Ünite 2: Web İçin Tasarım İlkeleri

Giriş

Günlük yaşamda alıcı olarak nitelendirebileceğimiz öğrencilere, uzmanlara, ziyaretçilere veya müşterilere birçok farklı malzeme sunulmaktadır. Bu malzemeler yapılarına göre genel olarak metin, görsel, işitsel, görsel ve işitsel şeklinde gruplandırılabilir. Bütünsel bir sunumda yararlanılan malzemelerin çeşitlilik göstermesi, farklı algılama stillerine sahip kişiler için yararlı olacağı düşünülebilir. Ancak gerçekleştirilmek istenen amaç doğrultusunda bütün yapıların kullanılmasına gerek olmayabilir. Sayfalarca metin ile ifade edilebilecek bir içerik basit bir görsel ile sunulabilir. Fotoğraf veya resim gibi durağan bir görsel ile anlatılmaya çalışılan bir olay, hareketli bir görsel ile daha iyi ifade edilebilir ya da basit bir geometrik cismin anlatımında etkili olarak hareketlendirilmiş bir görselin durağan olarak alıcıya sunulması daha yararlı olabilir. Benzer şekilde ses eklentisiyle alıcının sesli ve görsel olarak durumu anlamasına yardımcı olunabilir. Bu ve benzeri örnekleri çoğaltmak mümkündür. Görüldüğü gibi bütün malzeme yapılarının farklı durumlarda kullanılma gerekliliği kaçınılmazdır.

Web sayfaları tasarlanırken içerikte görsel malzemelerin kullanımı, daha fazla bilginin daha kısa zamanda algılanmasına ve kavramlar arası ilişkilerin anlamlı olarak yapılandırılmasına olanak tanıyacaktır. Ancak, web sayfalarının algılamayı kolaylaştırabileceği gibi güçlüklere de sebep olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle web tasarımı yaparken görsel malzeme seçiminde amaca uygunluğuna, tek bir konu ile ilişkili olmasına, sadeliğine, dikkati çekecek derecede iyi renklendirilmiş olmasına, ihtiyaca göre yazılı içerik bulundurmasına ve gerçeği yansıtmasına dikkat edilmesi gerekir.

Web Tasarım İlkeleri

Web tasarım ilkeleri olarak sayılabilecek birçok farklı unsur vardır. Ancak bunlar arasında en çok dikkat edilmesi gerekenler:

• İçerik
• Hız
• Kullanılabilirlik
• İşlevsellik
• Uyumluluk
• Görsel tasarım.

Web sayfası tasarımı, sunulmak istenen, aktarılmak istenen tüm içerik ve bileşenleri iyi gösterebilmek ve kullanımı kolaylaştırmak içindir. Tasarımcılar rastgele bir içeriğin ekleneceği bir siteye herhangi bir tasarım yapamazlar. İçeriğe göre tasarım yapmak gerekir. İçerik açısından site tasarlanırken dikkat edilmesi gereken unsurlar şunlardır;

• Web sayfası kullanıcının sorusuna cevap verir özellikteki içeriği barındırmalıdır.
• İçerik hakkında kullanıcıların beklentilerini belirtebilecekleri formlar ya da iletişim kurabilecekleri alanlar eklenmelidir.
• Web sayfası yapısı itibariyle içerik olarak sürekli güncelleniyorsa mutlaka eski içerikleri için iyi bir arşiv sistemi olmalıdır.
• Yazım ve dilbilgisi kurallarına, terminolojiye dikkat edilmelidir.
• İçerik içerisinde oluşturulan bağlantıların anlamlı olması gerekir.

Günümüz internet teknolojileri oldukça yüksek hızda hizmet vermeye başlamıştır. Hız ilkesinin tasarımcılar tarafından gözetilmesi ve sayfaların hızlı yüklenmesinin önündeki engellerin giderilmesi gerekmektedir. Bu engeller şunlardır;

• Büyük boyutlu içeriklerin sayfaya yüklenmesi
• İç içe çok sayıda tablo olması
• Standart olmayan yazı tiplerinin kullanılması
• Tasarımcının kod yazımlarında standartlara uymaması

Kullanılabilirlik ilkesi ziyaretçiyi daha sonra aynı sayfaya çeken ve rahat kullanım şansı veren bir ilkedir. Web sayfası hazırlanırken hedef kitle özelliklerine göre kullanım kolaylığı gözetilmelidir. Kullanım kolaylığı, yazı tipi, renk, büyüklük, zemin ve yazı bütünlüğü ve çıktı formatı gibi birçok farklı seçeneğe göre düzenlenebilir. Kullanılabilirliğin iyi olması için aşağıda bazı özellikler listelenmiştir:

