, iyi şekilde çekilmiş ve iyi şekilde hazırlanmışlardır. Yüksek kalitenin sağlanması ve devam ettirilebilmesi için videolar, bir seçim sürecinden geçerek stok video endüstrisinin standartlarına uygunluğu kontrol edilir. Potansiyel stok video müşterileri yapım şirketleri, reklamcılar, belgeselciler, televizyon kanalları ve büyük film şirketleri olarak sıralanabilir.

Stok görüntü endüstrisinin, varlığını nasıl sürdürdüğü konusunun temelini maliyet ve zaman oluşturur. Bir yapım şirketini bu çekimleri yapması için görevlendirmek, oldukça yüksek maliyetlere yol açabilecektir. Diğer yanda, İnternet ortamında bu videoları, 50$ ila 150$ arasında değişen fiyatlar üzerinden almak mümkündür. Stok video endüstrisi, bu şartlar göz önüne alınarak ortaya çıkmıştır

Telifsiz Lisans (Royality Free)

Mikrostok sitelerinin ücret karşılığında video sağlama yöntemi “telifsiz lisans (royalty free)” adı verilen yöntemdir. Bu türden bir lisanslamanın kapsamında görüntüleri satmak değil yalnızca kullanım hakkını kiralamak vardır. Bu modelin tersi olan yöntem ise “hak yönetimli (right managed)” olarak adlandırılan lisanslamadır. Genellikle mikrostok siteler haricindeki kuruluşlar tarafından benimsenen bu türden bir lisanslama yönteminde görüntülerin fiyatlandırılması, tamamen amaçlanan kullanıma bağlı olarak belirlenmektedir. Fakat bir kere “hak yönetimli” lisans temin edilince, bu lisans kapsamındaki görüntüler, belirlenen kullanım süresi içerisinde başka bir kişi ya da kurum tarafından lisanslanamaz ve kullanılamaz. Ancak belirlenen süre sonunda, kullanım hakkı sona erer. Lisansın devam etmesi için süre sonunda tekrar lisans ücreti ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca, videonun kullanım lisansı yalnızca bir proje için geçerlidir. Aynı video, başka bir projede yeniden kullanılmak istenirse de yine lisansın tekrar alınması gerekir.

Bir Video Stok Oluşturma Süreci

Proje oluşturma sürecini adım adım inşa etmek gerekecektir. Adımlardan ilki tasarım ve araştırma aşmasıdır. Ardından teknik olanaklar gözden geçirilmeli, konuyu görüntüye en iyi yansıtacak teknoloji işe koşulmalıdır.

Tasarım ve Araştırma Aşaması

İçinde bulduğunuz her ortam, stok video çekim setine dönüşme potansiyeline sahiptir. Aslında çok basit bir mantık vardır: Bir video ne kadar genel olursa, o kadar fazla kişinin işine yarar ve ne kadar fazla kişinin işine yararsa, o kadar çok satar. Bu mantık ışığında, bir konuya dair stok video hazırlamak için ilk etapta, akla gelen fikirlerin listesini yapmak uygun olacak bu da çalışmada verimliliği arttıracaktır. Örneğin ofis konulu çekilebilecek olası stok görüntülere birkaç örnek şu şekilde verilebilir:

0fis çalışanları konulu;

• Çalışan insan portreleri (mutlu, stresli vb.)
• Teknik çizim yapan bir ofis çalışanı
• Birlikte çalışan insanlar
• Masasında oturan bir yönetici portresi (sinirli, endişeli vb.)

Stok videolar, genellikle 15 - 20 saniyeyi geçmeyen kısa çekimlerdir. Önemli olan daha önce ele alınan bir konuya, bambaşka bir bakış açısı getirebilmektir. Konu üzerine araştırma yaparken bir başka yardımcı araç da stok video sitelerinin, potansiyel müşterilerin güncel ihtiyaç ve taleplerinin anlaşılmasına yardımcı olmak için oluşturdukları liste, grafik ve çizelgelerdir. Belirli bir konuda “en çok satan videolar”, revaçta olan video türlerini anlamanıza yardımcı olacaktır. Önemli olan nokta, videoların güncel olmasına dikkat etmektir.

