Ünite 7: Diğer Gümrük Rejimleri

Giriş

Gümrük mevzuatına göre Türkiye Gümrük Bölgesine girerek bir gümrük idaresine sunulan ve geçici depolama statüsüyle geçici depolama yerlerinde gümrük gözetimi altında bekleyen eşya için mükellef, belli süreler içinde eşyayı gümrükçe onaylanmış bir işleme tabi tutmak zorundadır. Gümrükçe onaylanmış işlemlerden birisi olan gümrük rejimi, eşyaya uygulanacak işlemler bütününü ifade eder. Mevcut düzenlemeler çerçevesinde serbest dolaşıma giriş rejimi, dahilde işleme rejimi, hariçte işleme rejimi, transit rejimi, antrepo rejimi, geçici ithalat rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi ve ihracat rejimi olmak üzere yedi adet gümrük rejimi bulunmaktadır. Dahilde işleme rejimi ve hariçte işleme rejimi dışında kalan rejimlere bu özette yer verilmektedir.

Transit Rejimi

Serbest dolaşıma girmeyen bir eşyanın, gümrük işlemleri ile ilgili mali yükümlülükler ödenmeksizin transit edilmesi işlemlerini kapsayan bu rejim dış ticaret işlemlerinin kolaylaştırılması açısından önem taşımaktadır. Transit rejimi ithalat vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan serbest dolaşıma girmemiş ve ihracatla ilgili gümrük işlemleri tamamlanmış ancak fiili ihracatı gerçekleşmemiş eşyanın, gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük Bölgesi içindeki bir noktadan diğerine taşınması işlemlerine uygulanan bir gümrük rejimidir. Transit olarak geçen taşıt ve serbest dolaşıma girmemiş eşya transit geçişler dolayısıyla ithalat vergilerine tabi tutulmaz. Transit rejimine tabi tutulan eşya Türkiye Gümrük Bölgesi içinde;

• Yabancı bir ülkeden gelip yabancı bir ülkeye,

• Yabancı bir ülkeden Türkiye’ye,

• Türkiye’den yabancı bir ülkeye,

• Bir iç gümrükten diğer bir iç gümrüğe taşınabilir.

Antrepo Rejimi

İhraç, ithal veya transite konu olan yabancı menşeli eşyanın gümrük mali yükümlülükleri yerine getirilmeden konulduğu ve muhafaza edildiği yerlere antrepo denir.

Gümrük antrepo rejimi,

• İthalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmamış ve serbest dolaşıma girmemiş eşyanın,

• Gümrük antreposuna alınması halinde ihracata ilişkin önlemlerden yararlanabilecek ihraç eşyasının bir gümrük antreposuna konulmasına ilişkin hükümleri belirler.

Gümrük antrepoları, genel ve özel antrepo olmak üzere ikiye ayrılır. Uygulamadaki özellikleri sebebiyle, genel antrepoların, A, B ve F tipleri; özel antrepoların, C, D ve E tipleri bulunur.

Gümrük antrepoları ile gümrük kapılarında eşya satışı yapmak üzere özel antrepo statüsünde mağaza ve bunların depolarının açılması ve işletilmesine izin vermeye Gümrük ve Ticaret Bakanlığı yetkilidir. İznin verilmesine, bu iznin geçici veya sürekli geri alınmasına, faaliyet, belge ve kayıt düzenine ilişkin usul ve esaslar ile eşya alabilecek kişiler ve bu kişilere satılabilecek eşyanın cins ve miktarı yönetmelikle belirlenir. Antrepo işleticisi;

a. Gümrük antreposunda bulunduğu süre içerisinde eşyanın gümrük gözetimi altında bulunmasını sağlamaktan,

b. Gümrük antrepo rejimi kapsamında eşyanın muhafaza edilmesiyle ilgili yükümlülükleri yerine getirmekten,

c. İzinde belirtilen özel şartlara uymaktan,

sorumludur.

