Ünite 3: Bina Giriş Kontrol Sistemleri

Giriş

Elektronik Güvenlik Sistemleri çatısı altında bulunan Giriş Kontrol Sistemleri, günümüzde devlet ve özel sektördeki tüm kurum ve kuruluşların, çalışanlarını ve ziyaretçilerini denetim ve kontrol altına almaları için vazgeçilmez bir güvenlik unsuru haline gelmiştir. Personel, ziyaretçi veya kötü niyetli kişilerden kaynaklanabilecek olumsuz olayları engellemenin ilk adımı, kişilerin sadece izin verilen alanlara girebilmelerini sağlamaktır. Giriş Kontrol Sistemi, temel olarak kişinin kimliğini, giriş zamanını ve nereye gireceğini belirlemekte, denetlemekte ve uygulamaktadır. Binaların sayısı, büyüklükleri, kullanıcı sayısı ve kullanım amacı da sistemin güvenlik boyutunda belirlenmesi için önemli etkenlerdir. Oteller, rezidanslar, alışveriş merkezleri, hastaneler, eğitim kurumları, hafif raylı sistemler ve tren istasyonları, hava alanları, askeri tesisler hatta hapishaneler birbirinden farklı güvenlik gereksinimlerine sahiptir. Binaya en uygun sistemin uygulanabilmesi için bir dizi tespit ve değerlendirme çalışması yapılmalıdır. Bina Giriş Kontrol Sistemlerinde çeşitli kullanım alanları için farklı çözümler bulunmaktadır. Temel olarak, giriş kontrol için akıllı kartlar, proximity kartlar, mifare kartlar kullanılırken; parmak izi okuyucu, yüz tanıma sistemi gibi biyometrik sistemler de kullanılabilmektedir. Ayrıca bu sistemler, hidrolik bariyer, mantar bariyer, kollu bariyer ve daha pek çok modelde bariyer sistemleri ile turnike sistemleri, kapı kontrol sistemleri gibi mekanik elemanlardan oluşmaktadır. Bina Giriş Kontrol Sistemlerini iki ana başlık altında toplamak mümkündür.

• Kişi Giriş Kontrol Sistemleri
• Araç Giriş Kontrol Sistemleri

Kişi Giriş Kontrol Sistemleri

Kontrolün yapılacağı sistemin insan odaklı olduğu durumu bu başlık altında toplamak mümkündür. Belirli bir binaya giriş yapabilecek olan kişinin üzerinde taşıdığı veya yanında getirdiği nesnelerin kontrolü bu sistemler tarafından yapılmaktadır. İstenmeyen nesnelerin binaya girmesi bu aşamada engellenebilmektedir. Ziyaretçi, personel veya kötü niyetli kişileri belirleme amaçlı olan bu sistemlerin, personel takibi, ziyaretçi kaydı gibi özelliklerin yanında, Yemekhane Kontrol Sistemi, Yurt Yoklama Sistemi gibi binaların yapısına göre çalışabilecek sistemlerle entegre olarak da kullanılabilmesi mümkündür. Kişi odaklı olan bu kontrol sisteminin en önemli özelliği, kişinin bina girişini yaptıktan sonra da izlenebilmesidir. Yetkisi dâhilinde bina içerisindeki hareketi sağlanmakta ve yetki dışına çıkması engellenmektedir.

Turnikeli sistemler plaza girişlerinde, metro ve tren istasyonlarında, alışveriş merkezi girişlerinde, fabrikalarda ve daha pek çok mekan girişlerinde oldukça yaygın olarak kullanılan sistemlerdir. Üst araması yapmak, kişilerin biletle geçiş yaptığına emin olmak ya da Personel Devam Kontrol Sistemlerinden faydalanabilmek için Turnikeli Giriş Sistemleri kullanılmaktadır. Kartlı ve parmak izli olan turnikeler daha çok fabrikalarda Personel Devam Kontrol Sistemi amaçlı olarak kullanılmaktadır. Parmak izi ya da proximity kart okuyucu terminaller turnikelerin üzerine yerleştirilebilmektedir. Bunların yanında mifare kart okuyucu, proximity kart okuyucu, parmak izi okuyucu ve çeşitli şifreli okuyucular bağlanarak güvenli geçiş sağlanabilmektedir. Turnike Sistemleri, diğer güvenlik sistemleriyle iç içe kullanılmaktadır. Turnike üzerine yerleştirilebilen bir okuyucu ünite vasıtasıyla alınan veri, bilgisayar kontrollü sistemlerle yorumlandıktan sonra geçiş hakkı var ise turnikenin tetiklenmesiyle geçiş sağlanabilmekte, aksi takdirde geçiş hakkı sağlanamamaktadır. Aynı zamanda Turnike Sistemlerinde tek yön veya çift yön çalıştırılabilme özelliği de mümkün olabilmektedir.