Editoryal ve Ticari Görüntüler

Videonun editoryal yerine ticari olarak etiketlenmesinin daha tercih edilebilir olmasının nedeni, editoryal bir videonun daha düşük fiyatlandırılmasıdır ve bu videoların yasal kullanım yönünden sınırlamaya tabi olmasıdır.

Ticari kullanıma uygun bir video gerçekleştirmek için dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır: Bunlar, videoda kullanılan tüm materyallerin gerekli izinlerinin alınmış olması, çalışılan modellerin model izin formlarına sahip olmaları şeklinde sıralanabilir. Bu türden izin formlarının örnekleri, stok video sitelerinden temin edilebilir.

Gerekli Teknik Bilgiler

Çekimler nasıl bir kamerayla gerçekleştirilmelidir? Stok videolarda sıkıştırma formatı, dosya formatı ne olmalıdır? Aydınlatma yaparken nelere dikkat etmek gerekir? Tüm bu soruların yanıtları önemlidir.

1. Kameranın Taşıması Gereken Özellikler

Bir kameranın çekim kalitesinin “iyi” olduğunu anlamanın en kolay yollarından biri “sensör-algılayıcı” boyutudur. Genel olarak büyük sensör-algılayıcı boyutu olan kameralar, daha iyi sonuçlar alınmasını sağlar.

Kamera seçimi açısından bir başka önemli nokta da hafıza kartı üzerine kayıt yapan kameraların tercih edilmesidir. Bu şekilde dosyalar, hafıza kartlarından bilgisayara hızlı bir şekilde transfer edilir.

DSLR (Dijital single-lens camera) kameralar, düşük maliyet, kolay iş akışı (örneğin, dosya transfer etmenin kolay olması gibi) ve post-prodüksiyon aşamasında görüntü kalitesiyle sağladığı kolaylık göz önüne alındığında, stok video çekmek için oldukça iyi bir seçim gibi de görünmektedir. DSLR kameraların piyasaya girmesiyle beraber, sıradan kullanıcılar artık yüksek kalitede ve çözünürlükte videolar çekebilmektedir. DSLR kameraların değiştirebilir objektif özelliği sayesinde, çekim sırasında kompozisyonun kontrolü rahatlıkla sağlanabilir. DSLR kameraların kısıtlılıkları şunlardır:

• HD 1080 çözünürlüğündeki çekimlerde kayıt süreleri genellikle 10-15 dakika ile sınırlıdır.
• Bazı kameralar çok fazla ve uzun süreli kullanımlarda aşırı ısıya dayalı olarak aniden kapanabilmesidir.
• Kayıt sırasında, genellikle iyi bir otomatik odaklanma-netlik sağlayamamaktadır.
• Kameranın üzerindeki yerleşik mikrofonun genellikle iyi sonuç vermez.
• Stabilizasyon sorunu

Stok Videolarda Sıkıştırma Formatı

Hem PC hem Mac kullanıcıları için uyumlu olması açısından, çoğu stok sitede en sık tercih edilen video sıkıştırma formatı, “Quicktime PhotoJPEG”tir. Quicktime PHOTO JPEG dosya formatı, “kayıplı” bir sıkıştırma yöntemi olmasına karşın sıkıştırma oranı, diğer dosya formatlarından daha düşük olduğu için görece daha kaliteli bir dosya formatı olduğu söylenebilir. Bu yüzden Quicktime PHOTO JPEG dosya formatı, stok videolar için bir nevi “endüstri standardı” hâline gelmiştir. Sıkıştırma kalitesini seçerken en az %95-%100 arasında olan “Yüksek” ya da “En Yüksek” seçenekleri tercih edilmelidir. Eğer düşük kalite ayarları seçilirse ya da zaten sıkıştırılmış bir dosya tekrar sıkıştırılırsa sıkıştırma işlemi sırasında çok fazla bilgi kaybolur ve videoda pikselleşme, görüntü veya renk bozulması gibi gözle görülür bazı teknik sorunlar ortaya çıkabilir.