Eşyanın antrepo rejimi altında kalış süresi sınırsızdır. Ancak antrepoda bulunan eşyanın gümrükçe onaylanmış başka bir işlem veya kullanıma tabi tutulması yönünde beyanname tescil ettirilmesi halinde otuz gün içinde işlemlerinin bitirilmesi gerekir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, özellikle beklemek süratiyle bozulabilecek eşya da dahil olmak üzere eşyanın antrepoda kalabileceği süre konusunda belirleme yapılabilir.

Antrepo işleticileri ve kullanıcıları; eşyanın gümrük antreposunda bulunduğu süre içersinde gümrük gözetimi altında bulunmasını sağlamak, eşyanın iyi muhafaza edilmesi konusunda yükümlülüklerini yerine getirmek ve izinde belirtilen şartlara uymak zorundadır. Antrepo işleticileri ve/veya kullanıcıları, antrepolarına alınan eşyanın girerken gümrükçe tespit edilen miktarı üzerinden ve eğer tespit yapılmamışsa belgelerinde yazılı miktarları üzerinden, antrepoda eşya değiştirilmesinden, gümrük idaresine karşı mali bakımdan sorumludur.

Geçici İthalat Rejimi

Geçici ithalat rejimi, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat ve vergiden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerinde tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı rejimdir. Geçici ithalat izni, eşyayı kullanan veya kullandıran kişinin talebi üzerine gümrük idarelerince verilir. İthal eşyası ile ilgili ayniyet tespitinin mümkün olmadığı hallerde, geçici ithalat rejiminin kullanılmasına izin verilmez. Ancak, eşyanın veya yapılacak işin niteliği itibariyle, ayniyet tespiti ile ilgili önlemlerin alınmasının rejimin kötüye kullanılmasına sebep olmayacağı hâllerde, gümrük idareleri, vergilerin tümünü teminata bağlamak suretiyle, geçici ithalat rejiminin kullanılmasına izin verebilir.

Geçici ithalat rejiminden yararlandırılması talep edilen eşyanın özelliği, kullanım yeri ve amacı nedeniyle ilgili Bakanlıkların görüşlerinin alınması gereken eşya ile Gümrük Kanunu’nun 129. maddesinin 2. fıkrasında tanımlanan eşyanın, geçici ithalat rejiminden yararlandırılmasına ilişkin izin taleplerinin aşağıda belirtilen belgelerle birlikte Gümrük ve Ticaret Bakanlığına (Gümrükler Genel Müdürlüğü) yapılması gerekir.

Geçici ithalat rejimi kapsamında ithali talep dilen ve bu maddede ayrıntılı olarak başvuru koşulları belirtilmeyen diğer eşya için izin hak sahibi tarafından “Geçici İthalat Rejimi İzin Talep Formu” düzenlenerek aşağıda belirtilen belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilir:

a. Proforma fatura aslı ve iki nüsha tercümesi,

b. İhtiyaç duyulursa eşyanın teknik özelliklerini gösterir katalog ve/veya teknik dokümanlar,

c. Eşyanın gönderilme amacı ve süresini, bedelli veya bedelsiz olup olmadığı ile sair hususları kapsayan gönderici firma ile alıcı firma arasında imzalanmış bir anlaşma varsa aslı ve tercümesi veya kiralamaya ilişkin gönderici firmanın yazısının aslı ve tercümesi.

Geçici ithalat izni, gümrük idarelerince eşyanın geçici ithalat rejimi amacına uygun olması ve başvuru formunda belirtilen süre içinde eşyanın giriş ayniyetine uygun olarak gümrükçe onaylanmış yeni bir işlem veya kullanıma tabi tutulabileceğinin anlaşılması halinde verilir.

İthalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejiminin uygulanabileceği durumlar ve özel şartlar Bakanlar Kurulunca tespit edilir. Mülkiyeti Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik bir kişiye ait olan tam muafiyet suretiyle geçici ithalat iznine ilişkin hükümlerde öngörülen koşulları taşımayan eşyanın, kısmi muafiyet uygulaması suretiyle geçici ithalat rejiminden yararlanması mümkündür.

Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi

İzin başvurusu, işlemi yapan ya da yaptıran tarafından “Gümrük Kontrolü Altında İşleme İzin Başvuru Formu” ile birlikte yetkili gümrük idaresine yapılır. Aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi durumunda başvuruya olumlu cevap verilir:

• İthal eşyanın, işlenmiş ürünler içinde kullanıldığının tespit edilebilir olması,

• Kullanılan girdilerin işleme faaliyetlerinin sonucunda esas niteliğinin değişmesi, yani yeniden eski haline dönüşemeyecek nitelik kazanması,

• İthal eşyanın tabi olduğu ticaret politikalarını olumsuz etkilemeyeceğinin kesin olması

• Türkiye’deki benzer eşya üreticilerinin temel ekonomik çıkarlarını olumsuz etkilememesi,

• Eşyaya ilişkin vergilerin teminata bağlanması.

Eşyanın rejime girişine ilişkin beyanname, izin belgesinde belirtilen gümrük idaresine sunulur. Gümrük kontrolü altında işleme rejimine giriş için verilecek beyanname, yazılı beyan normal usul hükümlerine uygun olarak düzenlenir. Beyannamede eşya ile ilgili yapılan tanımlama, izin belgesindeki eşya tanımlamasına uygun olmak zorundadır. Rejime giriş esnasında, eşyaya isabet eden vergiler teminata bağlanabilir.

İhracat Rejimi

İhracat rejimi, serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına ilişkin hükümlerin uygulandığı rejimdir. Uluslararası veya ikili anlaşmalar, kanun, tüzük ve kararnamelerle konulmuş yasaklık ve kısıntı hükümleri saklı kalmak üzere, her türlü eşyanın Türkiye’den ihracı serbesttir. Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilecek eşyanın ilgili gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.

Çıkış eşyası, geçici depolama yerleri ve gümrükçe uygun görülen yerlerde bir ay kalabilir. Zorlayıcı veya idarece kabul edilebilecek makul sebeplerle gümrük idare amirlerince bu süre bir defaya mahsus olmak üzere en çok üç ay daha uzatılabilir. Geçici depolama yerlerine konulmaksızın ihraç edilecek eşyanın beyanname kapatma süresi iki aydır. Bu süre makul sebeplerle en çok iki ay uzatılabilir. Bu süreler içinde işlemleri tamamlanmayan beyannameler iptal edilir.

İhracatı zorunlu standarda bağlı eşyanın kontrolüne ilişkin belge ihracat esnasında aranır. Belgenin fiili ihracattan sonra gümrük idaresine sunulması mümkündür. İhracı standardizasyon kontrolüne tabi tarım ürünlerinin ihracında yetkili ihracat kontrolörleri tarafından düzenlenmiş belgeler aranır. Karantina altına alınmış zirai ürünler için ihraç izninin usulüne uygun verildiği tespit edilmedikçe bu bitki ve ürünlerin ihracına izin verilmez. Bitkisel ürünlerin ihraç işlemleri, sadece bu işlemleri yapmaya yetkili kılınmış gümrük idarelerince gerçekleştirilebilir.

3285 sayılı Hayvan Sağlığı Zabıtası Kanunu ile Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Yönetmeliği gereğince, Türkiye’den çıkarılacak hayvan ve hayvansal maddelerin sahipleri veyahut taşıyıcıları, bunlarda bulaşıcı hayvan hastalığı bulunmadığına dair o yer veterinerinden bir sağlık belgesi ve o yer belediyesinden ve belediye olmayan yerlerde de ihtiyar heyetinden bir menşe şahadetnamesi almak zorundadır.

Kara sınır kapısında veya son istasyon veya limanında yapılacak veteriner muayene ve kontrolünde hayvan ve maddelerinin cinsleri, şekilleri ve diğer nitelikleri şahadetnameye uymadığı tespit edildiği takdirde, bunların çıkarılmasına izin verilmez. Bu gibi hayvan ve maddelerinin çıkışları ancak Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca tayin ve ilan olunan gümrüklerden yapılır.