Kartlı Sistemler, giriş kontrolü yapılmak istenen yerlerde her türlü personel giriş / çıkış, personel – ziyaretçi giriş kontrol ve denetimin yapılmasını sağlar. Aynı zamanda Personel Devam Kontrol Sistemleri (PDKS) ile uyumlu olacak şekilde çeşitli fabrikalar, hastaneler, okullar gibi pek çok bina giriş sistemlerinde kullanılabilmektedir. Kartlı sistemlerde ana öğe kartın kendisidir. Günümüzde, mifare kart, proximity kart, plastik kart gibi kartlar çeşitli sistemlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.

Herhangi bir bilgisayar ya da ekstra bir kontrol ünitesi olmadan kendi başına çalışan sistemlerdir. Bir kart okuyucu, tuş takımı ya da yakınlık okuyucuya (proximity) elektrikli bir kilit sisteminin kumanda edilebilmesi esasına dayanarak çalışmaktadır. Bu tür sistemler çoğunlukla yüksek güvenlik gerektirmeyen giriş noktalarında sadece kart veya şifre sahibi olan kişilerin giriş / çıkış hareketlerinin sağlanması amacıyla kullanılmaktadır. Sonraki aşamada bir bilgisayar ekranından izlenmesi mümkün olmayan sistemlerdir.

Bir bilgisayara bağlı olarak çalışan sistemlerdir. Kartlı Giriş Sistemi ile kontrol altına alınan kapı, bariyer veya turnike gibi giriş ünitesine yakınlık kartlarını okuyabilen okuyucuların monte edilmesi ile çalışmaktadır. Bu okuyucular sistemin kontrolünü sağlayan bir ana kontrol kartı üzerine yerleştirilmiştir. Ana kontrol kartı, bilgisayar ile direk bağlantı kurabilmekte ve bilgisayar üzerinden gelen komutları kilitlere, okuyuculara ve kullanılan diğer donanımlara iletmektedir. Bu sistemin bağımsız durumlu sistemlerden en önemli farkı kişilerin giriş / çıkış kontrollerinin yanında işe geliş gidiş saatleri, bina içinde personelin konumu gibi birçok özellik bilgisayar yazılımı vasıtasıyla tutulabilmesidir. Hatta herhangi bir yangın durumunda sistem eğer yangın alarm sistemi ile entegre edilmişse bütün kapı kilitlerinin açılması da sağlanabilmektedir.

İnsan vücudunda davranışlarında kimliğini ele verebilecek birçok detay bulunmaktadır. Biyometrik Sistemler, bu detaylara bakarak karşısındaki kişinin gerçekten belirlenen kişilerden biri olup olmadığını anlamaya çalışmaktadır. Bu detaylardan bazılarını aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

• Parmak izi
• Dinamik imza
• Yüz geometrisi
• İris tanıma
• Retina analizi
• El ve parmak geometrisi
• El damar analizi
• Kulak formu
• Ses analizi
• DNA analizi
• Tuş vuruşları

Biyometrik Sistemler, günümüz teknolojisinde sürekli kendini geliştiren sistemlerdendir. Bu sistemler gelişen yüksek teknolojinin ışığında yapılan araştırmalar sonucu insan bedeninde bulunan taklit edilemez unsurlar ile dijital cihazların çalıştığı bir yapı olarak tasarlanmıştır. Biyometrik Sistemleri, diğer güvenlik sistemlerinden ayıran en önemli özelliklerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:

• Benzersizlik
• Paylaşılamazlık
• Kopyalanamazlık
• Kayıp edilemezlik

Biyometrik sistemlerin çalışma aşamalarını kayıt ve tanıma aşaması olarak ikiye ayırmak mümkündür. Sistem, karakteristik biyometrik özelliği içeren bir veritabanına dayanmaktadır. Veritabanı ya merkezidir ya da manyetik kartlar üzerine işlenerek dağıtılmıştır. Kayıt aşamasında biyometrik karakteristik veritabanına eklenir. Cihaz tarafından taranarak kişinin biyometrik unsur, kompakt ve belirgin dijital temsili oluşturmaktadır. Buna şablon (template) denir ve bu şablon veritabanına kaydedilir. Tanıma aşamasında ise, sistem erişim noktasındaki kişinin biyometrik özelliği alınır ve şablon ile karşılaştırılır. Tarama sonucu ile optimize edilmiş dijital temsilin eşleşme sonucuna göre kişi, ya kabul edilir ya da reddedilir. Sistemin genel performansı, depolama, hız ve eşleştirmedeki doğruluk payı ile belirlenir. Ayrıca mevcut şablona göre, cihazın veriyi tarama zamanı da belirleyici unsurlardandır. Şablonun boyutu büyük olduğu takdirde, tarama ve eşleştirme süresi buna bağlı olarak uzayacaktır.