Dosya Formatı

Stok video siteleri, SD (Standart Çözünürlük), HD ( Yüksek Çözünürlük) ve 4K çözünürlükteki video dosyalarını arşivlerine kabul etmektedirler. NTSC ve PAL standartlarında 16:9 veya 4:3 çerçeve oranındaki video dosyaları stok sitelere yüklenebilir. Satışlarınızı mümkün olan en yüksek seviyeye çıkartmak için en iyi kare hızı saniyede 30 fps/ karedir. Video yapım için en iyi seçenek tüm görüntülerin aynı kare hızına sahip olmasıdır. Fakat stok görüntü için video kare hızı hakkında çok fazla endişelenmeye gerek yoktur. Bunun nedeni, iyi çekilmiş ve sabitlenmiş bir görüntünün, kolaylıkla diğer kare hızı standartlarına dönüştürülebilme imkânı olmasıdır.

Aydınlatma, Çerçeve ve Netlik

Aydınlatma, çerçeve ve netlik estetik bir görüntü elde etmenin temel anahtarlarıdır.

Aydınlatma

Temel kural, ışık kaynağının kameranın arkasında olmasıdır. Kullanılan ışık yöntemleri arasında en popüler teknik, üç noktalı ya da üç nokta aydınlatma olarak bilinen üç ışık noktasıdır. Ayrıca tavan, duvarlar veya zeminden yansıyan dağınık-yumuşak ışık kaynağı kullanarak doğru örtücü hızı ve diyafram ayarları ile de başarılı sonuçlar elde edebilirsiniz. Uygun bir ışık konumlandırması yapılıp çekim alanının iyi aydınlandığından emin olunduktan sonra çerçevelemeye geçilir.

Çerçeveleme

İyi bir kompozisyon ve çerçeve oluşturmanın standart ve teknik yolları tanımlanmıştır. Örneğin, görsel iletişimde “Dokuz Bölge Çizgisi” olarak ya da “1/3 Kuralı” olarak bilinen yöntem bunlardan biridir. Piyasada bulunan birçok kamera, bu dokuz bölge çizgi referansı ile çekim yapma seçeneğini kullanıcıya sunar. Bu yöntemin başka bir avantajı da kompozisyonda görüntünün düz ve dengeli olduğunu anlamak için kılavuz çizgi olarak da kullanmaktır.

Netlik

Birçok DSLR ve video kamerada net olmasını istediğiniz alanı belirlemeye yarayan kare bir kutu fonksiyonu vardır. Unutulmaması gereken bir durum, kameraların otomatik netlik özelliğinin çoğu zaman tatmin edici sonuçlar veremiyor olduğu gerçeğidir. Kameradaki bu otomatik netlik özelliği, dikkat edilmediği takdirde, videodaki net alanın ve odak noktasının çekim sırasında değişmesine sebep olabilir. Bu yüzden, çekime başlarken netliğin doğru olduğundan emin olarak otomatik netliği devre dışı bırakmak çok önemlidir. Çünkü kayıttayken kamera, otomatik olarak netliği yeniden ayarlamaya çalışabilir. Stok videolarda, alan derinliği de sık kullanılan bir yöntemdir. Alan derinliği ile etkili sonuçlar alınabilir.

Pozlama Ayarları

DSLR video kamera, pozlama ayarları için birçok manuel kontrol seçeneği de sunar. Bunlardan hemen akla gelenler, ISO, diyafram ve örtücüdür.

ISO

ISO, kameranın optik algılayıcısının ışık hassasiyetini belirten ayarıdır. ISO değeri arttıkça, algılayıcı ışığa karşı daha hassas hâle gelir ve görüntü daha aydınlık olur. Ancak bu durum görüntüde daha fazla dijital gürültü olmasına neden olur. Genel olarak dijital gürültüyü azaltmak için ISO değerinin mümkün olduğunca düşük tutulması gerekir. Her ne kadar ışığın yetersiz olduğu durumlarda yüksek bir ISO da çekim yapmak mantıklı gibi görünse de birçok DSLR kamerada ISO değeri 1000’in üzerine çıktığında dijital gürültü son derece belirgin hâle gelir ve durum videolarınızın stok siteler tarafından reddedilmesine neden olur.

