Ünite 2: Giysi Çeşitleri ve Şekilleri

Giriş

Sözlük anlamı olarak “Giyilecek şey, elbise’’ şeklinde tanımlanan giyim, başlangıçta insanların temel fizyolojik gereksinimlerinden biri olarak ortaya çıkmışken insanlığın gelişim süreci içerisinde farklı anlamlar kazanmıştır.

Cinsiyet, yaş, sosyal çevre, sosyal yaşantı, mevsim ve vücut yapısı gibi bir takım özellikler giyim seçimini etkileyen faktörler arasında yer almaktadır.

Giysi Çeşitleri

Giysi çeşitleri kişilerin günlük yaşamları kapsamında içerisinde bulundukları sosyal rollere bağlı olarak farklılıklar göstermektedir. Temel olarak giysi çeşitleri cinsiyete, kullanım alanlarına ve işlevlerine göre üç alana ayrılmaktadır;

Cinsiyete Göre Giysi Çeşitleri

• Kadın Giyimi: Kadın bedensel yapısına uygun özellikler taşıyan, fiziksel, toplumsal ve sosyal gereksinimler ile çeşitlenen giysilerdir.
• Erkek Giyimi: Erkek bedensel yapısına uygun özellikler taşıyan, fiziksel, toplumsal ve sosyal gereksinimler ile çeşitlenen giysilerdir.

Kullanım Yerlerine Göre Giysi Çeşitleri

• Spor Giysiler: Günlük yaşam içerisinde rahatlık ve kolaylık sağlayan, sportif çalışmalarda, seyahatlerde tercih edilen rahatlığı ön plana alan giysi çeşitleridir.
• Günlük Ev Giysileri: Çoğunlukla ev içerisinde kullanılan sade, kullanışlı, rahat modelleri kapsayan giysi çeşitleridir.
• İş Giysileri: Farklı iş ortamlarına göre çeşitlilik gösteren, çalışma koşullarında öncelikle kişinin iş performansını düşürmeyecek ve iş güvenliğini sağlayacak şekilde fiziksel rahatlık sağlayan giysi çeşitleridir.
• Fantezi Giysiler: Davet, kokteyl, nişan, düğün gibi kalabalık toplantı ya da kutlamaların gerçekleştirildiği ortamlarda giyilen şık giysilerdir.

İşlevlerine Göre Giysi Çeşitleri

Giysiler temel işlevlerine göre bedenin mekân ile ilişkisinde öncelikle; iç mekânda kullanılan giysiler (in-door) ve dış mekânda kullanılan giysiler (out-door) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Ayrıca temel işlevlerine göre giysiler bedenle ilişkisinde iç ve dış giyim olarak da gruplandırılmaktadır.

Dış Giyim

İç giyim üzerine giyilen, modaya, çevreye, yaşa, iklime, ekonomik duruma, sosyal yaşantıya, kumaş özelliklerine göre değişiklik gösteren giysilerdir.

Palto-Manto

Palto kelimesi Fransızca "paletot" kelimesinden gelmektedir. Erkekler tarafından giyilen ve daima “paltoluk” olarak tanımlanan kalın kumaşlardan dikilirler. Palto modellerinde değişimler genellikle yaka biçimlerinde, arkaya konulan tokalarda, içten veya üstten konan cepler de, kapaklı kapaksız kollarda, omuz kesimlerinde, etek kısmının boyunda ve ön kapamasında görülmektedir.

Soğuktan korunmak amacıyla kadınların giydikleri üst giyeceğe ise ‘’Manto‘’ adı verilmektedir. Fransızca ‘’manteau‘’ kelimesinden gelen manto, erkeklerin kullandığı palto giysisi gibi, kalın ve dayanıklı kumaşlardan dikilir. Çoğunlukla sonbahar ve kış mevsimlerinde kullanılan palto ve mantolar kaşmir, kaşe, süet, nubuk gibi farklı desen ve dokuya sahip dayanıklı kumaşlardan üretilmektedir.

Mont

Genellikle kumaş veya derinin kullanıldığı, genellikle etek ucu lastikli, cepli, gömlek, hırka vb. üzerine giyilen kısa ve hafif giysi çeşididir.