Dedektörlü sistemler tehlikeli cisimlerin yoğunluğunu tespit eden, sesli ve ışıklı uyarı veren cihazlardır. Çoğunlukla hava alanları, alışveriş merkezleri, otogarlar, hastaneler, okullar, kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler, iş merkezleri, fabrikalar, spor tesisleri gibi fazla sayıda insanın giriş çıkış yapabilecekleri binaların girişlerinde kullanılan sistemlerdir.

El dedektörleri bir şahıs kontrolünde, genellikle girişi yapılacak binanın güvenlik görevlisi kontrolünde kullanılmaktadır. Bilinen metal dedektörleri ile aynı şekilde çalışmaktadır. Kontrolü yapılacak kişinin üzerinde kullanılırken, kontrol edilen bölgeye paralel şekilde tutulmalıdır. El dedektörleri, kapı dedektörlerine göre, kontrol edilen kişinin vücudunda metal bulunan bölgeyi tam olarak işaretlemesi açısından daha avantajlıdır. Aynı zamanda, elle yapılan aramalar, insanlar arasında daha az tepkiyle karşılanmakta ve caydırıcı etkisi daha yüksek olmaktadır.

Kapı dedektörleri Bina girişlerinin yoğun olduğu yerlerde, insan sirkülasyonunun aksatılmadan aynı zamanda gerekli olan güvenlik seviyesini arttıran sistemlerdir. Tehlikeli cisimlerin metal yoğunluğunu tespit eden bu cihazlar, sesli ve ışıklı olarak güvenlik görevlisine uyarı vermekte ve aynı zamanda giriş yapan kişi sayısını ekranda göstermektedir. El dedektörlerinde olduğu gibi kapı dedektörlerinde de hassasiyet ayarı yapılabilmekte, bozuk para, küpe, kemer tokası ve anahtarlık gibi insanın üzerinde genel olarak bulunabilecek metallere karşı sinyal vermesi engellenebilmektedir.

Bina girişinde, kişinin nesnelerin kontrolünün yapıldığı sistemlerden olan X-Ray sistemleri de dedektörlü sistemlerde olduğu gibi yaygın olarak kullanılan sistemlerdendir, genellikle dedektörlü sistemlerle paralel olarak kullanılmaktadır. Hava alanlarında, toplu taşıma işlerinin yapıldığı alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Bina girişi sırasında, kişilerin üzerinin taranma işi dedektörlü sistemler tarafından yapılırken, kişilerin üzerinde bulunan çanta, bavul gibi eşyaların içlerinin sadece metal araması için değil, silah, bomba gibi tehlikeli nesnelerin aranmasında da kullanılan sistemlerdir. Fiziksel aramaya göre dört kat hızlı olup, kişilerin özel eşyalarının halkın içinde kontrol edilmemesini sağlar. X-Ray cihazı, farklı modelleri olmakla birlikte genel olarak, kontrol edilen çantaya ışık dalgaları gibi x ışınları gönderir, geriye zayıf dönen x ışınları dedektör filtresinden geçirilir. Güçlü olan 2. dalga x ışınları 2. dedektöre ulaşır. Makine bu iki dedektörden aldığı verileri ekrana yansıtarak içindeki organik, inorganik ve metal objelerin ekranda görünmesini sağlar. Oldukça düşük miktarda radyasyon yayan güvenlik amaçlı X-Ray cihazları etrafında bulunmak, sağlık açısından herhangi bir sorun yaratmamaktadır. Piyasada, farklı özelliklerde ve ölçülerde bulunan X-Ray cihazlarının fiyatları, kullanılan özelliklere, hassasiyetine, çalışma hızına, vb. etmenlere göre farklılık göstermektedir. Röntgen cihazlarında kullanılan donanım X-Ray cihazlarında da aynıdır. X-Ray ışını 108 ile 1012 cm’lik kısa dalga boylu elektromanyetik ışınlardır. Bu cihazların kullanımında, kullanan personel ve yolcular bir televizyondan daha az miktarda radyasyona maruz kalmalarına rağmen, çalışanlara dozimetre kullanmaları önerilmektedir. Cihazın tünelinin etrafında, cihazdan çıkan radyasyonu önlemek için kurşun levhalar, giriş ve çıkışlarda da boşluk bırakmayacak şekilde kurşun viril perdeler bulunmaktadır. Ancak ne olursa olsun kontrol edilen eşyaların cihaza giriş ve çıkışları esnasında, perdelerin arasından bir miktar radyasyon çıkışı insan sağlığı açısından tehlike arz etmektedir. Dozimetre kullanımı genellikle şart konulmaktadır. Dozimetre veya radyakmetre olarak isimlendirilen cihaz, maruz kalınan radyasyon miktarını ölçmektedir. Radyasyonun vücut üzerindeki ölçüsü rem veya milirem birimleriyle gösterilmektedir.

