Ünite 2: Politika Haberciliği

Politika Haberciliği Nedir?

Bildiğimiz geleneksel kitle iletişim araçlarından ve son yıllarda yaygınlaşan yeni iletişim teknolojilerinden faydalanırken temelde iki şeyin peşindeyizdir. Eğlenmek/zaman geçirmek ya da bilgi almak. İletişim kanallarının bize sunduğu içeriğin önemli bir kısmı insanlara bilgi sunmak üzere üretilmektedir. Sunulan bilgiler arasında haber metinleri, haberle ilgili ses ve görüntüler önemli bir yer tutmaktadır. Bu haber içeriklerinin önemli bir kısmının da politikadan ve politikacılardan bahsettiğini gözlemlemekteyiz. Bir gazetenin ilk sayfası, haber metinlerinin büyük bir çoğunluğu, köşe yazılarının geneli direkt olarak siyasetle ilgili olmakta ya da dolaylı olarak siyasetle bağlantılı konular üzerine eğilmektedir. Politika konulu haberler medyanın toplumsal görevlerinden biri olan bilgi iletme işlevi açısından da öneme sahiptir. Doğru ve etik kurallara bağlı bir şekilde kullanıldığında medyanın bir eğlence aracı olmadığı ve toplumu aydınlattığı savı politika haberciliği üzerinden kendini gösterebilir. Durum böyleyken politika haberciliğinin öneminin tartışılmaz olduğu ortadadır.

Politika haberciliği kapsamı siyaset olan, iç veya dış politika konularına odaklanan, haber kaynağı olarak başta siyasetçiler, devlet ve hükümet kurumları olmak üzere çok sayıda kişi veya kuruma işaret eden bir haber türüdür. Politika haberciliğinin konusu siyasettir. Demokratik bir toplumda siyasetle ilgili olup bitenlerin öğrenilmesi o ülkedeki demokratik işleyişin devam edebilmesi için son derece önemlidir.

Politika haberlerinin üretim süreci aslında bir karşılıklı bağımlılık üzerinden gerçekleşmektedir. Bu bağımlılığın tarafları siyasetçiler ve gazetecilerdir. Siyasetçiler çoğu zaman medyayı kendi siyasetlerini şekillendirmek için kullandıkları bir tartışma mecrası olarak görürler ve siyasetçiler geniş kitlelere seslerini duyurabilmek için medya çalışanlarına büyük ölçüde muhtaçlardır.

Politika haberciliğinde içeriğin siyasi görüşler arasında dengeli bir şekilde dağıtılması önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar bu sorun direkt muhabirleri değil de haberi yayımlayan medya kuruluşunun yönetimini ve editöryal süreci yöneten kişileri ilgilendirse de bir muhabirin de bu konu hakkında bilgi sahibi olması faydalı olacaktır. Dünyanın çoğu ülkesinde, en gelişmiş demokratik ülkelerde dahi medya içeriklerinde siyasetçilere eşit yer verilmemesi bir tartışma konusudur.

Politika haberciliğinin konuları hayatın farklı alanlarına ilişkin ve siyaset dünyasıyla bağlantısı kurulmuş meseleler üzerine olabilmektedir. Bu konuları iç politika haberciliği, dış politika haberciliği ve parlamento haberciliği gibi alt alanlar üzerinden anlatmak bu habercilik türünün daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır.

İç Politika Haberciliği

• İç politika haberciliğinin ilgi duyduğu başlıca konular şunlardır:
• Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığının faaliyetleri
• Bakanlıklar ve Bakanlar Kurulu’yla ilgili haberler
• Mecliste yaşanan gelişmeler
• İktidar ve muhalefette yer alan siyasi partilerle ilgili konular
• Genel ve yerel seçimler, referandumlar
• Yüksek yargı organlarının kararları
• Politikaların oluşuma katkı sunan STK’ler, bürokrasi ve üniversiteler gibi kurumların faaliyetleri
• Vatandaşların siyasetle ilgili beklentileri ve fikirleri
• Kanaat önderlerinin siyasete ilişkin açıklamaları
• Yerel yönetimlerin faaliyetleri

İç politika haberciliğinin konuları bunlarla sınırlı olmamakla birlikte yukarıda sayılan kişiler ve kurumlar iç politika haberciliğinin odak noktalarını oluşturmaktadır.

Her haber türünün kendine ait bir takım kavram ve terimleri vardır. İç politika haberciliği için bilinmesi gereken kavramlardan bazıları da aşağıda açıklanmıştır. Bu tür kavramların öğrenilmesi politika muhabirliği yaparken yazılacak haberlere daha fazla hakim olunmasını ve haber kaynaklarıyla daha iyi bir iletişim kurulmasını sağlayacaktır:

Göçmen: Ekonomik ya da sosyal nedenlere bağlı olarak ülkesini başka bir ülkeye yerleşmek amacıyla ve kendi isteğiyle terk eden kişiler için göçmen (migrant) ifadesi kullanılır.

Kaçak göçmen: Herhangi bir hukuki ya da idari izin süreci kullanmadan göç edenler için bu ifade tercih edilmelidir.

Kanunsuz emir: Kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat veya suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse yerine getirmez ve bu aykırılığı o emir verene bildirir.

Olağanüstü hal: Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, MGK’nın da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde süresi 6 ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edilebilir. Doğal afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım halleri de olağanüstü hal için gerekçe olabilir.

Dış Politika Haberciliği

Dış politika haberciliği haberin yayımlanacağı ülkenin sınırları dışındaki siyasi gelişmelerin haberleştirilmesi sürecidir.