Kaban

Kalın kışlık kumaşlardan yapılan, etek boyu olarak kalçadan dize kadar farklı model biçimleri bulunan kaban bir dış giyim çeşididir. Paltoya benzeyen ancak boyu onun kadar uzun olmayan kadın, erkek ve çocuk tarafından giyilen kaban günlük yaşam içerisinde çok tercih edilen bir giysi çeşididir.

Pardösü – Trençkot – Pelerin

Pardösü, serin havalarda giysilerin üzerine giyilen ancak palto ve mantoya göre daha ince ve yağmur geçirmeyen bir giysi çeşididir. Pardösünün kalın kumaşlardan üretilen çeşidine palto, ince kumaştan üretilen çeşidine ise trençkot adı verilmektedir. Bir pardösü modeli olan pelerin de omuzlardan aşağı dökülen, geniş, kolsuz bir tür dış giyim çeşididir.

Tayyör - Takım Elbise

Takım elbise ceket, pantolon ve tercihen yelekten oluşan erkek giysisidir. Tayyör ve döpiyes ise ceket ve etekten oluşan kadın giysisidir. İçine bluz giyilebilen takım elbiseler tayyör, bluz giyilmeyen takım elbiselere ise döpiyes olarak adlandırılmaktadır.

Ceket

Vücuda oturan anlamına gelen "just a cor" kelimesinden türeyen Fransızca kökenli bir kelime olan ceket, erkeklerin ve kadınların giydiği, genellikle önden düğmeli bir dış giysi çeşididir. Ceket modelleri içerisinde en çok tercih edilenler; Blazer ceket ile Klasik ceket modelleridir. Ayrıca cinsiyete göre değişen, çift düğmeli, kruvaze, kısa, üç kollu, uzun ve kısa kollu gibi ceket modelleri de bulunmaktadır.

Hırka

Önden açık, kollu, genellikle yünden, yapılan soğuktan korunmak için giyilen, kadın, erkek ve çocuk dış giysi çeşididir.

Kazak

Çoğunlukla uzun kollu bir üst giyim çeşidi olan kazaklar yün, pamuk, sentetik elyaf ya da bu malzemelerin kombinasyonları ile üretilirler ve genellikle sonbahar ve kış aylarında tercih edilirler.

Bluz

Üst giyimde tercih edilen bluz genellikle ince pamuklu, keten, ipek, örgü gibi kumaşlardan üretilen kadın giysisi çeşididir. Bluzlarda “V” yaka, kare yaka, dik yaka, “U” yaka, bahriye yaka, bebe yaka gibi yaka çeşitleri kullanılmaktadır.

Gömlek

Vücudun üst kısmına giyilen kollu veya yarım kollu, yakalı giysi çeşididir. Genel olarak önü düğmeli ya da fermuarlı olarak üretilir. Her türlü kumaştan üretilebildiği gibi, pamuklu kumaş gömlek üretiminde daha çok kullanılmaktadır.

T-shirt

T-shirt genellikle kısa kollu, pamuklu spor giysiye verilen isimdir. T-shirtler genellikle yaz aylarında tercih edilmektedir.

Yelek

Yelek, önü ait olduğu takım elbisenin kumaşından dikilmiş, ceket altına giyilen düğmeli, yakasız ve kolsuz bir dış giysi çeşididir. Takım elbiseler ile kullanılan yelekler genellikle kravat ile birlikte kullanılırlar. Takım elbise yeleklerinin arkası kural olarak, daima astardan dikilmektedir. Yeleğin bedene oturması esas olduğu için astarın arkasında bel hizasında kullanımı kolaylaştırmak amacıyla kayma toka kullanılır. Ayrıca soğuktan korumak için kesim ve model özellikleri açısından spor yeleklerde bulunmaktadır.

Elbise

İç giyim üzerine giyilebilen, bedenin üst ve alt kısmını örten tek parçadan oluşan dış giysi çeşididir. Kullanım yer ve amaçlarına göre spor elbise, fantezi elbise ve yarı-fantezi elbise olmak üzere üç ayrı modele sahiptir.