Araç Giriş Kontrol Sistemleri

Giriş Kontrol Sistemleri altında bu başlık içerisinde, giriş yapacak kişinin araç vasıtasıyla yaptığı zamanlarda kullanılacak olan sistemler anlatılmaktadır. Sistemin ana merkezi araç odaklı olduğu için, araca özel olan belirleyici unsurlar belirlenerek veya araç üzerine bir takım elektronik sistemlerin yerleştirilmesiyle oluşan sistemler kullanılmaktadır. Araç Giriş Kontrol Sistemlerinde araç, bariyere yaklaşırken aracın bilgisi sistem tarafından çok kısa bir sürede alınır ve değerlendirilir, araç geçiş yetkisine sahipse, bilgisayar sistemi, bariyere açma sinyalini gönderir ve bariyerin açılarak aracın geçişine izin verilir. Yapılan işlem, tarih, saat ve giriş kapısı bilgisiyle birlikte kaydedilir ve gerektiğinde raporlanabilir. Girişin güvenli ve hızlı yapılması önem arzetmektedir. Araç giriş kontrol sistemlerini iki gruba ayırmak mümkündür:

• Radyo Frekanslı Tanıma Sistemleri (RFID Sistemler)
• Araç Plaka Tanıma Sistemleri

İlk olarak 1940’lı yıllara dayanan RFID sistemler; İngilizce açılımı “Radio Frequency Identification” kelimelerinin kısaltmasından oluşmaktadır. Türkçe ifade ile “Radyo Frekanslı Tanımla”; nesneleri radyo dalgaları ile tanımlamak için kullanılan teknolojilere verilen genel isimdir. Bir RFID sistem, etiketler, etiket okuyucular, anten ve uygulama yazılımı ve bilgilerin depolandığı veritabanı oluşturmaktadır. Etiket tarafından gönderilen veri, kimlik, konum bilgisi gibi çeşitli verilerden oluşabilmektedir. Okuyucu, alıcı anteni yoluyla etiketin göndermiş olduğu veriyi alır, haberleşme için geliştirilmiş yazılımı kullanarak veriyi işler ve işlenen veri depolamak üzere veritabanına kaydeder. Okuyucu ve etiket arasında bu haberleşme anında bazen çarpışmalar gerçekleşebilmektedir. Bu çarpışmaları gidermek için, çarpışma önleyici algoritmalar RFID sistemlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. RFID Sistemlerinde temel olarak, RFID etiketi ve RFID okuyucusu en kritik bileşenlerdir. RFID etiketi, üç çeşitten oluşmaktadır:

• Pasif (etkisiz)
• Yarı pasif (yarı etkin)
• Aktif (etkin)

Plaka tanıma sistemleri, araç üzerinde bulunan plakayı dijital yöntemlerle okuyarak araçları tanımlamaktadır. Aracın plakası, bu amaca özel bir plaka tanıma kamerasıyla okunmakta ve elde edilen görüntüler sayısallaştırılarak bilgisayar ortamında ilgili yazılım vasıtasıyla işlenmektedir. Yine bilgisayar ortamında bulunan veritabanı içerisinde, okunan plakanın giriş yetkisinin olup olmadığına bakılarak geçiş kapılarına yetkilendirme yapılarak aracın geçişi sağlanmaktadır. Bina Giriş Kontrol Sistemleri altında bulunan araç giriş kontrolünü sağlayan sistemin ana bileşenlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Yüksek çözünürlüklü, düşük ışık hassasiyetli plaka tanıma sistemine özel kızıl ötesi aydınlatmalı kamera
• Video yakalama donanımı ve elektronik kontrol sistemi
• Plaka tanıma yazılımı
• Bilgilerin depolandığı veritabanı

Son yıllarda bilim ve teknoloji alanlarındaki çalışmalar daha yüksek kalitede algoritmalar ve donanımların geliştirilmesine olanak sağlamış, plaka tanıma sistemlerini daha yaygın kullanılır hale getirmiştir. Sistemin yazılımı aşağıdakilere benzer zorluklarla başa çıkabilmelidir.

• Uzaklık ve/veya kameraya bağlı düşük resim çözünürlüğü
• Kamera odaklanma problemleri, bulanıklık
• Ortamın aydınlığı, düşük zıtlık, gölgeler
• Görüntünün örneğin çamur sebebi ile engellenmesi
• Değişik yazı stilleri
• Aldatıcı ve kanun dışı plakaları ayırdedebilme
• Ülkeye bağlı olarak benzer plakaları ayırtedilebilme
• Tüm bu işlemleri uygulamada kabul edilebilir bir karmaşıklıkta yapma