• Hedef kitle analizi yapılmalı ve kullanıcıların özellikleri belirlenmelidir.
• En düşük hıza sahip kullanıcı gözetilerek site oldukça sade olmalı ve hızlı yüklenmelidir.
• Ziyaretçilerin sayfa kullanımı için yararlandığı bağlantılar menüsü alışkın oldukları düzene göre yerleştirilmelidir.
• Web sayfalarının taşıdığı logolar kurumsal kimliğin ana parçasıdır. Bu yüzden logoların tıklanabilir olması ve iyi konumlandırılması gerekir.
• Web sayfası okunabilir olmalıdır.
• Doğru yazı tipleri kullanılmalıdır.
• Önemli kavramlar kalın olarak veya özel renklerle vurgulanmalıdır.
• Küçük boyuttaki bilgisayarlar ya da mobil cihazlarla da erişilebileceği unutulmamalı ve evrensel standartlara bağlı olarak kabul edilen büyüklüklere göre içerik ve tasarım konumlanmalıdır.
• Yardım, site haritası, sıkça sorulan sorular gibi servisler sitede bulunmalıdır.
• İçerik çok fazla ise arama kutusu bulunmalıdır.
• Kullanıcılara hata ile karşılaştıklarında hatanın olası nedenlerini açıklamaya çalışmalıdır.
• Sitenin iletişim bilgileri ve iletişim formu bulunmalıdır.

Kullanıcılar, web sitesi tasarımında sitenin sahip olduğu teknik özelliklerden ve alt yapısındaki kaliteden çok, ne gördüğü ve neye ulaşmak istediğiyle ilgilenir. Ziyaretçilerin çok fazla bağlantı tıklamadan gezinim bileşenleri üzerinden istediğine erişebileceği bir hiyerarşi oluşturulması ve ziyaretçinin aradığına ulaşma çabasının minimize edilerek sağlanması web sayfasının işlevselliğinin göstergesidir.

Uyumluluk ilkesi tasarımcılar tarafından göz ardı edilmemelidir. Web sayfalarına ulaşmak için kullanıcılar özel programlardan yararlanır. Bu programlar tarayıcılardır. Bütün tarayıcılar genel olarak bütün biçimsel kodları tanırlar. Ancak standartlara uymayan tasarımlar tarayıcılarda farklı görünümlere sebep olabilmektedir. En çok kullanılan tarayıcıları şu şekilde sıralayabiliriz; Google Chrome, Internet Explorer, Safari, Mozilla Firefox ve Opera. Uyumluluğun bir diğer yönü de arama motorlarıdır. Bu yüzden tasarımcılar arama motorları için sitenin uyumluluğuna dikkat etmelidir.

Web sayfası oluşturma sürecinde dikkat edilmesi gereken bir diğer aşama tasarım aşamasıdır. Görünümün nasıl olacağına, içeriğin nerede gösterileceğine, ana menüler ve alt menülerin konumuna, başlık ve taban görünümüne kadar bütün düzene tasarım aşamasında karar verilir.

Web sayfalarının biçimsel olarak doğru tasarlanabilmesi için vazgeçilmez unsur görsellerdir . Görsel türleri aşağıda verilmiştir:

• Gerçekçi görseller
• Analojik görseller
• Örgütsel görseller
• İlişkisel görseller
• Dönüşümsel görseller
• Yorumlayıcı görseller.

Görsel tasarım ilkeleri aşağıda verilmektedir:

• Bütünlük
• Denge ve Simetri
• Vurgu
• Hizalama.

Bütünlük , görseli meydana getiren bütün öğelerin bir bütün halinde basit şekilde anlaşılabilmesidir. Bir yüzey üzerinde birbiriyle ilişkili objelerin bütün halde ifadesinde karmaşıklığın olmaması ve ilk bakışta ilişkilerin göze çarpması gerekmektedir. İlişkiye dâhil olmayan dikkat çekici objeler görselden çıkarılmalıdır.

Görsel tasarımda denge , dengesizliğe tercih edilir. Tasarımda kullanılan objelerin yatay ve dikey düzlemde dengeli olacak şekilde yerleştirilmesi gerekir. Denge ilkesi web sayfası tasarımlarında ve web sayfası içeriğinde oldukça önemli olan bir görsel tasarım ilkesidir. Kullanıcının sayfaya eriştiğinde kullandığı aracın bütününe hitap etmeyecek bir düzen biçimsel tasarımın doğru yapılmadığının göstergesidir. Tasarımcı nesneleri dizerken belirli bir terazi dengesi gözetmeli ve bir düzen takip etmelidir.

Görsel malzemeler üzerinde bazen tek bir yere daha çok dikkat çekilmek istenebilir. Karışık bir görselde istenilen objenin öğrenen tarafından hemen fark edilebilmesi için diğer objeleri bulanıklaştırma, asıl objeyi keskinleştirme, farklı renklendirme ile dikkati istenilen objeye yönlendirmenin yapılabileceği gibi özel işaretçilerden (ok, daire gibi) de yararlanılabilir. Bunu sağlayan vurgu ilkesidir.