Diyafram

Diyafram açılıp kapanarak sensöre-algılayıcıya düşen ışık miktarını ayarlayan mekanizmaya verilen addır. Diyafram açıldığında, ışığın kamera sensörüne- algılayıcısına daha fazla geçmesini sağlar, kapandığında ise daha az ışığın içeri geçmesine olanak verir.

Örtücü

Enstantene olarak da adlandırılan örtücü, videoda her karenin ne kadar süre pozlanacağını ifade eder. Örtücü açılıp kapanarak ışığın algılayıcı üzerine düşme süresini denetler. Video çekerken, örtücü ile ilgili bilinmesi gereken, değer büyüdükçe (örneğin 1/500) hareketli nesnelerin bulanıklığının azalması, değer küçüldükçe (örneğin 1/15) ise hareketli nesnelerin görüntüde bulanık çıkmasıdır.

Beyaz Ayar

Beyaz ayar, dijital kameraların bir özelliği olup, kameraya “doğru beyaz” rengi referans vererek, diğer tüm renklerin bu referans renge göre ayarlanmasına yarar. Teknolojinin ilerlemesiyle artık günümüzdeki dijital DSLR kameraların otomatik beyaz ayar özelliği, oldukça güvenilir hâle gelmiştir ve çok iyi sonuçlar vermektedir.

Ses

Stok videoda ses olarak kabul edilenler, ortam sesleri ve bir çekimle doğrudan ilişkisi olan seslerdir. Videoda telif hakkı koruması bulunan bir müzik kullanılmamalıdır ki bu örneğin çekim yapılan bir restoranda çalan müzik bile olsa stok video siteleri tarafından reddedilir.

Çekim Öncesi Son Hazırlıklar ve Çekim

Çekim öncesi son aşamada yapılması gereken hazırlıklardan biri setler hâlinde çekilecek görüntüleri tasarlamaktır. Görüntüleri setler hâlinde çekmek, art arda aynı özelliklere sahip videolar çekmek demektir.

Örneğin, bir nesneyi çekmeye karar verdiğinizde, bu nesneyi sabit çekim, pan çekim, alttan çekim, yakın çekim şeklinde birden fazla kez çekmek, setler hâlinde çekmek demektir.

Planlı Çalışmak: Farklı çekimleri önceden planlamak ve bunları listelemek de bir başka faydalı ipucudur. Çekim listesi hazırlandıktan sonra, bir sonraki adım için akılda tutulması gereken ipucu, yeterli güç ve kayıt alanına sahip olunduğunun kontrol edilmesidir.

Modellerle Çalışmak: Modeller stok videolarda sıklıkla karşımıza çıkar. İçeriğinde modellerin olduğu stok videolar daha çok kabul görmektedir. Modellerle çalışırken onlara o an ne çekildiğini ve stok görüntüsünün ne olduğunu anlatmak faydalıdır. Çalışılan model deneyimli değilse çekim biraz daha zorlaşabilir. Stok videoda, görülen her bir model için “model izin formu” temin etmek gereklidir. Mülkiyet izinleri ise stok video sitelerinin zaman zaman sunulmasını beklediği izin türlerinden biridir. Örneğin kedi ya da köpek gibi evcil hayvanlar için de mülkiyet izni gereklidir.