Etek

Bedenin belden aşağı kısmını örten, paçasız, altı değişik biçimlerde yapılabilen, genellikle kadın giysisi olmasına rağmen farklı kültürlerde geleneksel erkek giyim parçası olarak da kullanılan bir giysi türüdür. Etekler uzunluklarına göre çeşitlilik göstermektedir. Bunlar maksi, midi, diz altı, diz, diz üstü ve mini şeklinde sıralanabilir. Ayrıca etekler kullanıldıkları yere göre de iki gruba ayrılabilir. Bunlar;

• Spor etekler: Korsajlı etek ve önden düğmeli etek
• Fantezi etekler: Lale etek, balon etek, anvelop etek, kalem etek, pilli etek

Pantolon

Pantolon, Fransızca bir kelime olup belden başlayan ve genellikle paçaları ayak bileklerine kadar inen giyecek olarak tanımlanmaktadır. Uzunluklarına göre normal boy, 7/8 boy, kapri, bermuda ve şort gibi çeşitleri vardır. Ayrıca, kalçadan ayak bileğine kadar daralan (sigara pantolon), astar ve ağ kısmı geniş kumaş katlarından oluşan (plili pantolon), baldırları sıkı sıkı saran kalça kısmında bollaşan (binici pantolonu), diz kısmından genişleyerek aşağı doğru inen (İspanyol paça pantolon), dar paça, boru paça, kargo, düşük-yüksek bel pantolon şeklinde pantolon çeşitleri de bulunmaktadır.

İç Giyim

Kadın, erkek ya da çocuk iç giyimleri direk olarak insan tenine giyildiği için mevsime uygun olarak ince pamuklu ya da yünlü dokumalar kullanılmalıdır. Sağlık açısından, iç çamaşırlarının teri emmesi, emdiği teri bir an önce buharlaştırması, kışında soğuğa karşı koruması gerekmektedir.

Külot

Kısa, beli lastikli bir iç çamaşırı olan külotlar ipekli, pamuklu, streç mikrofiber vb. kumaşlardan yapılmaktadır. Külotlar, rahat ve hareketi engellemeyecek modellerden ve teri emebilen ve dış etkilerden koruyan nitelikte ki kumaşlardan üretilmelidir.

Sütyen

Sütyen kadınların göğüslerine giydikleri bir iç çamaşırı türüdür pamuklu, saten, dantel vb. kumaşlardan yapılmaktadırlar.

Fanila–Atlet

Erkek, kadın, çocuk fanila ve atleti, genelde yuvarlak veya V yakalıdır. Bunlardan uzun veya kısa kollu olanına fanila kolsuz olanına da atlet denilmektedir. Genellikle penye veya merserizeden üretilmektedirler.

Jartiyer

Jartiyer, çorapları dizin altında veya üstünde tutmaya yarayan ve gergin durmasını sağlayan lastik askılı bir kadın iç giysisidir.

Jüpon

Jüpon etek ve elbiselerin içine giyilen, ışıkta kumaşın içini göstermesine ve yürüme sırasında kumaşın elektriklenerek yukarı tırmanmasını engelleyen iç eteğe verilen addır.

Kombinezon

Işığın yansımasını engellemesi için kadınların elbise altına giydikleri kısa ve kolsuz ince elbise kombinezon olarak adlandırılmaktadır.

Korse

Korse vücudu sıkıca sararak istenilen şekle sokmayı amaçlayan sağlam kumaşlardan yapılmış bir kadın iç giyim çeşididir.

Gecelik–Sabahlık–Röb de Şambr

Gecelik yatakta giyilen giysi, gömlek olarak tanımlanır. Saten, ipek ve pamuklu kumaştan yapılmaktadır. Sabahları yataktan kalkınca gecelik üstüne giyilen üstlüğe sabahlık denilmektedir. Genelde kadınların gecelik üzerine giydiği sabahlık kıyafetinin pijama üzerine giyilen erkek giysi çeşidi ise Röb de Şambr olarak adlandırılır.

Pijama

İki parçadan oluşan yatak giysisi ise pijamadır. Pijama kumaşları saten, ipek, pamuklu veya örme kumaşlardan yapılmaktadır.

Mayo–Bikini

Deniz, göl, havuz vb. yerlerde kullanılan, iki parçadan oluşan kadın giysisine bikini, hem kadın hem de erkeklerin ten üzerine giydikleri, vücudun daha çok bölümünü örten giysiye mayo denmektedir. Mayo ve bikini form ve renk açısından modaya göre çeşitlilik göstermektedir. Genellikle erkekler slip şeklinde mayoları ya da şort ile slip arasında yer alan ve kenarları slipe göre daha uzun ve belden diz kapaklarına kadar gelen farklı uzunluklarda konçları olan mayo ve şortları kullanmaktadırlar.