Kullanıcıların dikeyde ya da yatayda sıralanmış objeleri algılaması dağınık yerleştirilmelere göre daha kolay olmaktadır. Bu durum istenilene ulaşma sürecinde kullanıcılara kolaylık sağlamaktadır. Hizalama ilkesi simetri ve denge ilkesini tamamlayan bir özelliktir. Benzer nesnelerin bir düzene göre dizilmesi kullanıcının dikkatinin dağılmamasına ve algılamasının kolay olmasına olanak tanıyacaktır.

Web sitesi tasarımında ve tasarım oluşturulduktan sonra içeriğin etkili sunumunda görsel üretimi gerekmektedir. Görsel malzeme üretimi için kullanılabilecek ücretli veya ücretsiz birçok program vardır. Bu programlardan bazıları, tüm bilgisayarlarda var olan Paint, Word, PowerPoint, alanda en çok tercih edilen ücretli programlardan Photoshop, Illustrator, Flash ve ücretsiz olarak ulaşılabilen Photoscape, Paint.NET, Pencil programlarıdır. Görsel üretiminde programın amaç değil araç olduğu unutulmamalı ve amaca ulaştıran her türlü tekniğin kullanılabileceğine dikkat edilmelidir.

İyi Bir Web Sayfasının Özellikleri

Web tasarım ilkeleri ve biçimsel tasarım ilkeleri iyi bir web sayfası oluşturulabilmesi için gerekli şartlar arasındadır.

Web sayfalarında kullanıcıda bırakılan ilk izlenim çok önemlidir. Kullanıcının ilk bakışta sayfadan hoşnut olması sonraki karşılaşacaklarına ön yargılı davranmalarına olanak tanıyacaktır. İyi bir ilk izlenim elde edebilmek için, dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Web sayfası bağlantısı (URL) kısa ve hatırlanması kolay olmalıdır.
• Ana sayfanın boyutu gözetilmeli ve kullanıcının sayfayı açması uzun sürmemelidir.
• Sayfalar kolayca okunabilir, anlaşılabilir ve hatırlanabilir olmalıdır.
• Kullanıcılar web sayfasına ulaştığında tüm içeriğin özetini ilk açılan ekran olan anasayfa sekmesinde görmeyi tercih eder.
• Kullanıcılara web sayfası sahipleriyle iletişim kurabilmeleri için e-mail, telefon numarası gibi bilgiler vermek, siteye olan güveni arttırır.
• Web sayfası kullanıcıların ilgisini artıracak şekilde olmalıdır.
• Kullanıcı kontrolleri ve güvenli bağlantı sertifikaları web sayfasına olan güveni arttırır.

Sistemin kullanımı kolay olmalı ve çok sayıda içeriğe erişim sağlamalıdır. Bir sitede navigasyonu sağlayan en basit ve en anlaşılır yöntem site haritasıdır. Özel bir menü aracılığıyla kullanıcıya bütün site haritası gösterilebilir. Bütün sayfalardan, ana sayfaya dönüşün olması, kullanıcıların daha güvenli bir şekilde yönlendirilmesini sağlar.

Tasarımcı ve web sayfası içerik sorumlusu sayfa içeriğinin biçimsel tasarım ilkelerine bağlı şekilde hazırlandığından emin olmalıdır. Sayfa içeriği nesnel ve yansız olmalı, güncelliğini korumalıdır. Durağan ve hareketli görsellerin, video ve seslerin içerikte kullanılması ilgi çekiciliği arttıracaktır. Evrensel tasarım ilkeleri gözetilmeli, engelli kullanıcıların siteyi gezinebilirliği test edilmelidir.

Ziyaretçinin kendini özel hissetmesi ve muhatap bulması yalnız olmadığını düşünmesine ve siteye aidiyet hissetmesine olanak tanıyacaktır. İletişim bilgileri, iletişim formu, yorum ekleme, eşzamanlı ya da eşzamansız destek ve ulaşım bilgilerine yer verilmesi iyi bir web sayfası oluşumunda gerekli görülmektedir.

Tarayıcı ve arama motoru uyumluluğu kontrol edilmeli, tasarımcı ve içerik uzmanı tarafından farklı tarayıcılarda, farklı araçlarla kontrol edilmeli, arama motoru indeksleme süreçleri için doğru ve anlaşılır şekilde kodlanmalıdır.

Kullanıcı memnuniyeti gözetilmeli, sayfa sürekli olarak kullanıcıların dönütleriyle yeniden güncellenmelidir. Bu doğrultuda kullanıcı deneyimlerini sorgulamak ve memnuniyetlerini ölçmek amacıyla web sayfasında memnuniyet anketlerine yer verilmelidir.