Kayıt Öncesi Kontrol Listesi: Bir çekimde kayıt yapmaya başlamadan önce hazırlıkları kontrol etmek için iyi bir kontrol listesi gereklidir. Aşağıdakiler doğru ayarlandığında çekim başlayabilir:

• Kameranın bellek durumunun kontrolü
• Çekim ayarları ve format kontrolü
• En yüksek çerçeve boyutunun ayarlanması
• Kare hızının (fps) ve tarama türünün ayarlanması
• Işığın yeterli olduğundan emin olun
• Kadraj ve netlik ayarı
• Pozlamanın doğruluğu
• Uygun ISO ayarının yapılması
• Diyafram açıklığının belirlenmesi
• Örtücü hızının belirlenmesi
• Doğru beyaz ayarının yapılması
• Kadraja giren izin belgesi gerektirecek görüntülerin kontrolü

Yapım Sonrası Süreç

Yapım sonrası süreç, videoların düzenlenmesi, sıralanması, etiketlenmesi ve İnternet ortamına yüklenmesinden oluşmaktadır

Videoların Düzenlenmesi, Sıralanması, Etiketlenmesi

İzin belgeleri taranması, JPEG dosyası olarak kaydedilmeli ve stok videolara yakın bir yerde saklanmalıdır. Belgelerin orijinal hâli de saklanmalıdır. Görüntülerin bilgisayara aktarılmasının en kolay yolu eğer mümkünse çekim esnasında hafıza kartına kayıt yapan video kamera kullanmaktır. Videolara basit renk düzeltme işlemleri ve filtreler uygulamak dosyanın alıcı tarafından tercih edilmemesine neden olabilir. Bu yüzden, işlenmemiş, orijinal ve temiz görüntüler stok sistemde her zaman daha avantajlıdır.

Görüntü Yükleme

Açılımı “Dosya Aktarım Protokolü” olan FTP görüntü yüklemede büyük kolaylık sağlayacaktır.

Anahtar kelimeler: Videoların, ilgili arama sonuçlarında çıkması ve böylece müşteriye ulaşması, videonun başarısını da belirler. Yani bir stok videonun stok sitelerdeki başarısı, yüklenirken girilen anahtar kelimelerle doğrudan ilişkilidir.

Anahtar Kelime Yazma Teknikleri:

• “Yakın çekim, öznel bakış açısı, izolasyon” gibi tanımlayıcı anahtar kelimeler videonun hedefe ulaşmasını kolaylaştırabilir.
• Daha fazla anahtar kelime fikri edinmek için stok görüntü sitelerine girerek, yüklenecek stok videoya benzer dosyalar aranabilir.
• Videonun tüm ayrıntılarının açıklanması için ortalama 50 anahtar kelime (siteden siteye bu sayı farklılık göstermekle birlikte) yazılabilir.
• Eğer videoda model varsa cinsiyetleri, yaşları, fiziksel özellikleri ve yansıttığı duygular anahtar kelimelere yazılmalıdır.
• Anahtar kelimelere, videoyu tanımlayan detaylı kelimelerin yanında, genel kelimeler de yazılmalıdır.

Başlık, Açıklama ve Kategori: Yüklenilen videonun konu veya temasını anlatan başlıklar kullanılmalıdır. Video başlığında arama sonuçlarını manipüle edebilecek semboller ya da sayılar kullanılmamalıdır. Başlıklar videoyu ve konuyu doğru yansıtmalıdır. Mümkünse kare hızı, kayıt formatı, diyafram ayarı, örtücü hızı gibi kamera ayarları da açıklama kısmına yazılabilir. Bu bilgiler, videoyu almak isteyen müşteri için faydalı olabilir.

Mikrostok Siteler

Bu siteler, videoları başkaları yerine satma işini üstlenirler ve bu işi kâr amacıyla yaparlar. Bu nedenle de satılan her videodan belli bir yüzde alırlar. Bu sitelerin çoğunluğu sadece stok görüntü satmakla kalmayıp örneğin, stok fotoğraf, müzik ve ses efekti gibi ilave mikrostok materyalleri de satmaktadırlar. Bunların nasıl, neden satıldığını açıklayan, geçerli tek ana fikir: Tüm kullanım alanları için hazır medya dosyalarının alınmasının, bu dosyaların sıfırdan oluşturulmasından daha ucuz ve hızlı olmasıdır.