Dış politika haberciliğinin ilgi duyduğu başlıca konular şunlardır:

• Komşu ülkeler ve bölge ülkeleriyle ilişkiler başta olmak üzere dünya gündemi
• Devlet başkanının ve bakanların yaptıkları yurt dışı ziyaretleri
• Birleşmiş Milletler, NATO, AB gibi uluslararası örgütlerin faaliyetleri
• Çalışılan medya kuruluşunun bulunduğu ülkeyle ilgili dış basında çıkan haberler
• Dünyadaki ekonomik gelişmelere bağlı siyasi olaylar
• Uluslararası önemi olan zirveler (G8 gibi)
• Dışişleri Bakanlığının yurt dışındaki faaliyetleri

Dış politika haberciliğinde başlıca haber kaynakları ise şunlardır:

• Dışişleri Bakanlığı
• Büyükelçilikler, Konsolosluklar, Dış temsilcilikler
• BM, NATO, AB, AGİT, UNESCO, NAFTA gibi uluslararası örgütler
• Dış politika uzmanları ve uluslararası ilişkiler alanında çalışan akademisyenler
• Think-tank olarak tabir edilen düşünce kuruluşları
• Davos Zirvesi ve Bilderberg Toplantıları gibi önemli uluslararası toplantılar
• Yabancı basında çıkan haberler de dış politika haberciliği için önemli bir haber kaynağıdır.

Parlamento Haberciliği

Türkiye’de ve diğer ülkelerdeki parlamentolarda yani meclislerde kanunlar çıkartılmakta ve siyasetin rotası belirlenmektedir. Modern demokrasilerde bir yasama organı olarak çalışan meclisler bazı ülkelerin sistemleri içerisinde yürütmeyi denetleme gücüne de sahiptir. Bu gücü elinde bulunduran bir kurumda yaşanan tüm gelişmeler, tartışmalar ve konuşmaların haber değeri olacağı açıktır. Parlamento haberciliği halkı temsil eden vekillerin bulunduğu meclislerde yaşanan gelişmelerin geniş halk kitlelerine aktarılabilmesi için bilgi toplama ve bu bilgilerin haber metni haline getirilmesi sürecidir.

Politika Haberi Nasıl Yazılır?

Herhangi bir haber türü için yazılmış bir haber metninin doğru bilgiler içermesi, haber dilinin kendine has kurallarına riayet etmesi ve hatasız bir Türkçeyle kaleme alınması gerekmektedir. Bu durum politika haberleri için çok daha hassas bir dikkat gerektirir. Bir gazeteci politika haberi yazarken dikkat etmesi gereken noktaları bilmelidir.

Politika haberlerinin yazımı genel haber yazım teknikleri düşünüldüğünde çok farklı bir stille karşımıza çıkmaz. Haber yazımına ilişkin derslerde gördüğümüz ters piramit tekniği politika haberciliğinde de en sık kullanılan haber tekniğidir.

Siyasetçiler siyasi rakipleriyle sürekli yarış halinde olan kişilerdir. Bazen rakipleri hakkında rüşvet, yolsuzluk ve benzeri suçlamalarda bulunabilirler. Bu tip durumlarda suçlamayı yapan kişinin sözleri mutlaka tırnak içinde verilmelidir. Eğer dolaylı anlatım yapılacaksa “iddia etti”, “ileri sürdü, öne sürdü” gibi aktarma yüklemleri kullanılmalıdır. Bu suçlamalara karşı suçlanan politikacıya da haberde konuşma hakkı verilmelidir.

Haberciliğin geneline has bir kural olan haber kaynağının gizlenmesi kuralı politika haberciliğinde çok daha dikkatli olmayı gerektiren bir kuraldır. Adli bir süreç başlatılmadıkça gazeteci siyaset dünyasından edindiği bilgilerin kaynağını açıklamaya zorlanmamalıdır.

Politika haberciliğinde muhabirin kaynağını gizleme hakkının yanı sıra haber kaynağının da kendine ait bazı talepleri olabilir. Örneğin, kendi adının gizlenmesini şart koşmayan bir haber kaynağı ya da röportaj veren bir siyasetçi, röportaj esnasında bazı söylediklerinin “off-therecord” kalmasını talep edebilir. Röportajı veren kişinin yayımlanmamasını istemesine rağmen bu konudaki bildiklerini muhabire anlatmasının sebebi genelde muhabirin konuyla ilgili büyük resmi daha iyi kavramasına yardımcı olmaktır. Bu durum muhabirin anlatılan olayı daha iyi anlamasını sağlasa da verilen offthe-record bilgilerin çok büyük haber değeri varsa muhabir için zor bir süreç başlayacaktır. İlkeli bir gazeteci bu durumda hem haber kaynağına saygı göstermek hem de toplumun çıkarlarını düşünmek zorundadır. Gazeteciler genelde bu durumlarda söylenenleri kendilerine saklar ve yayımlamazlar. Bazı durumlarda ise bu saklanan bilgi üzerinden başka kaynaklara ulaşılır ve haber konusu o kişiler üzerine kurgulanarak okurlara aktarılır. Bilginin ilk alındığı kişinin isminin saklı kalması devam eder. Bazı durumlarda da bu gizli bilgiler röportaj içerisinde verilmese de bir köşe yazısında bilginin kaynağı gizlenerek sunulabilir.

Politika muhabiri olmanın zorluklarından biri de muhabirin kişisel siyasi görüşlerini haber kaynaklarıyla ilişkilerine ve yazdığı haber metnine yansıtmaması gerektiğidir. İyi bir parlamento muhabiri siyasilerin konuşmalarına ilişkin neyi ima ettiği üzerine yorum yapmaz.